Post on 30-Jul-2020
transcript
Berichte aus der Psychologie
Michael Krämer, Siegfried Preiser, Kerstin Brusdeylins (Hrsg.)
Psychologiedidaktik und Evaluation XI
Materialien aus der Sektion Aus-, Fort- und Weiterbildung in Psychologie (AFW) im Berufsverband Deutscher Psychologinnen und Psychologen e.V. (BDP) Band 14
Dem Wunsch mehrerer Autorinnen und Autoren folgend sei an dieser Stelle darauf hingewiesen, wenn in den folgenden Beiträgen entweder nur die männliche oder nur die weibliche Sprachform genutzt wird, so sind jeweils beide Geschlechter gemeint. Es geschieht ausschließlich der besseren Lesbarkeit halber.
Um den Datenschutz zu wahren, wurde auf die Veröffentlichung der Autoren-adressen verzichtet. Wenn Sie Kontakt zu einer Autorin oder einem Autor aufnehmen wollen, schreiben Sie bitte eine e-mail an folgende Adresse. Der Herausgeber leitet Ihren Wunsch gerne weiter: kraemer@fh-muenster.de
Inhalt
Aus-, Fort- und Weiterbildung in Psychologie
MICHAEL KRÄMER
Novellierung des Psychotherapeutengesetzes – Stand der Dinge und Auswirkungen auf das Studium der Psychologie und die Profession 3
SIEGFRIED PREISER UND MICHAEL GIEBEL
Weiterbildungsmotivation von Studierenden der Psychologie 2012 - 2014 - 2016 11
LARS BEHRMANN
„Je höher der Frauenanteil eines Fachs, desto weniger Frauen promovieren …“ 17
MIRIAM THYE, KATHARINA MOSEN, ULRICH WEGER UND DIETHARD TAUSCHEL Meditation und akademische Prokrastination – eine qualitative Studie 25
HANS-PETER LANGFELDT
Kulturelle Grenzen der (Psychologie)Didaktik – Erfahrungen an einer äthiopischen Universität 35
CARL P. A. KESSELER, STEFAN TROCHE UND MICHAELA ZUPANIC
Zur Konsistenz der Erwartungen an die ideale Persönlickeit von Psychologie-Studierenden und die Auswirkungen auf Studienzufriedenheit und Studienleistung 43
CHARLOTTE VEHOFF, MICHAELA ZUPANIC, ROBIN JÖRN SIEGEL UND STEFAN TROCHE
Die Motivationsquellen studentischer GutachterInnen im Auswahlverfahren Psychologie: Neugier, Engagement oder doch das Bedürfnis nach Macht? 53
STEPHAN DUTKE, LENA KOEPCKE UND ELMAR SOUVIGNIER
Beiträge der Psychologie zum Praxissemester in der Lehramtsausbildung 61
Lehren und Lernen
HANS-PETER NOLTING
Einführung in die Psychologie: themenbezogen oder systembezogen? Das Konzept der Integrativen Didaktik 73
MARLENE WAGNER, STEPHANIE MOSER, INES DEIBL UND JÖRG ZUMBACH
Psychologiedidaktik trifft Philosophiedidaktik: Der Einsatz von Wikis im interdisziplinären Unterricht 81
III
S I E G F RI E D P R EI S E R U N D T A M A R A T U R A S H VI LI
Wis s e ns c h aft s k o m m u ni k ati o n u n d E x p ert e n -L ai e n -K o m m u ni k ati o n: K o m p et e n z er w er b d ur c h Tr ai ni n g ss e mi n ar e a n d e ut s c h e n u n d g e or gis c h e n U ni v er sit ät e n 9 3
JU LI A M E N D Z H E RI T S K A Y A U N D C A R O LI N E S C H E R E R
H er a usf or d er u n g e n, M a ß n a h m e n u n d Ver b e ss er u n gsi n di k at or e n g ut er M et h o d e nl e hr e 1 0 1
L A R S B E H R M A N N U N D S T E F A NI E V A N O P H U Y S E N
„ F or s c h e n d es L er n e n “ l er n e n – Di e M et h o d e n a u s bil d u n g f ür L e hr a mt st u di er e n d e a n d er W W U M ü nst er 1 0 9
D A G M A R T R E U T N E R
O pti mi er u n g ei n e s K o m m u ni k ati o ns s e mi n ar s mit Vi d e of e e d b a c k a n h a n d v o n Vi d e o a n n ot ati o n 1 1 9
B A S TI A N H O D A P P
M e di e n b a si ert es F or s c h e n d es L er n e n – ei n M o d ell pr oj e kt 1 2 7
IN G O J U N G C L A U S S E N U N D S I L VI A N A S T U BI G
„ F a c k j u P ä d d a! ? “ – N e u e We g e i n d er Di d a kti k d er P ä d a g o gis c h e n P s y c h ol o gi e. Er g e b nis s e ei n er o nli n e -U mfr a g e z u m Ei ns at z v o n S pi elfil m e n i n d er u ni v er sit är e n L e hr a mt s a us bil d u n g a m B eis pi el d er S c h ul k o m ö di e „ F a c k j u G ö ht e “ 1 3 5
IN G O J U N G C L A U S S E N
Di e ‚ P s y c h o d y n a mi k - A ni m ati o n‘ – Ei n m e di e n g est üt zt er B eitr a g z ur Di d a kti k d er P s y c h o a n al ys e 1 4 5
M A R K U S K N Ö P F E L , FR A N K M U S O L E SI U N D W I L LI N E U T HI N G E R
K o n z e pti o n ei n es P B L -M o d uls i m R a h m e n d e s P s y c h ol o gi e st u di u ms 1 5 7
N I C O L A B U C H H O L Z U N D S U S A N N E H I L D E B R A N D
S el bst or g a nisi ert es L er n e n i m P s y c h ol o gi e u nt erri c ht 1 6 7
N I N A Z E U C H U N D E L M A R S O U VI G NI E R
Wis s e ns c h aftli c h es D e n k e n b ei L e hr a mt s - u n d P s y c h ol o gi e st u di er e n d e n 1 7 5
T O M R O S M A N , AN N E - KA T H RI N M A Y E R U N D G Ü N T E R K R A M P E N
Di e F ör d er u n g diff e n zi ert er e pist e m ol o gis c h er Ü b er z e u g u n g e n b ei St u di e n a nf ä n g er n d er P s y c h ol o gi e: E m piris c h e B ef u n d e u n d f a c h di d a ktis c h e I m pli k ati o n e n 1 8 5
I V
A N N E - KA T H RI N M A Y E R , NI K O L A S L EI C H N E R U N D G Ü N T E R K R A M P E N
F ör d er u n g f a c hli c h er I nf or m ati o ns k o m p et e n z v o n P s y c h ol o gi e -St u di er e n d e n d ur c h ei n c urri c ul ar i nt e gri ert es Bl e n d e d L e ar ni n g -Tr ai ni n g 1 9 3
K A T R I N B. K LI N G SI E C K , DA NI E L A L - KA B B A NI , CA R L A B O H N DI C K , J O H A N N A H I L K E N M EI E R, SE B A S TI A N K Ö NI G , HA N N A S. M Ü S C H E , S A S KI A P R A E T O RI U S U N D S A B RI N A S O M M E R
G a m e b asi ert es L er n e n i n d er L e hr er bil d u n g – s pi el e n d z ur di a g n o stis c h k o m p et e nt e n L e hr kr aft w er d e n 2 0 3
N A T H A S H A B O D O N YI , VI K T O RI A F A L K E N H O R S T U N D U L RI K E S T A R K E R ,
Pl a ns pi el – P a pi er st er n m a n uf a kt ur 2 1 3
M I RI A M T H Y E , DÉ SI R É E R I T Z K A, RO S E L I N K U N D D I E T H A R D T A U S C H E L
L er nst d u s c h o n o d er li e st d u n o c h ? – Z u d er Fr a g e, wi e m a n als St u d e nt d as a k a d e mis c h e L er n e n l er n e n k a n n 2 1 9
P s y c h ol o gi e a n S c h ul e n
P A U L G E O R G G EI ß
K o m p et e n z ori e nti ert er P s y c h ol o gi e u nt erri c ht i n Öst err ei c h 2 2 9
D O MI NI K M O M B E L LI
K o m p et e n z ori e nti ert er P ä d a g o gi k - u n d P s y c h ol o gi e u nt erri c ht a us d er g y m n a si al e n O b er st uf e i n d er S c h w ei z 2 3 9
JÜ R G E N M A L A C H U N D M A R G R E T P E T E R S
Vo n d er I n p ut - z ur O ut p ut ori e nti er u n g – I nt e nti o n, Str u kt ur u n d I m pl e m e nt ati o n d es k o m p et e n z ori e nti ert e n K er nl e hr pl a ns P s y c h ol o gi e f ür di e g y m n asi al e O b er st uf e N R W 2 4 7
P r a xi s b e z o g e n e A n w e n d u n g ps y c h ol o gi s c h e r E r k e n nt ni ss e
K E R S TI N B R U S D E Y LI N S U N D J O RI N T H E H A G N E R
P E N T A pl us Str ess pr ä v e nti o n f ür O b er st uf e ns c h ü l er u n d St u di er e n d e 2 5 7
T I M O B E R S E
Kr a n k v or S or g e n – Ei n W or ks h o p z ur kli nis c h e n P s y c h ol o gi e f ür P s y c h ol o gi el e hr er/i n n e n 2 6 3
V
S A BI N E F A B RI Z , LU K A S S C H U L Z E - VO R B E R G U N D H O L G E R H O R Z
„ B er at u n g u n d B etr e u u n g v o n St u di er e n d e n i m St u di u m “. K o n z e pti o n & E v al u ati o n ei n er S c h ul u n g sr ei h e f ür s c h ulis c h e B etr e u er/i n n e n u n d Pr a kti k u ms b e a uftr a gt e i m Pr a xis s e m e st er 2 7 1
E v al u ati o n
M I C H A E L K R Ä M E R
Z ufri e d e n u n d gl ü c kli c h ?! Z u m Z u s a m m e n h a n g z wis c h e n St u di e n z ufri e d e n h eit u n d Gl ü c k s e m pfi n d e n 2 8 1
A R N O L D H I N Z
Wi e n ü t zli c h ist L e hr e v al u ati o n dur c h St u di er e n d e mitt els R ati n gs k al e n ? 2 9 1
D A NI E L A F EI S T A U E R U N D T O BI A S R I C H T E R
Wi e z u v erl äs si g si n d st u d e ntis c h e Ei ns c h ät z u n g e n d er L e hr q u alit ät ? Ei n e A n al ys e mit kr e u z kl as sifi zi ert e n M e h r e b e n e n m o d ell e n 2 9 9
E LI S A B E T H D A L L Ü G E , MI C H A E L A Z U P A NI C , CO R N E LI A H E T F E L D
U N D M A R Z E L L U S H O F M A N N
Wi e bil d et si c h d as C urri c ul u m d e s St u di u ms i m Pr o gr ess T est P s y c h ol o gi e ( P T P) a b ? 3 0 7
M I C H A E L A Z U P A NI C , JA N P. E H L E R S , TH O M A S O S T E R M A N N
U N D M A R Z E L L U S H O F M A N N
Pr o gr ess T est P s y c h ol o gi e ( P T P) u n d Wis s e ns e nt wi c kl u n g i m St u di e n v erl a uf 3 1 5
JO N A T H A N B A R E N B E R G , EV A S EI F RI E D , BI R GI T S PI N A T H
U N D S T E P H A N D U T K E
Di e B e ar b eit u n g s c hriftli c h er Pr o bl e m a uf g a b e n er h ö ht d e n L er n erf ol g i n ei n er P s y c h ol o gi e -Vorl e s u n g 3 2 3
JU LI A N E S C H WI E R E N , JO N A T H A N B A R E N B E R G U N D S T E P H A N D U T K E
T est eff e kt i n P s y c h ol o gi e -L e hr v er a nst alt u n g e n ? Ei n e m et a a n al ytis c h e P er s p e kti v e 3 3 1
D O R O T H E A K R A M P E N , KA R L S C H W EI Z E R , SI E G B E R T R EI ß
U N D A N D R E A S G O L D
Er pr o b u n g ei n er K ur zs k al a z ur Erf a ss u n g v o n I m p ulsi vit ät 3 3 9
N I K O L AI Z I N K E, ST E F A N S T Ü R M E R U N D L A U R A F R O E H LI C H
Vali di er u n g ei n er d e ut s c hs pr a c hi g e n S k al a z ur m ulti di m e nsi o n al e n Erf as s u n g v o n i nt er k ult ur ell e n K o m p et e n z e n i n d er u ni v er sit är e n A us bil d u n g 3 4 9
VI
Di e M oti v ati o ns q u ell e n st u d e nti s c h e r G ut a c h e r I n n e n i m A us w a hl v e rf a h r e n Ps y c h ol o gi e: N e u gi e r, E n g a g e m e nt o d e r d o c h d a s B e d ü rf ni s n a c h M a c ht ?
C h a rl ott e Ve h off, Mi c h a el a Z u p a ni c, R o bi n J ö r n Si e g el u n d St ef a n Tr o c h e
D er Ei ns at z st u d e ntis c h er G ut a c ht erI n n e n i n u ni v er sit ät s ei g e n e n A u s w a hl v erf a hr e n ist
n o c h ni c ht w eit v er br eit et ( M ei er, Z u p a ni c, S c h mil e ws ki, H of m a n n, 2 0 1 3). I m
D e p art m e nt f ür P s y c h ol o gi e u n d P s y c h ot h er a pi e d er U ni v er sit ät Witt e n/ H er d e c k e
( U W/ H) w er d e n s eit 2 0 1 3 f a c h ei g e n e st u d e ntis c h e G ut a c ht erI n n e n u n d Si m ul ati o ns -
p ati e nt I n n e n i m u ni v er sit ät s ei g e n e n A u s w a hl v erf a hr e n ei n g es et zt. Di e v orli e g e n d e
St u di e u nt er s u c ht , w as P s y c h ol o gi e st u di er e n d e d er U W/ H z ur T eil n a h m e m oti vi ert u n d
wi e si e i hr e R oll e a n ei n e m A us w a hlt a g erl e b e n. Hi er z u w ur d e n i m S o m m er s e m e st er
2 0 1 5 mit 1 4 P s y c h ol o gi e st u di er e n d e n d er U W/ H (1 2 w ei bli c h, 2 m ä n nli c h) I nt er vi e w s
g ef ü hrt, u nt er s t ützt a n h a n d ei n es I nt er vi e wl eitf a d e ns. B ei d er n a c hf ol g e n d e n q u ali -
t ati v e n I n h alt s a n al ys e ( M a yri n g, 2 0 1 5) l a g b e s o n d er es A u g e n m er k a uf d e n a n g e g e b e n e n
p er s ö n li c h e n M oti v e n d er St u di er e n d e n s o wi e a uf d e n v o n i h n e n a n g e n o m m e n e n
M oti v e n a n d er er st u d e ntis c h er G u t a c ht erI n n e n.
T h e o r etis c h e r Hi nt e r g r u n d
Z u m Wi nt er s e m est er 2 0 1 2/ 1 3 b ot di e U ni v er sit ät Witt e n/ H er d e c k e ( U W/ H)
er st m als d e n B a c h el or st u di e n g a n g P s y c h ol o gi e u n d P s y c h ot h er a pi e u n d z u m
Wi nt er s e m e st er 2 0 1 3/ 1 4 d e n M ast er st u di e n g a n g Kli nis c h e P s y c h ol o gi e u n d
P s y c h ot h er a pi e wiss e ns c h aft a n (Will ut z ki, Si e g el & W e g er, 2 0 1 3). Di e U W/ H f ührt i m
R a h m e n all er F a k ult ät e n i n di vi d u ell e A us w a hl v erf a hr e n d ur c h. S eit d e m
Wi nt er s e m e st er 2 0 1 2 w ä hlt a u c h d as D e p art m e nt f ür P s y c h ol o gi e u n d P s y c h ot h er a pi e
s ei n e St u di er e n d e n d ur c h ei n m e hr st ufi g e s A u s w a hl v erf a hr e n a u s . U m si c h v o n ei n er
r ei n e n B e w ert u n g a n h a n d d er A bit ur- N ot e z u e ntf er n e n, w er d e n u nt er A n d er e m
p er s ö nli c h e B e w er b eri nt er vi e w s g ef ü hrt, b ei d e n e n st u d e ntis c h e G ut a c ht e rI n n e n n e b e n
a k a d e mis c h e n G ut a c ht erI n n e n ei n g e s et zt w er d e n.
5 3
Generell ist der Einsatz von studentischen GutachterInnen in universitären
Auswahlverfahren an Hochschulen noch kaum etabliert (Meier, Zupanic, Schmilewski
& Hofmann, 2013). Eine Studie der Western Kentucky University zeigte, dass
studentische GutachterInnen in Bezug auf die Auswahlqualität mit akademischen
Gutachtern vergleichbar sind (Navalta & Lyons, 2010). Eddins-Folensbee, Harris,
Miller-Wasik et al. (2012) untersuchten die Tandemkonstellationen aus Fakultäts-
mitgliedern und MedizinstudentInnen und fanden eine gewisse Homogenität zwischen
den Bewertungen der Bewerber. Auch Schmilewski et al. fanden 2013, dass
Studierende in Gutachter-Tandems an der UW/H im Fachbereich Humanmedizin eine
positive Ergänzung darstellen. Durch qualitative Experteninterviews und einen
quantitativen Evaluationsfragebogen wurden unter anderem die Motivation, die Rolle
der GutachterInnen, die Bewertungskriterien, die Interaktion mit dem Tandem-Partner
und die Beurteilung der Tandem-Situation untersucht. Die Ergebnisse zeigen, dass
studentische GutachterInnen das Bewertungsprofil signifikant in puncto der
Authentizität ergänzen, allerdings das Kriterium Abiturnote nicht mit derselben Stärke
einbeziehen wie die akademischen GutachterInnen. Die Universität Hamburg setzte im
Jahr 2012 im Rahmen einer Pilotstudie erstmals PJ-Studierende und Master-Studierende
der Psychologie als Juroren für die Auswahl von MedizinstudentInnen ein. Anlass war
die gewünschte Senkung der hohen Opportunitätskosten, die durch den Einsatz von 70
Juroren über eineinhalb Arbeitstage entstanden, was einen enormen ökonomischen
Aufwand für die teilnehmenden Institute und Kliniken bedeutete (Sehner, Hissbach &
Hampe, 2012).
Die studentischen GutachterInnen spielen für die Umsetzung und Aufrecht-
erhaltung des Auswahlverfahrens des Departments Psychologie und Psychotherapie der
UW/H eine zentrale Rolle. Bisherige Forschungsarbeiten beschäftigen sich vor allem
mit den Bewertungen der studentischen GutachterInnen in Auswahlverfahren im
Vergleich zu akademischen GutachterInnen. Wieso jedoch erklären sich Studenten
überhaupt dazu bereit als GutachterInnen an einem Auswahlverfahren mitzuwirken?
Was motiviert Studenten dazu als GutachterInnen zu fungieren? An diesen
Fragestellungen setzt die vorgestellte Studie an.
54
Methodisches Vorgehen Der Studie liegt ein qualitatives Forschungsdesign zugrunde, welches die
Durchführung von leitfadengestützten Experteninterviews beinhaltete. Der zugrunde-
liegende Interviewleitfaden umfasst die folgenden acht Fragen, welche aus der
Forschungsfrage abgeleitet wurden:
1. Wie bewerten Sie den Einsatz von studentischen Gutachtern im Generellen und in
Bezug auf den Studiengang Psychologie?
2. Was ist ihre persönliche Motivation bei den Auswahltagen mitzuwirken?
3. Was denken Sie ist im Durchschnitt die größte Motivation der Psychologiestudenten
bei den Auswahltagen mitzuwirken?
4. Was nehmen Sie persönlich darauf mit? Was ist ihr Profit?
5. Wie würden Sie ihre Gefühle/Emotionen in den Auswahlsituationen beschreiben?
6. Was würden Sie in Bezug auf die Rolle der studentischen Gutachter in den
Auswahlverfahren Psychologie verändern?
7. Können Sie sich vorstellen noch einmal bei den Auswahlverfahren mitzuwirken?
Warum?
8. Wie bewerten Sie das Gesamtkonzept des Auswahlverfahrens Psychologie?
Die Stichprobe setzte sich aus insgesamt 14 Personen zusammen, zehn
Psychologiestudierende aus dem Bachelor- und vier aus dem Master-Studiengang.
Unter den Befragten befanden sich 12 Frauen und zwei Männer. Das durchschnittliche
Alter lag bei 24,5 ± 4,12 Jahren. Die Verteilung der Geschlechter verhielt sich
annähernd proportional zur Grundgesamtheit, also zu allen Psychologiestudierenden
zum Wintersemester 2014/15. Voraussetzung für die Teilnahme war das mindestens
einmalige Mitwirken als GutachterIn oder SimulationspatientIn an einem Auswahltag
des Departments. Die leitfadengestützten Interviews wurden im April 2015 geführt, mit
einem Tonbandgerät aufgezeichnet und anschließend transkribiert.
Das gewonnene Material wurde mittels ausgewählter qualitativer Auswertungs-
methoden nach Mayring bearbeitet (Mayring, 2015). Hierbei wurde nach dem Prinzip
der Zusammenfassung vorgegangen. Die Schritte der Paraphrasierung (Z1-Regel), der
Generalisierung (Z2-Regel) und der Reduktion (Z3-Regel) wurden angewandt (vgl.
55
e b d.). S o k o n nt e d as M at eri al a uf di e w e s e ntli c h e n A u ss a g e n r e d u zi ert w er d e n. Zi el w ar
es ei n e pr ä g n a nt e K e r n a u ss a g e pr o Fr a g e a bl eit e n z u k ö n n e n. D a d e n a n g e g e b e n e n
p er s ö nli c h e n M oti v e n d er St u di er e n d e n ( F 2), s o wi e d e n v on i h n e n a n g e n o m m e n e n
M oti v e n a n d er er st u d e ntis c h er G ut a c ht erI n n e n ( F 3) b es o n d er e R el e v a n z z u k a m, w ur d e n
di e s e Fr a g e n w eit erf ü hr e n d a us g e w ert et. D ur c h i n d u kti v e K at e g ori e n bil d u n g w ur d e n
k o n kr et e M oti v e h er a us g e ar b eit et. D es W eit er e n w ur d e di e H ä ufi g k eit d er N e n n u n g
erf as st u n d di e pr o z e nt u al e n H ä ufi g k eit e n d er j e w eili g e n K at e g ori e n b er e c h n et. Di e
W a hl di es es A us w ert u n gs v erf a hr e ns g alt als b es o n d er s g e ei g n et, d a s o ei n e d et ailli ert e
I nt er pr et ati o n d er Tr a ns kri pti o n e n m ö gli c h w ar. I n d er D ar st ell u n g d er Er g e b nis s e wir d
a us Pl at z gr ü n d e n n ur a uf di e A u s w ert u n g d er b es o n d er s r el e v a nt e n Fr a g e n F 2 u n d F 3
B e z u g g e n o m m e n.
E r g e b nis s e
F ol g e n d e p er s ö nli c h e M oti v e d er St u di er e n d e n li e ß e n si c h i m Z u g e d er
A u s w ert u n g v o n F 2 f or m uli er e n: N e u e L e ut e/ di e B e w er b er k e n n e n l er n e n, d as
V erf a hr e n u n d s ei n e n A bl a uf k e n n e n l er n e n, V er s u c hs p er s o n e ns t u n d e n, K o m p et e n z-
ar b eit, di e a n d er e S eit e erl e b e n, Pfli c ht g ef ü hl, M a c ht p o siti o n, d er W u ns c h e s b es s er z u
m a c h e n, d as V er h alt e n d er B e w er b er s e h e n, et w as z ur ü c k g e b e n w oll e n, S p a ß,
E n g a g e m e nt u n d N e u gi er. E s krist allisi ert si c h h er a us, d ass v or all e m d as M oti v „ n e u e
L e ut e/ di e B e w er b er k e n n e n l er n e n “ ei n e w es e ntli c h e R oll e b ei d er p er s ö nli c h e n
M oti v ati o n s pi elt ( 2 2 %). A u c h d a s Erl a n g e n v o n „ V er s u c hs p er s o n e nst u n d e n “ ( 1 4 %)
u n d d as „ Erl e b e n d er a n d er e n S eit e “ ( 1 4 %) w ur d e n v er m e hrt als p er s ö nli c h e M oti v e
b e s c hri e b e n.
F ol g e n d e As p e kt e a n g e n o m m e n er M oti v e a n d er er st u d e ntis c h er G ut a c ht erI n n e n
k o n nt e n i m Z u g e d er A u s w ert u n g v o n F 3 h er a us g e ar b eit et w er d e n: N e u e L e ut e/
B e w er b er k e n n e n l er n e n, E i nfl us s u n d Mit b e sti m m u n g, V erf a hr e n u n d A bl a uf k e n n e n
l er n e n, V P-St u n d e n, K o m p et e n z ar b eit, di e a n d er e S eit e erl e b e n, Pfli c ht g ef ü hl,
M a c ht p o siti o n, et w as z ur ü c k g e b e n w oll e n, E n g a g e m e nt, G e m ei ns c h aft s g e d a n k e. Hi n z u
k a m e n hi er di e As p e kt e Ei nfl us s u n d Mit b e sti m m u n g u n d d er G e m ei ns c h aft s g e d a n k e.
I m U nt er s c hi e d z u F 2 n a h m e n di e b efr a gt e n St u di er e n d e n als o i m Fr e m dr ati n g a n, d ass
d as Erl a n g e n v o n „ V er s u c hs p er s o n e nst u n d e n “ ( 2 0 %) u n d d as „I n n e h a b e n ei n er
5 6
M a c ht p o siti o n “ ( 2 0 %) f ür a n d er e st u d e ntis c h e G ut a c ht erI n n e n di e e nt s c h ei d e n d e n
M oti v ati o ns q u ell e n s ei e n.
A b b. 1: Di e g e n a n nt e n p e rs ö nli c h e n M oti v e u n d i h r e p r o z e nt u al e H ä ufi g k eit i mÜ b e r bli c k
D as Bil d d er a n g e n o m m e n e n g e n er ell e n M oti v ati o n d er I nt er vi e w p art n er
b e z ü gli c h d er st u d e ntis c h e n G ut a c ht er I n n e n u nt er s c h ei d et si c h v o n d e m d er
a n g e g e b e n e n p er s ö nli c h e n M oti v ati o n. W ä hr e n d d as M oti v „ M a c ht p o siti o n “ n ur ei n m al
als p er s ö nli c h e M oti v ati o n a n g e g e b e n wir d, n e n n e n f ü nf d er 1 4 I nt er vi e w p art n erI n n e n
„ M a c ht “ als M oti v ati o n z ur T e il n a h m e a n d e n A us w a hl v erf a hr e n f ür di e a n d er e n
st u d e ntis c h e n G ut a c ht erI n n e n.
A b b. 2: Di e g e n a n nt e n M oti v e i m F r e m d r ati n g u n d i h r e p r o z e nt u al e H ä ufi g k eiti m Ü b e r bli c k
5 7
Dis k us si o n u n d A us bli c k
Di e hi er d ar g est ellt e n Er g e b nis s e z ei g e n, d as s di e st u d e ntis c h e T eil n a h m e a m
A u s w a hl v erf a hr e n P s y c h ol o gi e d er U W/ H d ur c h u nt er s c hi e dli c h e M oti v ati o ns q u ell e n
b e di n gt ist . I n d er S el bst b es c hr ei b u n g w ur d e n v or all e m di e M oti v e „ n e u e L e ut e/ di e
B e w er b er k e n n e n l er n e n “, „ V er s u c hs p er s o n e nst u n d e n “ u n d d as „ Erl e b e n d er a n d er e n
S eit e “ g e n a n nt. I n d er Fr e m d b es c hr ei b u n g k a m e n di e M oti v e „ V er s u c hs p er s o n e n -
st u n d e n “ u n d d as „I n n e h a b e n ei n er M a c ht p o siti o n “ a m h ä ufi gst e n v or . Hi er m ü ss e n z. B.
A nt w ortt e n d e n z e n i. S. ei n er s o zi al e n Er w ü ns c ht h eit b er ü c ksi c hti gt w er d e n. Di e
F ör d er u n g s o zi al er V er a nt w or t u n g gilt als ei n er d er Gr u n ds ät z e d er U W/ H. D as d a mit i n
V er bi n d u n g st e h e n d e s o zi al e u n d g e s ells c h aftli c h e E n g a g e m e nt, w el c h e s s o mit als
er w ü ns c ht es V er h alt e n gilt, k a n n z ur p o siti v e n W ert s c h ät z u n g d ur c h r el e v a nt e A n d er e
b eitr a g e n u n d s o mit i n e n g e m Z u s a m m e n h a n g mit d er T eil n a h m e u n d d er B e w ert u n g
d es A us w a hl v erf a hr e ns st e h e n. A u c h d a s P h ä n o m e n d er Pr oj e kti o n , als o di e A b w e hr
v o n b ei si c h s el bst ni c ht a k z e pti ert e n G ef ü hl e n u n d B e d ür f niss e n d ur c h Ü b ertr a g u n g a uf
d e n a n d er e n, s ollt e B er ü c ksi c hti g u n g fi n d e n. Z w ar w ur d e n Pr oj e kti o n e n hi er w e d er
v erifi zi ert n o c h f alsifi zi ert, j e d o c h s c h ei nt d er G e d a n k e a n ei n M a c ht m oti v i m
Z us a m m e n h a n g mit A u s w a hl u n d B e w ert u n g n a h eli e g e n d.
Di e Er g e b niss e l as s e n si c h z u d e m mit m oti v ati o ns p s y c h ol o gis c h e n
Er k e n nt nis s e n i n V er bi n d u n g bri n g e n. I n d er S el bst b esti m m u n gst h e ori e n a c h D e ci u n d
R y a n ( D e ci & R y a n, 1 9 9 3) wir d d e n p s y c h ol o gis c h e n B e d ürf nis s e n n a c h K o m p et e n z,
A ut o n o mi e u n d s o zi al er Ei n g e b u n d e n h eit di e h ö c hst e B e d e ut u n g z u g e m e ss e n. E s ist
d a v o n a us z u g e h e n, d ass di e T eil n a h m e al s G ut a c h erI n di e dr ei p s y c h ol o gis c h e n
B e d ür f nis s e b efri e di g e n k a n n, w a s n a c h D e ci u n d R y a n z u p o siti v e n E m oti o n e n u n d
W o hl b efi n d e n f ü hrt.
B ei d er I nt er pr et ati o n d er Er g e b niss e s ollt e n z u d e m di e e m piris c h e n B ef u n d e
z u m Z u s a m m e n h a n g v o n S el bst - u n d Fr e m d ei n s c h ät z u n g b etr a c ht et w er d e n. E s ist
n a h eli e g e n d, d as s di e I c h -B et eili g u n g, s o wi e I nf or m ati o n e n ü b er Erf a hr u n g e n,
G e d a n k e n u n d G ef ü hl e b ei S el bst ei ns c h ät z u n g e n ei n e gr ö ß er e R oll e s pi el e n als b ei
Fr e m d ei ns c h ät z u n g e n. Di e Ü b er ei nsti m m u n g v o n S el bst urt eil e n u n d Fr e m d urt eil e n ist
i n vi el e n e m piris c h e n U nt er s u c h u n g e n h o c h ( S pi n at h, 2 0 0 0). J e m e hr di e b e w ert et e n
Ei g e ns c h aft e n j e d o c h s o zi al er w ü ns c ht si n d, d est o st är k er k ö n n e n si c h di e
Ei ns c h ät z u n g e n v o n S el bst - u n d Fr e m d b e urt eil er n u nt er s c h ei d e n ( J o h n & R o bi ns,
5 8
1993). Hier lässt sich ein Zusammenhang zu der Eigenschaft des Machtbedürfnisses
ziehen, welches eindeutig als nicht sozial erwünscht zu interpretieren ist. John und
Robins (1993) weisen zudem darauf hin, dass die Wahrnehmung des Selbsts verstärkt
von der Fremdwahrnehmung abweicht, wenn die Beurteilung in hohem Maß wertende
Aspekte enthält, da so bestimmte Vorgänge aktiviert werden, die zum Schutz der
Aufwertung der eigenen Person dienen. Watson et al. (2000) fanden jedoch, dass
Übereinstimmungen zwischen Selbst- und Fremdbeurteilungen im Zuge von
Freundschaftdyaden ansteigen. Da der Bekanntheitsgrad unter den Studierenden an der
UW/H aufgrund der kleinen Kohorten groß ist und somit eine große Menge an
Informationen zur Verfügung steht, ließe sich davon ausgehen, dass die Differenz
zwischen Selbst- und Fremdrating kleiner wird.
Die Ergebnisse legen nahe, dass es notwendig ist, die Motivation studentischer
GutachterInnen in universitätseigenen Auswahlverfahren zu überprüfen, um
gewährleisten zu können, dass externe Motivationsquellen, wie hier die VP-Stunden,
nicht überwiegen. In zukünftigen Untersuchungen sollte das Studiendesign so kon-
zipiert werden, dass ein höheres Maß an Auswertungs- und Durchführungsobjektivität
gewährleistet werden kann. Zudem sollten mehrere unabhängige AuswerterInnen in den
Auswertungsprozess einbezogen werden. An dieser Stelle gilt es festzuhalten, dass die
dargestellte Forschungsarbeit einen ersten Einblick in die Motivation und des Erlebens
studentischer GutachterInnen im Auswahlverfahren Psychologie der UW/H geliefert
hat, der als Basis für weiterführende Studien genutzt werden kann.
Literatur
Deci, E. L. & Ryan, R. M. (1993). Die Selbstbestimmungstheorie der Motivation und ihre Bedeutung für die Pädagogik. Zeitschrift für Pädagogik, Heft 2, S. 223-239.
Eddins-Folensbee, F. F., Harris, T. B., Miller-Wasik, M. & Thompson, B. (2012). Students Versus Faculty Members as Admissions Interviewers: Comparisons of Ratings Data and Admissions Decisions. Acad. Med. 2012, 87(4), 458-462.
John, O. P. & Robins, R. W. (1993). Determinants of interjudge agree ment on personlity traits: The Big Five domains, observability, evaluativness, and the unique perspective oft he self. Journal of Personality, 61, 521-551.
Mayring, P. (2015). Qualitative Inhaltsanalyse: Grundlagen und Techniken. (12. Auflage). Weinheim: Beltz-Verlag.
59
M ei er , L., Z u p a ni c , M., S c h mil e w s ki , P. & H of m a n n , M. ( 2 0 1 3). St u d e ntis c h e n e b e n
a k a d e mis c h e n G ut a c ht er n i n h o c hs c h ul ei g e n e n A u s w a hl v erf a hr e n. J a hr est a g u n g
d er G e s ell s c h aft f ür M e dizi nis c h e A us bil d u n g ( G M A). Gr a z, 2 6. - 2 8. 0 9. 2 0 1 3.
D üss el d orf: G er m a n M e di c al S ci e n c e G M S P u blis hi n g H o us e , D o c P 1 4 _ 0 3.
N a v alt a , J. W. & L y o ns , T. S. ( 2 0 1 0). St u d e nt r e vi e w d e cisi o ns o n s u b mitt e d m a n u s cri pt s
ar e as stri n g e nt as f a c ult y p e er r e vi e w er s. A d v a n c es i n P h ysi ol o g y E d u c ati o n, 3 4
( 4), 1 7 0- 1 7 3.
S c h mil e ws ki , P., Z u p a ni c , M., M e ut er , H. & H of m a n n M. ( 2 0 1 3). St u d e ntis c h er u n d
a k a d e mis c h er G ut a c ht er als T a n d e m i m B e w er b eri nt er vi e w a m
A u s w a hl v erf a hr e n d er H u m a n m e di zi n: U nt er s c hi e dli c h e B e w e rt u n gskrit eri e n ?
J a hr est a g u n g d e r G M A, „ T r a diti o n: H e m ms c h u h o d er C h a n c e ? “ , 2 6.-
2 8. 0 9. 2 0 1 3 i n Gr a z, D üss el d orf: G er m a n M e di c al S ci e n c e G M S P u blis hi n g
H o us e , D o c P 1 4 _ 1 1.
S e h n er , S., Hiss b a c h, J. & H a m p e , W. ( 2 0 1 2). St u di er e n d e als J ur or e n – ei n e
Alt er n ati v e ? J a h r est a g u n g d er G es ells c h aft f ür M e dizi nis c h e A us bil d u n g
( G M A). A a c h e n, 2 7.-2 9. 0 9. 2 0 1 2. D üss el d orf: G er m a n M e di c al S ci e n c e G M S
P u blis hi n g H o us e , D o c V 6 0 1.
S pi n at h, F. M. ( 2 0 0 0). V ali dit ät v o n Fr e m d b e urt eil u n g e n: Ei nfl us sf a kt or e n a uf di e
K o n v er g e n z v o n S el bst - u n d Fr e m d b e urt eil u n g e n i n P er s ö nli c h k eit s ei n -
s c h ät z u n g e n. L e n g eri c h: P a bst S ci e n c e P u blis h er s .
Wat s o n , D., H u b b ar d , B. & Wi e s e , D. ( 2 0 0 0). S elf-Ot h er A gr e e m e nt i n P er s o n alit y a n d
Aff e cti vit y: T h e R ol e of A c q u ai nt a n c es hi p, Tr ait Visi bilit y, a n d Ass u m e d Si mil arit y.
J o ur n al of P ers o n alit y a n d S o ci al Ps y c h ol o g y , v ol. 7 8, N o. 3, 5 4 6 - 5 5 8.
Will ut z ki , U., Si e g el , R. J. & We g er , U. ( 2 0 1 3). P s y c h ol o gi e mit S c h w er p u n kt
P s y c h ot h er a pi e. Ps y c h ot h er a p e ut e nj o ur n al 4/ 2 0 1 3, S. 3 4 5- 3 6 0.
6 0