+ All Categories
Home > Documents > IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE...

IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE...

Date post: 05-Jun-2020
Category:
Upload: others
View: 2 times
Download: 0 times
Share this document with a friend
24
IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe Bioenergiedörfer - 1 Vorlesung Bioenergie im Spannungsfeld, 6.11.2012 Biomassekonzepte, Beispiel 1: Bioenergiedorf Jühnde als Beispiel für eine nachhaltige Strom- und Energieversorgung Dr. Swantje Eigner-Thiel IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe Bioenergiedörfer - 2 Gliederung: 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: Bioenergiedörfer 3. Technische Umsetzung 4. Biomassebereitstellung 5. Investition, Finanzierung, Wirtschaftlichkeit 6. Soziale und betriebliche Umsetzung 7. Ausblick IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe Bioenergiedörfer - 3 1. Motivation - Herausforderung Es gibt viele Gründe für Bioenergiedörfer ... IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe Bioenergiedörfer - 4 … die Begrenztheit der fossilen Energieträger Erdölförderung in einem Zeitfenster von 3.000 Jahren
Transcript
Page 1: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

1

Vorle

sung

Bio

ener

gie

im S

pann

ungs

feld

, 6.1

1.20

12

Bio

mas

seko

nzep

te, B

eisp

iel 1

: B

ioen

ergi

edor

f Jüh

nde

als

B

eisp

iel f

ür e

ine

nach

halti

ge

Stro

m- u

nd E

nerg

ieve

rsor

gung

Dr.

Swan

tje E

igne

r-Th

iel

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

2

Glie

deru

ng:

1. M

otiv

atio

n -

Her

ausf

orde

rung

2.

Lös

ungs

baus

tein

e: B

ioen

ergi

edör

fer

3. T

echn

isch

e U

mse

tzun

g 4.

Bio

mas

sebe

reits

tellu

ng

5. In

vest

ition

, Fin

anzi

erun

g, W

irtsc

haftl

ichk

eit

6. S

ozia

le u

nd b

etrie

blic

he U

mse

tzun

g 7.

Aus

blic

k

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

3

1. M

otiv

atio

n - H

erau

sfor

deru

ng

Es

gib

t vie

le G

ründ

e fü

r Bio

ener

gied

örfe

r ...

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

4

… d

ie B

egre

nzth

eit d

er fo

ssile

n En

ergi

eträ

ger

Erdö

lförd

erun

g in

ein

em Z

eitfe

nste

r von

3.0

00 J

ahre

n

Page 2: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

5

... d

ie Im

port

abhä

ngig

keit

bei E

nerg

ietr

äger

n

0,0

20,0

40,0

60,0

80,0

100,

0

in P

roze

nt S

tein

kohl

e

Bra

unko

hle

M

iner

alöl

N

atur

gase

Ura

n

Insg

esam

t

1991

1996

2001

2006

Stei

n-ko

hle

Min

eral

öl

Nat

urga

se

Ura

n In

sges

amt

Bra

un-

kohl

e

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

6

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

7

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

8

... d

er K

limaw

ande

l dur

ch A

nstie

g de

s C

O2-

Geh

alte

s un

d de

r Tem

pera

tur i

n de

r Atm

osph

äre

IPCC (2001)

Page 3: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

9

USA

Nie

derla

nde

Deu

tsch

land

Rus

slan

d

Japa

n

EU

Fran

krei

ch

Wel

t

Mex

iko

Chi

na

Afrik

a

Indi

en

Phili

ppin

en

Paki

stan

19,7

10,4

10

,8

11,6

9,2

8,8

6,2

3,9

2,5 3,

5

1,0

0,9

0,7 0,

6 0,

6

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

10

Klim

awan

del f

inde

t sta

tt !

Bei

spie

le fü

r die

Fo

lgen

des

bis

herig

en

Tem

pera

tura

nstie

gs

von

ca. 0

,8 °C

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

11

Sch

wei

z, E

ngad

in:

Mor

tera

tsch

-Gle

tsch

er

1901

und

200

1

Que

lle: Z

ängl

, W.;

Ham

berg

er, S

.: G

lets

cher

im T

reib

haus

, St

einf

urt 2

004

ww

w.g

lets

cher

arch

iv.d

e

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

12

http://www.munichre.com/publications/302-03630_de.pdf

http://www.munichre.com/publications/302-03970_de.pdf

…. d

ie Z

unah

me

extr

emer

Wet

tere

reig

niss

e

Dür

re 2

003

und

Hoc

hwas

ser 2

002

in D

euts

chla

nd

Page 4: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

13

311111

... d

er A

nstie

g de

r Ene

rgie

prei

se

1 B

arre

l = 1

59 L

iter

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

14

Que

lle: Ö

kolo

gie

& L

andb

au 1

19, 3

/200

1

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

15

Verlu

st v

on A

rbei

tspl

ätze

n

Schl

ießu

ng v

on E

inka

ufsl

äden

, Gas

tstä

tten,

...

Entw

ickl

ung

zu S

chla

fdör

fern

Weg

zug

der B

evöl

keru

ng im

er

wer

bsfä

hige

n A

lter

... d

ie V

ersc

hlec

hter

ung

der L

eben

squa

lität

auf

de

m L

ande

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

16

Gef

ühl d

es V

erlu

stes

von

Ei

nflu

ssm

öglic

hkei

ten:

„I

ch k

ann

sow

ieso

nic

hts

ände

rn.“

Des

inte

ress

e an

der

Ges

taltu

ng d

er

öffe

ntlic

hen

Ang

eleg

enhe

iten

A

ber:

Ein

e D

emok

ratie

lebt

vom

En

gage

men

t ihr

er B

ürge

r! (E

rnst

Ben

da)

... d

ie E

ntw

ickl

ung

unse

rer D

emok

ratie

Page 5: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

17

2. L

ösun

gsba

uste

ine:

Bio

ener

gied

örfe

r

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

18

Öko

logi

e

Sozi

ales

Ö

kono

mie

ver

knüp

fen

mit

eine

r ei

gens

tänd

igen

Reg

iona

lent

wic

klun

g

Nac

hhal

tige

Ener

giev

erso

rgun

g …

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

19

D a

s

B i

o e

n e

r g i

e d

o r f

inte

rdis

zipl

inär

es

(Akt

ions

-) Fo

rsch

ungs

- pr

ojek

t

beis

piel

hafte

U

mst

ellu

ng d

er

Ener

giev

erso

rgun

g in

ein

em D

orf

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

20

Bet

eilig

te D

iszi

plin

en

A

grar

wis

sens

chaf

ten

G

eow

isse

nsch

afte

n

Öko

nom

ie

Psyc

holo

gie

So

ziol

ogie

Polit

ikw

isse

nsch

aft

Page 6: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

21

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

22

Förd

erun

g

Fach

agen

tur N

achw

achs

ende

Roh

stof

fe (F

NR

) / B

MVE

L

Land

krei

s G

öttin

gen

EU –

LEA

DER

+

Land

Nie

ders

achs

en

Sam

tgem

eind

e D

rans

feld

Gem

eind

e Jü

hnde

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

23

Def

initi

on e

ines

Bio

ener

gied

orfe

s

es

ist m

ind.

so

viel

Str

om z

u er

zeug

en, w

ie im

Dor

f ge

brau

cht w

ird

min

d. 5

0 %

des

dör

flich

en W

ärm

ebed

arfs

(KW

K)

wird

per

Bio

ener

gie

bere

itges

tellt

B

ioen

ergi

eanl

agen

bef

inde

n si

ch z

u m

ehr a

ls 5

0 %

im

Eig

entu

m d

er D

orfb

evöl

keru

ng u

nd d

er L

andw

irte

mög

l. al

le B

etei

ligte

n so

llten

Ant

eile

an

an d

en

Bio

ener

giea

nlag

en b

esitz

en

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

24

Vora

usse

tzun

gen

für e

in B

ioen

ergi

edor

f

enga

gier

te A

ktiv

engr

uppe

und

auf

gesc

hlos

sene

/r B

ürge

rmei

ster

/in

gute

s M

itein

ande

r im

Dor

f

Verf

ügba

rkei

t lan

dwirt

scha

ftlic

her u

nd g

gf. f

orst

liche

r B

iom

asse

kom

pakt

e D

orfs

truk

tur

mög

lichs

t kei

n Er

dgas

netz

Page 7: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

25

Such

e na

ch d

em M

odel

ldor

f

Okt

. 200

0: S

tart

des

Pro

jekt

es

A

usw

ahl v

on g

eeig

nete

n G

emei

nden

Präs

enta

tion

und

Bef

ragu

ng in

17

Gem

.

für 4

Dör

fer:

Kon

zept

e, B

efra

gung

Aus

wah

l von

Jüh

nde

zum

Mod

elld

orf

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

26

780

Einw

ohne

r

9 la

ndw

irtsc

haftl

iche

Bet

riebe

1300

ha

land

wirt

scha

ftlic

he N

utzf

läch

e

800

ha W

ald

rege

s Ve

rein

sleb

en

Erst

es B

ioen

ergi

edor

f: Jü

hnde

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

27

3. T

echn

isch

e U

mse

tzun

g

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

28

Was

ist B

iom

asse

?

Säm

tlich

e or

gani

sche

Sto

ffe:

•Ti

eris

che

Exkr

emen

te w

ie G

ülle

, Mis

t

•(E

nerg

ie-)

Pfla

nzen

wie

Hol

z, M

ais,

R

aps,

Get

reid

e, G

ras

•B

iom

üll,

Säge

rest

e, S

troh

, ....

•(S

chla

chta

bfäl

le)

Phot

osyn

thes

e

Page 8: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

29

Ener

giei

nhal

t

Bre

nnst

off

H

eizw

ert

Foss

il B

raun

kohl

e

5,

6 kW

h / k

g

St

eink

ohle

8,

9 kW

h / k

g

H

eizö

l

1

1,7

kWh

/ kg

Bio

gen

Stro

h

4,0

kWh

/ kg

G

etre

idep

flanz

en

4,2

kW

h / k

g

H

olz

4,4

kWh

/ kg

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

30

R

esth

olz

Sc

hwac

hhol

z

La

ndsc

hafts

- pf

lege

holz

feuc

ht

troc

ken

Verb

renn

ung

Verg

ärun

g

Gül

le

Gan

zpfla

nzen

- si

lage

(W

inte

rget

reid

e,

Mai

s, G

rün-

La

ndgr

as e

tc.)

Bek

annt

e te

chni

sche

Gru

ndpr

inzi

pien

r die

ene

rget

isch

e N

utzu

ng v

on

land

- und

fors

twirt

scha

ftlic

her B

iom

asse

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

31

.

Wär

me

Elek

triz

itäts

-ve

rsor

gung

s-U

nter

nehm

en

Stro

m

Spitz

enla

stke

ssel

(H

eizö

l, R

ME)

Hol

zhac

k-sc

hnitz

el-

heiz

wer

k

BH

KW

Grü

ner

S

trom

Bio

gas-

an

lage

Tech

nisc

hes

Gru

nd-

konz

ept i

n Jü

hnde

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

32

1

2

3

4

5

6

7 8

9 10

11

12

13

14

15

16

Luftb

ild d

er B

ioen

ergi

eanl

age

in J

ühnd

e

1 b

efah

rbar

e W

aage

2

bef

ahrb

are

Silo

plat

ten

3 G

ülle

vorg

rube

4

Vor

rats

cont

aine

r für

Fer

men

ter

5 F

erm

ente

r 6

Nac

hgär

behä

lter

7 B

lock

heiz

kraf

twer

k-C

onta

iner

8

Hol

zhac

ksch

nitz

elha

lle

9C

onta

iner

mit

Hol

z-ha

cksc

hnitz

elof

en u

nd

Wär

mev

erte

ilung

10

Ölk

esse

lcon

tain

er

11 W

ärm

epuf

fers

peic

her f

ür

das

Nah

wär

men

etz

12 T

rans

form

ator

haus

für

Stro

mei

nspe

isun

g 13

Feu

erlö

scht

eich

14

Übe

rlauf

beck

en

15 W

arte

16

Nah

wär

men

etz

in d

er

Stra

ße n

ach

Jühn

de

Page 9: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

33

Wär

mel

inie

Jan

Feb

Mär

Apr

Mai

Jun

Jul

Aug

Sep

Okt

Nov

Dez

Leistung (kW)

Wär

me

aus

Bio

gas

Wär

me

aus

Hol

z / Ö

l

Wär

meb

edar

f und

Wär

meb

erei

tste

llung

üb

er e

in J

ahr

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

34

Tech

nisc

he D

aten

der

Ene

rgie

anla

gen

in J

ühnd

e:

Blo

ck-H

eiz-

Kra

ftwer

k

716

KW

elek

tris

ch G

asm

otor

Stro

mve

rkau

f

ca

. 5 M

io. k

Wh/

Jahr

Hol

zhei

zwer

k

55

0 K

Wth

erm

isch

Spitz

enla

stke

ssel

1,6

MW

ther

mis

ch

Wär

mev

erka

uf

ca. 3

,2 M

io. k

Wh/

Jahr

Nah

wär

men

etz

5,5

km L

änge

Ein

spar

ung

Hei

zöl:

ca. 4

00.0

00 l

/ Ja

hr

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

35

Inne

nans

icht

en d

es

Jühn

der B

HK

W-K

onta

iner

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

36

Hei

zkes

sel-C

onta

iner

un

d Sp

eich

er

Page 10: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

37

Ges

amtlä

nge:

5,5

km

A

nsch

luss

quot

e: c

a. 7

0%

Nah

wär

men

etz

in J

ühnd

e

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

38

Verle

gung

des

N

ahw

ärm

enet

zes

in

Jühn

de

Nah

wär

mer

ohre

Vor

- un

d R

ückl

auf

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

39

Plat

z fü

r z. B

. Sau

na u

nd F

itnes

sber

eich

sta

tt H

eizö

llage

r

Hau

sübe

rgab

esta

tion

Bra

uch-

w

asse

r- sp

eich

er

Gas

ther

me

kann

ra

us!!

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

40

4. B

iom

asse

bere

itste

llung

Page 11: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

41

Bio

mas

sebe

reits

tellu

ng

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

42

Ack

erpf

lanz

en

A

ls E

nerg

ietr

äger

wird

die

ga

nze

Pfla

nze

genu

tzt.

Es

kön

nen

viel

e A

rten

und

Sor

ten

in

ein

er b

reite

n Fr

ucht

folg

e

eing

eset

zt w

erde

n.

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

43

Anb

ausy

stem

: Zw

eiku

lturn

utzu

ng

nach

Sch

effe

r u. S

tülp

nage

l (19

93),

Kar

pens

tein

-Mac

han

(199

7)

0246810121416

Mär

zA

pril

Mai

Juni

Juli

Aug

.Se

pt.

Okt

Nov

t TM / ha

Win

terr

aps

Win

terg

etre

ide

Legu

min

osen

Ernt

e

Mai

s So

nnen

blum

en

Phac

elia

G

rasm

isch

ung

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

44

Ernt

e de

r En

ergi

epfla

nzen

Tr

itica

le u

nd M

ais

Page 12: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

45

Einl

ager

ung

des

Ernt

egut

es a

uf d

er S

ilage

plat

te

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

46

646464646466466646664666664646444444444

Lage

rung

der

Bio

mas

se

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

47

Lage

rung

der

Bio

mas

se

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

48

Aus

brin

gung

der

Gär

rest

e m

it Sc

hlep

psch

läuc

hen

Page 13: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

49

Vort

eile

/ C

hanc

en

gr

oße

Pfla

nzen

viel

falt

br

eite

re F

ruch

tfolg

e

wen

iger

Pfla

nzen

schu

tzm

ittel

Näh

rsto

ffkre

islä

ufe

ve

rrin

gert

e B

oden

eros

ion

gerin

ge N

itrat

ausw

asch

ung

ho

he B

iom

asse

ertr

äge

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

50

Hol

zhac

ksch

nitz

el v

on „

Stra

ßenb

egle

itgrü

n“ ..

..

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

51

Ber

eits

tellu

ng d

er H

olzh

acks

chni

tzel

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

52

Bio

gasa

nlag

e (7

00 K

Wel

ektr

isch

) G

ülle

7.00

0 m

³ En

ergi

epfla

nzen

ca

. 15.

000

t Sila

ge

en

tspr

icht

ca.

4.5

00 t

Sila

ge (T

rock

enm

asse

)

ents

pric

ht c

a. 3

00 -

320

ha A

cker

fläch

e

ents

pric

ht c

a. 1

/4 d

er F

eldm

ark

Hol

zhei

zwer

k H

olzh

acks

chni

tzel

ca.

1.4

00 S

RM

ents

pric

ht R

esth

olz

von

ca. 3

00 h

a

Jähr

liche

r Ein

satz

an

Ener

giet

räge

rn in

Jüh

nde

Page 14: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

53

Bet

eilig

te J

ühnd

er L

andw

irte

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

54

5. In

vest

ition

, Fin

anzi

erun

g,

Wirt

scha

ftlic

hkei

t

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

55

Bio

gas-

und

Str

ompr

oduk

tion

ca

. 2,

9 M

io. €

Hei

zwer

k

ca

. 0,

9 M

io. €

Nah

wär

men

etz

ca

. 1,

6 M

io. €

Sum

me

ca.

5,4

Mio

. €

Inve

stiti

onsv

olum

en in

Jüh

nde

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

56

Eige

nkap

ital

ca. 0

,5 M

io. €

Zusc

huss

FN

R /

BM

ELV

ca

. 1,3

Mio

. €

Zusc

hüss

e La

nd, G

emei

nde

ca. 0

,2 M

io. €

Frem

dkap

ital

ca. 3

,5 M

io. €

Su

mm

e

ca. 5

,5 M

io. €

Fina

nzie

rung

in J

ühnd

e

Page 15: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

57

Grö

ßeno

rdnu

ng:

d-O

st-U

mge

hung

Ros

dorf

(4,8

km

): 14

,5 M

io. €

(3,0

2 M

io. €

/ km

)

B 2

41 E

llier

ode,

OU

Usl

ar (1

8 km

): 61

Mio

. €

(3

,4 M

io. €

/ km

)

B 2

47 O

U D

uder

stad

t (11

,5 k

m):

42,9

Mio

. €

(3

,73

Mio

. € /

km)

A 38

AD

Frie

dlan

d –

Ude

r (16

,1 k

m):

93,8

Mio

. €

(5

,83

Mio

. € /

km)

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

58

Wär

mek

unde

n: A

kzep

tabl

e H

eizk

oste

n, n

icht

höh

er a

ls

bei H

eizö

lhei

zung

inkl

. der

Neb

enko

sten

(War

tung

, Sc

horn

stei

nfeg

er, e

tc.)

Land

wirt

e: G

leic

her G

ewin

n be

im A

nbau

von

B

iom

asse

wie

bei

Win

terw

eize

n

Bet

reib

erge

sells

chaf

t: D

auer

hafte

Wirt

scha

ftlic

hkei

t de

s G

esch

äfts

betr

iebe

s

Öko

nom

isch

e B

edin

gung

en

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

59

Jähr

liche

Kos

ten

Nahw

ärm

eHe

izöl

Flüs

sigg

as

0,04

90,

350,

45E

uro

/ kW

hE

uro

/ Lite

rE

uro

/ Lite

r

Fixe

Kos

ten

688

793

740

Varia

ble

Kos

ten

1.17

61.

050

1.83

8

Ges

amtk

oste

n1.

864

1.84

32.

578

Hei

zkos

tenv

ergl

eich

für W

ärm

ekun

den

in J

ühnd

e 20

04

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

60

Pr

eis

von

1 l H

eizö

l ges

tern

, 5.1

1.20

12:

0,

94 €

(Fas

t das

Dre

ifach

e vo

n 20

04!)

Page 16: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

G

rund

betr

ag

50

0 €

/ Jah

r

Wär

mep

reis

per

kW

h

0,04

9 €

/ kW

h

k

eine

Anp

assu

ngsk

laus

eln

A

nsch

luss

gebü

hr

1.00

0 €

U

mst

ellu

ngsk

oste

n

2.

500

B

etei

ligun

g G

eno.

m

in. 1

.500

Lief

erko

nditi

onen

für W

ärm

ekun

den

in J

ühnd

e

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

62

2

005/

2006

Wär

mev

erbr

auch

in J

ühnd

e in

kW

h

3

.600

.000

en

tspr

icht

(bei

80%

) in

l Hei

zöl

45

0.00

0 H

eizö

lpre

is A

ug.,M

ärz

in €

/l

0,

60

Hei

zölp

reis

Okt

. in

€/l

0,58

Verb

rauc

hsko

sten

Nah

wär

me

in €

17

6.40

0 ve

rmie

dene

Hei

zölk

oste

n in

26

5.50

0

Ges

amte

rspa

rnis

in E

uro

89.

100

Hei

zkos

tene

rspa

rnis

für W

ärm

ekun

den

in J

ühnd

e

2

005/

2006

200

7

Wär

mev

erbr

auch

in J

ühnd

e in

kW

h

3

.600

.000

3.

100.

000

ents

pric

ht (b

ei 8

0%) i

n l H

eizö

l

450.

000

38

7.50

0 H

eizö

lpre

is A

ug.,M

ärz

in €

/l

0,

60

0

,54

H

eizö

lpre

is O

kt. i

n €/

l

0,

58

0

,65

Verb

rauc

hsko

sten

Nah

wär

me

in €

17

6.40

0

151.

900

verm

iede

ne H

eizö

lkos

ten

in €

265.

500

23

0.60

0

Ges

amte

rspa

rnis

in E

uro

89.

100

78.

700

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

63

Lief

erun

g au

f der

Bas

is v

on la

ngfr

istig

en

Lief

erve

rträ

gen

Vorg

abe:

Gew

inn

pro

Hek

tar s

oll m

inde

sten

s so

ho

ch s

ein

wie

bei

m A

nbau

von

Win

terw

eize

n

ggf.

über

Pre

isan

pass

ungs

klau

seln

auf

sc

hwan

kend

e W

inte

rwei

zenp

reis

e re

agie

ren

Bez

ahlu

ng d

er B

iom

asse

nac

h M

enge

(Waa

ge)

und

Qua

lität

(Tro

cken

mas

sege

halt)

Land

wirt

scha

ft

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

64

fast

alle

Lan

dwirt

e w

erde

n Li

efer

ante

n

20

02: b

ei V

ergl

eich

spre

is v

on c

a. 1

2 €/

dt W

W

und

eine

r Ern

te v

on 1

5 t T

M /

ha:

Mai

s - G

PS

à 69

,- €/

t

1.03

5 €

Um

satz

Get

reid

e - G

PS

à 64

,- €/

t

96

0 €

Um

satz

In

sges

amt:

ca

. 200

.000

€ /

Jahr

w

eite

res

Stan

dbei

n al

s En

ergi

ewirt

Land

wirt

scha

ft

Page 17: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

65

Land

wirt

scha

ftl. B

iom

asse

/ Pr

eisb

erec

hnun

g

Wei

zen

(Kor

n)in

€/d

t

Win

ter-

getr

eide

in €

/t FM

Mai

sin

€/t

FMG

ras

in €

/t FM

bis

(< =

)15

,00

24,2

025

,40

23,1

015

,50

25,0

026

,20

23,8

016

,00

25,8

027

,10

24,6

016

,50

26,7

027

,90

25,0

017

,00

27,5

028

,80

25,0

017

,50

28,3

029

,60

25,0

0ab

(> =

)18

,00

29,0

030

,00

25,0

0

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

67

Rah

men

bedi

ngun

g EE

G:

Gru

ndve

rgüt

ung

bei E

insp

eisu

ng in

200

5

bi

s 15

0 kW

:

11

,33

Cen

t / k

Wh

bi

s 50

0 kW

:

9

,75

Cen

t / k

Wh

bi

s 5

MW

:

8,7

7 C

ent /

kW

h B

onus

land

w. B

iom

asse

:

bi

s 50

0 kW

:

6,0

Cen

t / k

Wh

üb

er 5

00 k

W:

4,0

Cen

t / k

Wh

Bon

us K

raft-

Wär

me-

Kop

pl.:

max

. 2,

00 C

ent /

kW

h

Bet

reib

erge

sells

chaf

t

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

68

Für d

as M

odel

lpro

jekt

in J

ühnd

e w

urde

dur

ch e

inen

ei

nmal

igen

Zus

chus

s ei

n da

uerh

aft w

irtsc

haftl

iche

r B

etrie

b er

mög

licht

.

In F

olge

der

ges

tiege

nen

Hei

zölv

ergl

eich

spre

ise

kann

he

ute

bei e

iner

hoh

en A

nsch

luss

quot

e un

d ak

zep-

tabl

en B

iom

asse

prei

sen

ein

wirt

scha

ftlic

her B

etrie

b gg

f. be

reits

ohn

e ei

nen

Zusc

huss

err

eich

t wer

den.

Um

jedo

ch g

enau

e or

tsan

gepa

sste

Zah

len

zu

erha

lten,

ist e

ine

Mac

hbar

keits

stud

ie a

nzuf

ertig

en.

Wirt

scha

ftlic

hkei

t von

Bio

ener

giea

nlag

en

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

69

Inve

stiti

on in

Jüh

nde:

58

% w

urde

in d

er

Reg

ion

ausg

egeb

en,

ca. 3

,3 M

io. E

uro

Sich

erun

g be

steh

ende

r un

d Sc

haffu

ng n

euer

A

rbei

tspl

ätze

im H

och-

, Ti

ef- u

nd A

nlag

enba

u,

Plan

ungs

büro

s,

Han

dwer

k

Einm

alig

e Vo

rtei

le fü

r den

Ort

und

die

Reg

ion

Page 18: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

70

Stär

kung

regi

onal

er

Wirt

scha

ftskr

eisl

äufe

: ca

. 60%

der

lauf

ende

n A

usga

ben

(ohn

e A

bsch

rei-b

unge

n) b

leib

en

in J

ühnd

e,

ca. w

eite

re 2

5% in

der

Reg

ion

Sich

erun

g be

steh

ende

r und

Sc

haffu

ng n

euer

Arb

eits

plät

ze

Stän

dige

Vor

teile

für d

en O

rt u

nd d

ie R

egio

n

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

71

Eige

nstä

ndig

e R

egio

nale

ntw

ickl

ung,

auf

baue

nd a

uf

vorh

ande

nen

Pote

nzia

len

und

Fach

wis

sen

Stär

kung

der

Inno

vatio

nskr

aft:

„Bio

ener

gied

örfe

r sin

d zu

alle

m fä

hig!

Vort

eile

für d

ie R

egio

n

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

72

6. S

ozia

le

und

betr

iebl

iche

Um

setz

ung

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

73

Turn

vate

r Jah

n:

„G

roße

s W

erk

gede

iht

nur d

urch

Ein

igke

it.“

Page 19: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

74

Bes

icht

igen

von

Anl

agen

, um

Tec

hnik

“b

egre

ifbar

” zu

mac

hen

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

75

Info

-Ver

anst

altu

ngen

Arb

eits

grup

pen

Ö

ffent

lichk

eits

arbe

it

Land

wirt

scha

ftl. B

iom

asse

B

iom

asse

Hol

z B

ioga

sanl

age

Hol

zhei

zwer

k N

ahw

ärm

enet

z H

aust

echn

ik

Bet

reib

erge

sells

chaf

t

Them

enbe

zoge

ne W

orks

hops

Gem

eins

chaf

tlich

e Pl

anun

g un

d En

tsch

eidu

ng

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

76

AG

-Spr

eche

r

Gem

eind

erat

Sam

tgem

eind

e

Vere

ine

Kirc

he

Juge

ndve

rtre

tung

Se

nior

enve

rtre

tung

Zusa

mm

ense

tzun

g ei

ner

zent

rale

n Pl

anun

gsgr

uppe

Ggf

. ext

erne

Mod

erat

ion

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

77

Mitg

liede

r der

Initi

ativ

e B

ioen

ergi

edor

f Jüh

nde

(200

1)

Page 20: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

78

20

01

Initi

ativ

e B

ioen

ergi

edor

f Jüh

nde

20

02

GbR

als

Vor

gese

llsch

aft

Vor

vert

räge

: Wär

mek

unde

n un

d La

ndw

irte

Pla

nung

und

Gen

ehm

igun

g

20

04

Gen

osse

nsch

aft a

ls B

etre

iber

gese

llsch

aft

für

den

lauf

ende

n G

esch

äfts

betr

ieb,

19

5 M

itglie

der,

davo

n 39

Nic

ht-J

ühnd

er (2

007)

Bio

ener

gied

orf J

ühnd

e eG

Org

anis

atio

nsfo

rmen

in J

ühnd

e

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

79

M

itglie

dsch

aft a

uf fr

eiw

illig

er B

asis

ca

. 40

Grü

ndun

gsm

itglie

der

Ve

rtra

gspa

rtne

r für

den

A

bsch

luss

der

Vor

vert

räge

A

uftr

agge

ber f

ür d

ie w

eite

ren

Plan

ungs

schr

itte

Ei

nwer

ben

von

Förd

erge

lder

n

be

i Auf

lösu

ng c

a. 7

2 M

itglie

der

GbR

-Grü

ndun

g al

s Vo

rges

ells

chaf

t

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

80

M

itglie

dsch

aft a

uf fr

eiw

illig

er B

asis

ca

. 40

Grü

ndun

gsm

itglie

der

Ve

rtra

gspa

rtne

r für

den

A

bsch

luss

der

Vor

vert

räge

A

uftr

agge

ber f

ür d

ie w

eite

ren

Plan

ungs

schr

itte

Ei

nwer

ben

von

Förd

erge

lder

n

be

i Auf

lösu

ng c

a. 7

2 M

itglie

der

GbR

-Grü

ndun

g al

s Vo

rges

ells

chaf

t

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

81

78%

14%

8%

Gen

osse

nsch

aft

Gm

bH &

Co

KG

egal

Gew

ünsc

hte

Rec

htsf

orm

Page 21: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

82

Grü

ndun

g de

r Gen

osse

nsch

aft i

m O

kt. 2

004

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

83

Satz

ung

rege

lt u.

a.:

A

lle W

ärm

ekun

den

müs

sen

Mitg

liede

r wer

den.

B

etei

ligun

g m

inde

sten

s 1.

500

Euro

St

imm

enbe

gren

zung

für A

usw

ärtig

e au

f 25

%

ca.

195

Mitg

liede

r, da

von

39 N

icht

-Jüh

nder

K

eine

aut

omat

isch

en P

reis

anpa

ssun

gen

an s

teig

ende

Hei

zölp

reis

e, S

teig

erun

gen

müs

sen

auf e

iner

Gen

osse

nsch

afts

-

vers

amm

lung

bes

chlo

ssen

wer

den.

Es

sol

l auc

h ei

n G

ewin

n er

wirt

scha

ftet w

erde

n.

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

84

D

ie U

mge

stal

tung

der

Ene

rgie

vers

orgu

ng

is

t kei

ne re

in te

chni

sche

Ang

eleg

enhe

it.

Sie

biet

et a

uch

die

Cha

nce

für e

ine

Wie

der-

anei

gnun

g vo

n Ei

nflu

ssm

öglic

hkei

ten

im

dire

kten

Leb

ensu

mfe

ld.

... F

örde

rung

der

Mitg

liede

r mitt

els

gem

eins

chaf

tlich

en G

esch

äfts

betr

iebe

s ...

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

85

7. W

eite

re B

ioen

ergi

edör

fer

in d

er R

egio

n

Page 22: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

86

Es

gibt

nic

hts

Gut

es ..

.

...

auß

er: m

an tu

t es

!

Jühn

de N

ov. 2

004:

Es

geh

t los

!!!

Jühn

de 2

7.9.

2005

: Ei

nwei

hung

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

87

Zufr

iede

nhei

t der

Jüh

nder

Ein

woh

ner m

it de

m

Ans

chlu

ss a

n da

s N

ahw

ärm

enet

z

sehr

zuf

riede

n89

,3 %

zufr

iede

n10

,7 %

nich

t zuf

riede

n: 0

%

Bef

ragu

ng im

Jun

i 200

7

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

88

Ei

gens

tänd

ige

Reg

iona

lent

wic

klun

g G

emei

nsch

afts

leis

tung

Lebe

n au

f dem

Lan

de

CO

2: R

eduk

tion

der P

ro-K

opf-

Emis

sion

en u

m m

ehr a

ls 9

0 %

Nac

hhal

tige

Ener

giev

erso

rgun

g

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

89

He

me

ln

din

gse

n

Erb

sen

Ba

rlis

sen

Re

iffe

nh

au

sen

Ge

llie

ha

use

n

La

nd

olf

sha

use

n

Kre

be

ck

Jüh

nd

e

Wo

llbra

nd

sha

use

n

Ziel

: M

inde

sten

s fü

nf w

eite

re

Bio

ener

gied

örfe

r im

La

ndkr

eis

Göt

tinge

n

Sat

ten

ha

use

n

Atz

en

ha

use

n

Page 23: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

90

Bei

spie

l Lan

dkre

is G

öttin

gen:

Zie

l: A

nsto

ßen

von

wei

tere

n B

ioen

ergi

edör

fern

Ein

satz

von

Hau

shal

tsm

ittel

in H

öhe

von

ca. 2

00.0

00 E

uro,

ergä

nzt u

m 2

00.0

00 E

uro

LEA

DER

+ - M

ittel

Inf

orm

atio

nska

mpa

gne,

8 V

orpl

anun

gsst

udie

n

400

.000

Eur

o

12

Mio

. Eur

o

1 :

30

Kna

ppe

öffe

ntlic

he M

ittel

sin

nvol

l ein

setz

en

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

91

•G

emei

nsch

afts

proj

ekt f

ür z

wei

Dör

fer

(Kre

beck

750

und

Wol

lbra

ndsh

ause

n 68

0 Ei

nwoh

ner)

259

Vert

räge

für A

nsch

luss

obje

kte

Gen

osse

nsch

aft

•In

vest

ition

: ca

. 9 M

io. €

Bio

ener

gie

Wol

lbra

ndsh

ause

n - K

rebe

ck e

G

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

92

•Ze

ntra

le B

ioga

sanl

age

zwis

chen

den

Dör

fern

m

it kl

eine

m B

HK

W fü

r die

Pro

zess

wär

me

•B

ioga

slei

tung

en z

u de

n be

iden

Hei

zzen

tral

en

mit

BH

KW

und

Hei

zöls

pitz

enla

stke

ssel

n (je

2 x

700

KW

th) i

n de

n D

örfe

rn

•C

a. 1

,35

MW

BH

KW

s c

a. 1

0 M

io. k

Wh

Stro

m

•Ve

rsor

gung

der

Ort

e üb

er N

ahw

ärm

enet

ze

•C

a. 3

,5 d

irekt

e A

rbei

tspl

ätze

Bio

ener

gie

Wol

lbra

ndsh

ause

n - K

rebe

ck e

G

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

93

•La

ndw

irt: B

ioga

sanl

age,

265

+ 2

50 K

Wel

BH

KW

c

a. 4

Mio

. kW

h St

rom

pro

Jah

r •

Gen

osse

nsch

aft:

N

ahw

ärm

enet

z, c

a. 4

990

m, 1

00 A

nsch

luss

obje

kte

H

olzh

acks

chni

tzel

heiz

wer

k m

it 74

5 K

Wth

H

eizö

lspi

tzen

last

kess

el m

it 1.

120

KW

c

a. 2

,7 M

io. k

Wh

Wär

mev

erka

uf

•In

vest

ition

: ca.

2,6

Mio

. €

Bio

ener

gied

orf R

eiffe

nhau

sen

eG

Page 24: IZNE 1. Motivation - Herausforderung 2. Lösungsbausteine: … · 2012-11-13 · IZNE Interdisziplinäres Zentrum für Nachhaltige Entwicklung der Universität Göttingen - Projektgruppe

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

94

•K

onze

pt w

ie in

Jüh

nde:

Öko

-Str

ompr

oduk

tion

und

D

orfz

entr

alhe

izun

g fü

r 45

Ans

chlu

ssob

jekt

e •

Bio

gasa

nlag

e: B

HK

W m

it 25

0 K

Wel

2

Mio

kW

h St

rom

Hei

zwer

k: 5

50 K

Wth

, mob

iler S

pitz

enla

stke

ssel

Nah

wär

men

etz:

2.5

00 m

Inve

stiti

on: c

a. 2

,2 M

io. €

Sons

t: St

rom

tank

stel

le

Bio

ener

gied

orf B

arlis

sen

eG

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

95

Bes

uche

n un

d be

sich

tigen

Sie

das

B

ioen

ergi

edor

f Jüh

nde!

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

96

Uni

vers

ität G

öttin

gen

(IZN

E):

ww

w.b

ioen

ergi

edor

f.inf

o

Bio

ener

gied

orf J

ühnd

e:

ww

w.b

ioen

ergi

edor

f.de

Fach

agen

tur N

achw

achs

ende

Roh

stof

fe:

ww

w.w

ege-

zum

-bio

ener

gied

orf.d

e

Wei

tere

Info

rmat

ione

n

IZN

E In

terd

iszi

plin

äres

Zen

trum

für N

achh

altig

e En

twic

klun

g de

r Uni

vers

ität G

öttin

gen

- Pr

ojek

tgru

ppe

Bio

ener

gied

örfe

r -

97

Her

zlic

hen

Dan

k

für I

hre

Auf

mer

ksam

keit


Recommended