Post on 18-Sep-2018
transcript
Dr. Ilse Zündorf
Institut für Pharmazeutische Biologie
Goethe-Universität Frankfurt
zuendorf@em.uni-frankfurt.de
Angriffspunkte bei der
Behandlung von
Autoimmunerkrankungen
Degenerative Erkrankungen Entzündliche
Erkrankungen
Multiple
Sklerose Prof. Dr. R. Gold
Rheumatoide
Arthritis Prof. Dr. U.
Müller-Ladner
Chronisch-
entzündliche
Darmerkrankungen Prof. Dr. T. Weinke
Autoimmun-
erkrankungen
Diabetes
mellitus Typ I Dr. A. Risse
Grundlagen
Wie entstehen
Autoimmunerkrankungen? Prof. Dr. A. Vollmar
Immunsystem
Erkennung Reaktion
„Eindringlinge“
Elimination
Autoimmunerkrankungen
Erkennung
Reaktion
Körpereigene Strukturen
„Elimination“
Rheumatoide
Arthritis
Morbus Crohn
Colitis ulcerosa
Multiple Sklerose
Typ-I Diabetes
Antiphlogistische Therapie
Immunmodulatoren
Glucocorticoide
Entzündung
Infiltration von Zellen
Freisetzung von
Entzündungsmediatoren
Erfahrbare Erscheinungen
Schmerz
Schwellungen, Rötungen
Fieber
Funktionseinschränkung, -verlust
langfristig wirksame
Antirheumatika (LWAR)
nicht-steroidale
Antiphlogistika (NSA)
Auslösung und Perpetuation
Immunreaktion
Autoimmunerkrankungen
Erkennung
Reaktion
Körpereigene Strukturen
„Elimination“
Monokine – Lymphokine
Pro- und antiinflammatorische
Zytokine
antiinflamma-
torisch proinflamma-
torisch
IL-1
TNF-
IL-2 IL-8
IL-12
IL-15
IL-17
IL-18
IL-5
IL-6
IFN-TGF-
IL-4
IL-10
IL-11 IL-13
Monokine
Lymphokine
Entzündliche
Erkrankungen
Rheumatoide
Arthritis
Chronisch-
entzündliche
Darmerkrankungen
Autoimmun-
erkrankungen
Pro- und antiinflammatorische
Zytokine
antiinflamma-
torisch proinflamma-
torisch
IL-5
IL-6
IFN-TGF-
IL-4
IL-10
IL-11 IL-13
IL-1
TNF-
IL-2 IL-8
IL-12
IL-15
IL-17
IL-18
IL-2-spezifische Immunsuppression
• Ciclosporin
• Tacrolimus
• Pimecrolimus • Rapamycin
• Everolimus
IL-2-spezifische Immunsuppression
• Basiliximab
T-Zell-spezifische Immunsuppression
• Muromomab-
CD3 (OKT® 3)
Rekombinante Antikörper
Pro- und antiinflammatorische
Zytokine
antiinflamma-
torisch proinflamma-
torisch
IL-5
IL-6
IFN-TGF-
IL-4
IL-10
IL-11 IL-13
IL-1
TNF-
IL-2 IL-8
IL-12
IL-15
IL-17
IL-18
• Infliximab
(Remicade®)
• Adalimumab
(Humira®)
• Etanercept
(Enbrel®)
• Golimumab
(Simponi®)
• Certolizumab pegol:
(Cimzia®)
Anti-TNF -
Wirkstoffe
TNF-
TNF-
Indikationen Infliximab Adalimumab Golimumab Etanercept Certolizumab
pegol
Aktive
Rheumatoide
Arthritis + + + + +
Morbus
Crohn + + Colitis
ulcerosa +
Dosierung
Je nach
Indikation 3 –
8 mg/kg KG
i.v., alle 8
Wochen
40 mg s.c.,
jede 2.
Woche
50 mg s.c.
monatlich
25 mg s.c.,
zweimal pro
Woche
200 mg s.c.
jede 2.
Woche
Anti-TNF -Wirkstoffe
Pro- und antiinflammatorische
Zytokine
antiinflamma-
torisch proinflamma-
torisch
IL-5
IL-6
IFN-TGF-
IL-4
IL-10
IL-11 IL-13
IL-1
TNF-
IL-2 IL-8
IL-12
IL-15
IL-17
IL-18
IL-1
IL-1
Anti-IL-1-Wirkstoffe
• IL-1RA = Anakinra
(Kineret®)
Anti-IL-1-Wirkstoffe
• IL-1RA = Anakinra
(Kineret®)
• Rilonacept (Arcalyst®)
• Canakinumab (Ilaris®)
Pro- und antiinflammatorische
Zytokine
antiinflamma-
torisch proinflamma-
torisch
IL-5
IL-6
IFN-TGF-
IL-4
IL-10
IL-11 IL-13
IL-1
TNF-
IL-2 IL-8
IL-12
IL-15
IL-17
IL-18
Atlizumab, Tocilizumab
(Actemra®)
humanisierter Ak gegen IL-6-Rezeptor
Anti-IL-6-Wirkstoff
IL-6
Anti-B-Zell-
Wirkstoff
gegen CD20-B-Zell-Epitop:
Rituximab (MabThera®) chimärisierter Ak
Autoimmunerkrankungen
Erkennung
Reaktion
Körpereigene Strukturen
„Elimination“
• Abatacept (OrenciaTM):
extrazelluläre Domäne des
„cytotoxic T-lymphocyte antigen 4“ (CTLA-4) und IgG1-Fc-Teil
Inhibition der Antigen-Präsentation
Degenerative Erkrankungen Entzündliche
Erkrankungen
Multiple
Sklerose
Rheumatoide
Arthritis
Chronisch-
entzündliche
Darmerkrankungen
Autoimmun-
erkrankungen
Diabetes
mellitus Typ I
Immunsuppressive Therapie
Erfahrbare Erscheinungen
Schmerz
Schwellungen, Rötungen
Fieber
Funktionseinschränkung, -verlust
Auslösung und Perpetuation
Immunreaktion • Glucocorticoide
• Mitoxantron
• Azathioprin
• Cyclophosphamid
• Methotrexat
• Beta-Interferone
Entzündung
Infiltration von Zellen
Freisetzung von
Entzündungsmediatoren
Multiple Sklerose
Multiple Sklerose
• Glatirameracetat (Copaxone®)
Polypeptid aus Lysin, Alanin,
Glutamin, Tyrosin, bis 9000 Da
Natalizumab (Antegren®)
humanisierter Ak gegen 4-Integrin
Multiple Sklerose
Degenerative Erkrankungen
Multiple
Sklerose
Autoimmun-
erkrankungen
Diabetes
mellitus Typ I
Typ-I Diabetes
Entzündung
Infiltration von Zellen
Freisetzung von
Entzündungsmediatoren
Erfahrbare Erscheinungen
Schmerz
Schwellungen, Rötungen
Fieber
Funktionseinschränkung, -verlust
Auslösung und Perpetuation
Immunreaktion
Insulin-Substitution
Typ-I Diabetes
Typ-I Diabetes
Entzündung
Infiltration von Zellen
Freisetzung von
Entzündungsmediatoren
Erfahrbare Erscheinungen
Schmerz
Schwellungen, Rötungen
Fieber
Funktionseinschränkung, -verlust
Auslösung und Perpetuation
Immunreaktion
Anti-T-Zell-Antikörper
Immun-
suppres-
siva
Basiliximab
Anakinra
Glucocorticoide
Zytostatika
Natalizumab
Rituximab
Ciclosporin
Tacrolimus
Rapamycin
Infliximab
Adalimumab
Etanercept …
Infliximab
Adalimumab
Etanercept …
Glatirameracetat