THÔNGTINEBOOK
Tênsách:TUYỂNTẬPNAMCAO
Tácgiả:NAMCAO
Nhàxuấtbản:VĂNHỌC
Nămxuấtbản:2002
Đánhmáyvàtạoebook:hiepsiga_TVE
Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com
http://sachvui.com/
TIẾUSỬ
TênthậtlàTrầnHữuTrí.Sinhngày29-10-1917tạilàngĐạiHoàng,phủLýNhân,tỉnhHàNam–naylàxãNhânHậu,huyệnLýNhân,tỉnhHàNamNinh.GiađìnhlàmruộngvàcómộthiệubánđồgỗởNamĐịnh,saubịphásản.
ThờikìMặttrậnDânchủ,họcxongbậcCaođẳngTiểuhọc,NamCaovềlàng,rồitheomộtôngcậuhọvàoSàiGònđểkiếmviệclàmăn.LàmphóngviênbáoKịchbóng,viếtquảngcáo,thưkýhiệubuôn,dạyhọctư,chíchthuốcởbệnhviện….Lúcrỗi,thâmnhậpđờisốngthợthuyền,đọcsách,họcthêmvàmơướcmộtchuyếnđixa.Ốmnặng,trởvềlàngmộtthờigian,rồiraHàNộidạyhọctư,viếtvăndướibútdanhNamCao(ghéphaichữđầutênhuyệnvàtổngquê:NamSang,CaoĐà),cùngmộtsốbútdanhkhácnhưNguyệt,ThúyRư,XuânDu,NhiêuKhê…Sựkiếmsốngkhávấtvả,vìvàonghềvănkháchậtvật,vàdạyhọctưthunhậpbấpbênh.Vợconvàbốmẹsốngởquê–làngĐạiHoàng,nơinhàvănthườngxuyênluivềđểnghỉngơi,vàkhaithácchấtliệuđểviết.
HoạtđộngtrongnhómVănhóaCứuquốcbímậtởHàNộitừ1943.CáchmạngthángTámvềlàng,thamgiacướpchínhquyềnởxã,rồilàmbáothôngtin,vănhóatỉnh.ChuyểnraHàNội,côngtácởHộivănhóaCứuquốcvàthamgiatòasoạntạpchíTiênPhong,cơquanngônluậncủaHội.
Khángchiếntoànquốcbùngnổ,trởvềquê,hoạtđộngởxã,rồilêntỉnhthamgiacôngtáctuyêntruyền,địchvận,cônggiáovận…Giữa1947,đượcđiềulênViệtBắclàmbáoCứuquốcViệtBắccùngTôHoài,TrầnĐìnhThọ.Thờigiannày,đượckếtnạpvàoĐảngCộngSảnĐôngDương.
ỞViệtBắc,NamCaolàmbáo,viếtvăn,soạnsáchgiáokhoa,viếtsáchđịalýphổthông.SauchiếndịchBiêngiớinăm1950,vềcôngtácởHộiVănnghệ.Cuốinăm1951,saukhicùngNguyễnHuyTưởngvàoKhuBốntrởra,NamCaođitheođoàncánbộThuếnôngnghiệpvàocôngtácởvùngđịchhậuKhuBa.BịđịchphụckíchvàbắnchếtởquãngMiễuGiáp–HoàngĐan(tỉnhNinhBìnhcũ)ngày31-11-1951.
-TácphẩmChíPhèo(têncũ:Đôilứaxứngđôi);NXBĐờimới:1941.
-Nửađêm(tậptruyện):NXBCộnglực:1943.
-Truyệnngườihàngxóm(truyệndài):intrênTrungBắcchủnhật,từtháng
4đếntháng9–1944
-Cười(tậptruyện);NXBMinhĐức:1946
-Đôimắt:đăngbáonăm1948;inthànhtậpcùngmộtsốtruyệnkíkhácviếttrongkhoảng1947-1948;NXBVănnghệ:1954.
-Chuyệnbiêngiới(tậpkí);NXBVănnghệ:1951.
-Đónggóp(kịch);NXBVănnghệ:1951
-Sốngmòn(tiểuthuyết)viết1944;NXBVănnghệ:1956
Táibản:
-ChíPhèo(tậptruyện);NXBVănnghệ;1957.
-TruyệnngắnNamCao(tậptruyện);NXBVănhóa;1960
-Mộtđámcưới(tậptruyện);NXBVănhọc;1963
-NamCao–Tácphẩm(2tập);NXBVănhọc;1976-1977.
Truyệnthiếunhi(trước1945):
-Nụcười.HoaMaisố20.
-Ngườithợrèn.HoaMaisố20.
-Conmèomắtngọc.HoaMai;Tết1942.
-Bangườibạn.HoaXuânsố28;1942.
-Nhữngkẻkhốnnạn.HoaMaisố17-18;1942.
-Phiêulưu.HoaMai;1943.
-Bảybônglúalép.HoaMai;1943.
-v.v….
Truyệndài,viếttrướcnăm1945,mấtbảnthảo:
-Cáibát
-Mộtđờingười.
-Cáimiếu.
-Ngàylụt.
NAMCAOVẪNỞGIỮACHÚNGTA
Tronglờigiớithiệu“Đôilứaxứngđôi”(1941),tậptruyệnngắnđầutaycủaNamCao,LêVănTrươngđãcóconmắtxanh,sớmnhậnratàinăngcủacâybúttrẻđộcđáonày:“Giữalúcngườitađangđắmmìnhtrongnhữngchuyệntìnhthơmộngvàhùanhauphụngsựcáithịhiếutầmthườngcủađộcgiả,ôngNamCaođãmạnhdạnđitheomộtlốiriêng,nghĩalàôngkhôngthèmđếmxỉađếncáisởthíchcủađộcgiả.Nhữngcạnhcủatàiông,ôngđãđemđếnchovănchươngmộtlốivănmới,sâuxa,chuachátvàtànnhẫn,thứtànnhẫncủaconngườibiếttinởtàimình,ởthiênchứccủamình.”.“TrênvănđànViệtNamthờikì1930-1945,NamCaolàngườiđếnmuộn.Trướcông,NguyễnCôngHoan,NgôTấtTố,VũTrọngPhụng,NguyênHồngđãxâydựngtrênnềncủachủnghĩahiệnthựcsừngsữngnhữngtòanhàđẹp.NamCaovẫntiếpnốiconđườngcủanhữngngườiđitrước.TrongvănchươngđãcómộtchândungchịDậu,anhPha…nhữngngườinôngdânnghèokhổ,chấtphác,bịchàđạpvàcũnggiàutinhthầnphảnkháng.NamCaotrongmộthoàncảnhmớivàởmộtcấpđộmớiđãnhậnrahiệntượngbiếnchấtphổbiếnởnôngthônvàlàngquêbắtđầuxuấthiệnloạingườidịdạng,dịhìnhvàôngđãđónggópmộtChíPhèo”.NguyễnMinhChâuchoChíPhèolàmộtkhámphámới:“CáidịdạngngườitrongtínhcáchChíPhèolàmộtkhámphácủaNamCao”.ChíPhèokhôngphảilàmộttínhcáchđơnđộcmàthựcsựlàmộtkiểungườivănvànhânvậtmangnặngtrênvainhữngvấnđềxãhội!VấnđềChíPhèokhôngthuầntúylàvấnđềnôngdân,màsuychocùngđólàvấnđềconngười.CáibikịchcủaChíPhèolàtấnbikịchcủamộtconngườimấtdầnnhântính,khaokháttrởlạilàmngườivàkhôngcóquyềnlàmngười.Trênnhữngtrangviếtvềngườitríthứcnghèo,NamCaođãcốnghiếnnhữngmẫungườiđángtrọng,đángthươngvànhiềukhicũngđánggiận.Họlànhàgiáo,viênchức,nhàvăn,họcóýthứcxâydựngcuộcsống,giàuhoàibão,nhưngbịsứcépcủahoàncảnh,mộthoàncảnhhếtsứctồitệtầmthường,đẩydầnconngườiđếnchỗmấtýthứctựtrọng,mấtnhâncách.Nhữngnhânvậtnàyđãrơivào“bikịchvỡmộng”nhưcónhànghiêncứuđãtừngnói.Họđãthuacuộctrênconđườngtiếnthânđểxâydựngmộtsựnghiệp,thựchiệnmộthoàibão.Nhưnghọđãkhôngthuacuộctrêntrậnđịabảovệđạođứcvànhâncách.Mặcdùphảitrảiquanhiềucảnhngộéoleđầynghịchlývàbịmiếngcơmmanháohànhhạtrongcuộcsốnghàngngày,cuốicùnghọvẫnlàngườitốt,khôngbiếnchất,thahóa.Mặcdùviếtvềnhữngvấnđềkhácnhau,ngườinôngdântrongxãhộicũ,ngườitríthứcnghèo,rồidânnghèoởthànhthị…NhưngthựcchấtlàNamCaoviếtvềconngười.Cuộcđờichânthựcgầngũihiệnrahằngngàyđangtừngngàykiếmsống,bịlăngnhụcvàchịuđựngvôvànnhữngđắngcay.Nhữngtrangviết
củaNamCaonhưthétlêntiếngkêucứu:hãybảovệnhânphẩmcủaconngười.ThânphậnvàcuộcđờiChíPhèođãkếtthúc,nhưnghaitiếng“lươngthiện”vàướcvọngmuốnđượclàmngườilươngthiệnvẫncònlàdưâmxótxa.Nhữngngườitríthứcđểcuốicùngvẫngiữđượcconngườicủamìnhsautrướcnhưmột.Đứngtrênbìnhdiệnconngười,thếgiớinhânvậtcủaNamCaotrởnênphongphúlạthường.Khôngchỉlàngườinôngdân,ngườitríthứcmàlànhữngkiểungười,nhữngthânphậnconngườitrongtrămngàncảnhngộ.ĐiềukìdiệulàNamCaođãkhaithácsâusắc,miêutảnhiềucảnhngộrấtkhácnhau,nhữngcảnhngộriêngthựcsựđãnhàonặnvàtạonênnhữngmẫungười.Cóngườitrongsuốtcuộcđờiluôngiữđượchaichữlươngthiệnmộtcáchtrọnvẹn,trongsángnhưlãoHạc,cóngườiphảivấtvảchốnglạisứcépcủahoàncảnhđểbảovệđượcnhânphẩmcầnthiết,nhưcácnhânvậttríthứcnghèo,cónhiềungườibịthahóa,biếnchất.TrongthếgiớicácnhânvậtcủaNamCaocócảnhữngmẫungườidịdạng,dịhìnhnhưLangRận,ThịNở,TrươngRự…Họbịmấtdầnnhântínhvàcàngngàycàngxalạvớimọingười.Trướcđây,nhậnxétvềnhữngnhânvậtnày,khôngkhỏicóýkiếnchorằngNamCaođãmiêutảhọnhưmộtbiếmhọa,nhữngconngườixấuxíđượcvẽravớinhiềunétcótínhchấttựnhiênchủnghĩa.Thựcchấtđólàmộtdụngýnghệthuật.Nhữngnhânvậtdịdạng,xấuxílàsảnphẩmcủaxãhộicũ.Hoàncảnhđãđẩyhọvàochốntămtối,vàocõiumê,kéodàicuộcsốngnửavậtnửangười.Bảnthâncuộcsốngvàsựtồntạicủahọlàmộtlờitốcáo.
ĐónggópquantrọngcủaNamCaokhimiêutảconngườilànhữngtrangphântíchtâmlýsắcsảo.Thếgiớibêntrongcủacácnhânvậtđượcphơibầykhôngthươngtiếc,nhấtlànhữngnhânvậttríthứcnghèo.Tácgiảmiêutảnhânvậttừnhiềugócđộ,bìnhdiện,rồinhânvậtlạitựbộclộ,tựphântích.Nhiềusuynghĩvàtìnhcảmcaođẹpnhưđuachenvớicáctâmtrạngphứctạp,thậmchícảnhữngýnghĩtầmthường.CácnhânvậtcủaNamCaoluôncóýthứcvềmộtlýtưởngsống,songNamCaokhônglýtưởnghóacácnhânvật.ConngườitrongtácphẩmcủaNamCaokhôngbịđẩylênmộtkíchcỡkhácthường,khôngbịlêngânmàlàconngườinhưnóvốncó,conngườitrongcuộcsốngquenthuộchàngngày.Cũngvìthế,nhữngtâmtrạngnhânvậtđượcmiêutảcàngtrởnêngầngũi.Tâmlýnhânvậtcũngkhôngtrừutượng,xavờimàgắnliềnvớicuộcsốngnghềnghiệp,đờisốnggiađình,tìnhyêu,chuyệncơmáo,quanhệbèbạn.NamCaođãmiêutảnhiềudòngsuynghĩcủanhânvậtvậnđộngtheonhữngmạchbiệnchứng.Ýthứcphêphánvàtựphêpháncủatácgiảlàcơsởđểcácnhânvậtmangmàusắctựbiểuhiệnđượckhẳngđịnhvữngchắc.CóthểnóinghệthuậtmiêutảtâmlýđãđạtđộchíncủatàinăngtrongtruyệnvàtiểuthuyếtcủaNamCao.Trướcôngvàsauông,thànhcôngấykhôngnhiềutrongvănxuôithờikìhiệnđại.
ĐãhơnnửathếkỷtrôiquakểtừkhitậptruyệnĐôilứaxứngđôicủaNamCaođượcxuấtbản.ThờigiankhôngchelấphoặclàmhaomòngiátrịcủatácphẩmNamCao.ĐúnghơncàngngàyngườiđọccàngphảinghĩtiếpvềNamCao,tácphẩmcủaNamCaocũngkhôngphụlòngtìmkiếm.Nhữngnguồnmạchsuynghĩvànhữngpháthiệnmớiluônđượcmởravớihiệntại.NamCaokhônghềbịcũđimàluônmớimẻ.TínhhiệnđạilàphẩmchấtcủatácphẩmNamCao.Sựhòahợpgiữanhữngchấtliệuhiệnthựcđượcmiêutảsắcsảovớinhữngcảmnghĩvàcáchđánhgiátỉnhtáo,kháchquan,chântìnhcủangườiviếtđãlàmchotrangviếtgầngũivớimọingườiởnhữngthờikỳkhácnhau.NamCaođãđụngchạmvàkhơisâuvàonhữngvấnđềđặtrakhôngchỉtrongmộtthờiđiểmmàdườngnhưlàchomọithời.VấnđềcủatácphẩmNamCaolàcủahômquanaytiếpnhậnNamCaovớikhôngkhívàchỗđứngcủahiệntại.ĐiềuquantrọngcầnquantâmlàkhôngcónhữngngăncáchgìđángkểgiữaNamCaovàcuộcsốnghômnay.Ôngvẫnởgiữachúngtavànhưthấuhiểumộtphầncuộcđờihiệnđại.
TừsaucáchmạngthángTám,NamCaolạicónhữngđónggópmới.NamCaođãtiếpnhậntinhthầnĐềcươngVănhóaViệtNamtừnăm1943vàthamgiavàovănhóacứuquốc.NamCaođãcómặtvàthamgiakhởinghĩacướpchínhquyềnởđịaphương.Ônghiểurõnhữngđaukhổvàthânphậnconngườitrongxãhộicũ,nêncáchmạnglàđiềuôngchờđợivànhanhchónghòanhập.NamCaovớihànhtrình:“ĐườngvôNam”trongphongtràoNamTiến,NamCaolàphóngviênbáoCứuquốcvàhoạtđộngsâutrongvùngrừngnúiViệtBắc,NamCaotrongchiếndịchBiêngiới,cuốicùnglàcáichếtcủanhàvăn,chiếnsĩtrongchuyếnđicôngtácvàovùngđịchhậu.Ôngđãsốngvớikhôngkhícủathờiđạicáchmạngvàthamgiahếtmìnhtrongphongtrào.ĐọcnhữngtrangnhậtkýỞrừngvàtìmhiểutâmsựcủaĐộ,hìnhbónggầngũicủaNamCaotrongĐôimắt,chúngtacàngyêuquívàtrântrọngnhữnggìNamCaođãlàm,đãviếttrongchặngđườngmớicủacáchmạng.NamCaođãmấtđigiữalúctàinăngởđộchín,ngòibúttàihoavàđầysứclực.
“NamCaođãchếttrêncuốntiểuthuyếtlớncủađờimình.Ngườiấy,tàiấyđươngcăngđầysứclực.Nếucònsống,chắcchắnnhữngmongmuốncủaanhsẽthànhsựthậtrựcrỡtrênmộttầmxa,rấtxa..”(TôHoài–TựaNamCao,nhàvănhiệnthựcxuấtsắc,NXBVănhóa1961).
ĐờivănNamCaokhôngdài.TrênmườinămsángtácởcảhaithờikỳtrướcvàsauCáchmạng,NamCaođãđểlạinhiềutácphẩmcógiátrị.Thờiđạitrôiqua,tácphẩmcủaNamCaonhưngàycàngbộclộthêmnhữngphẩmchấtmới,nhữnggiátrịmới.Chúngtacàngthêmyêuquýông,mộttâmhồntrung
thựcvàcaođẹptrongcuộcđờicũngnhưtrêntrangsách,mộtnhàvăn,chiếnsĩvớiýnghĩađíchthựcvàtrọnvẹncủadanhhiệunày.
HÀMINHĐỨC.
NGHÈO
-Buơiconđói!...
Lầnnàycólẽlàlầnthứmười,thằngcubéchạyvềđòiăn,chịđĩChuộtđangquấymộtnồigìtrongbếp,cáutiếtquayramắngátnóđi:
-Đãbảohếtcơmrồi,tínữachèchínthìănchèmà!....
Thấymẹgắt,thằngcukhôngdámđòiănnữa,nhưngmặtnhănnhóbịuxịunhưmuốnkhóc.ChịđĩChuộtthươnghại,dịudàngbảo:
-ConchạyravườnxemchịGáilàmcỏ,lúcnàochèchínbugọivềchomàăn…chóngngoanrồibuthương.
Nhưngnókhôngnhúcnhích,mànócònnhúcnhíchlàmsaođược:mộtnắmcơmnhỏăntừsángđãbịcáidạdàychămchỉcủaconnhànghèotiêuhếtđếnphèomộtcáirồi,cònchi.Nóngồiphịchxuốngđất,gụcđầuvàongưỡngcửa,ngáp….
-Sắpchínchưa,bu?
Quayravẫncònthấyconnằmphụcđấy,mắtlờđờnhưsắplả,chịChuộtchépmiệng:
-Thôiđây!Chínchảchínthìđừng,bắcmẹnórachochúngmàyănkhôngcóchúngmàylàmtộicũngchết.Chốclạinheonhéo,chốclạinheonhéo….
Chịvừalẩmbẩm,vừadậplửa,rồibắccáinồiởtrênbếpxuống,lấymộtcáivỏtraimúcvàomấycáibátsànhsứtmẻtứtung,đặtngaytrênmặtđất.Thằngcubévộivànglêxíchlạigần,haimắtlónglángđổdồncảvàomấybát“chè”màunâuđục,khóibốclênnghingút.Mồmnónuốtnướcbọtừngực,mũinónhưnởhẳnrađểhítlấyhươngvịcủakhóichèngonngọt.ChịđĩChuộtphảiđưataycảnnólại,sợnósàvàomàbịbỏng.Chịbảonó:
-Cònnónglắm,chưaănđược.Conravườngọichịvềchochịănvớikhôngthìphảitộichết,nólàmquầnquậttừsángđếngiờmàchưađượctígìvàobụng.
Khôngđợigọiđếnhaitiếng,cáiGáihớnhởchạyvề,lôithôilếchthếchtrongmấymanhdẻráchtảtơi.Vừađếnbếp,nóđãreolên:
-Sướngquá!Lạiđượcănchèkiachứ,cóngọtkhôngbu?Bulấyđâuđượcmànấuchèthế?
ChịChuộtmắngyêucon:
-Úichà!Tíutítnhưconmẹdạiấy!Thahồmàănđếnchánchê,chỉsợkhôngsaonuốtđượcthôi,conạ.
Rồichịbảothằngcubé:
-Bélạiđây,buchoăn.
Thằngcungồixổmbênmẹ,hấtmặtlên,háhốcmồmnhưconchimnonđangđợimẹmớmmồi.Mộtmiếngvừavàomồm,nóđãvộinuốtthỏmđi,khen“ngonquá”.Nhưngchưakịpănmiếngnữa,nóđãọemộtcái,mũiđỏlên,nướcmắtứaragiàngiụa.
-Saothế?
Nóchỉhụhịnhìnmẹmàkhôngnói,cũngkhôngchịuhámồmănnữa.CáiGáinhìnmẹ,nhìnem,xêumộtmiếngchènữaănthửlại:
-Nhạtquá,buạ.
ChịChuộtmắngcon:
-Làmgìcónhiềumậtmàngọt.Cómàănchonobụnglàphúcrồi.
Thằngcuchừngđóiquákhôngchịuđược,lạihámồmra.Mẹnóđútchonómộtxêunhỏnữa.Nónhắmmắt,duỗicổ,cốnuốtchotrôi.Nhưngcũngnhưlầntrước,nólạiọera,vàkhócòalên.ChịđĩChuộtlấytayáolaunướcmắtkhôngcầmnổiđãtràorahaimáhõmxanhbủngnhưngườingãnước.CáiGáilấyngóntay“di”mộtcụcchèrồibỗngnóitolên:
-À!Conbiếtrồi!Khôngphảichè,cámmà!Cámnấumàbubảochè!Nhưngmẹnólạiđưamắtlườmnó,lấyngóntaychỉraphíanhàngoàinóikhẽ,nhưnghơigắt:
-Khekhẽcáimồmmộttí!Réomãilên,thằngbốmàynónghethấythìnóchết.Nóđãốmnằmđấy,thuốckhôngcó,màcònbựcmìnhthìnóchết.
Rồihaimẹconlạilẳnglặngăn,cốnuốtnhữngbátcámđặckhèchođỡđói.
Thằngcunhấtđịnhkhôngăn,ngồikhóctỉtiđòicơm.ChịđĩChuộtđànhdỗnó:
-Thôinínngay,buănxongbuxinthầymộtmiếngchomàăn.
Chịbếconrónrénbướcvàochỗchồngnằm.Thằngbévẫnsụtsịt.AnhđĩChuộtgiởmình,hơinghiêngmặtquayra.Mộtlànánhsángmờlướtqualàmcáimặthốchácvàmàudađãxanhlạixanhthêm.Máitócdàiquáxòaxuốngtaivàcổ,haiconmắtngơngácvàlờđờ,nhữngchiếcrăngdàivàthưaởcáimồmhérađểchodễthởkhiếnanhcócáivẻđángsợcủaconmađói.Thấyvợcon,anhnhếchmiệngcốgượngmộtcáicườiméoxệchvàvừathởphềuphàovừahỏibằngmộtthứtiếngyếuớtnhưtừthếgiớibênkiađưalại:
-Nólàmsaothế?
ChịđĩChuộtxốcconlênmộtcái:
-Nóvòiđấychứcólàmsao?Cơmgạođỏkhôngchịuăn,đòiăncơmtrắngcủathầycơ.
-Thìlấychonóăn,tôiănlàmsaohết?
ChịđĩChuộtlấyliễncơmchựcmoichoconmộtít,nhưnganhbảo:
-Mangcảrachonóăn,tôikhôngănnữađâu.Cònbaonhiêuvétchocáigáivớibuemănhếtđi,đểnóthiurađấy.
ChịđĩChuộtcười,bảochồng:
-Thằngcunódởngười,chứmẹcontôiăncơmđỏđãnorồi,cònănvàođâuđượcnữa?
Anhbiếtvợnóidối,chựcnói,nhưnglạithôi,buồnrầubuôngmộttiếngthởdài.Vợlongạihỏi:
-Bâygiờngườithếnào,đểtôikểvớiônglang,lấythuốc?
-Tiềnđâumàthuốcthangmãi?
-Tôivừabánconchómựcvớihaibuồngchuốinonđượcbốnhào.
Chồngnhìnvợ,ngẫmnghĩmộtchútrồibảo:
-Đừnglấythuốcnữa,tôisắpkhỏerồi,chỉănchonókhỏelênchắcbệnhphảihết.Buemđongchotôicảbốnhàogạođỏ,đừngđonggạotrắngănnhạtlắm.
Vợgậtđầu:
-Cũngđược,nhưngđãthậtkhỏichưa?Tôitrôngthầyemcònmệtlắm.
-Ốmluônsáuthángtrờimàkhôngmệtsaođược?Cứđiđi……
-Đingaybâygiờà?
-Ừ,đixuốngnhàbàphóCửuấy,xamộttínhưngđượcrẻ.
Vợgậtđầubảothằngcu:
-Conngồiđâyvớithầychobuđiđonggạonhé?
Nókhôngchịu,sợsệtnhìncha.Chịmắng:
-Connhàvôphúc,lạisợbố!....Khốnnạn,tạiđivềkhôngcótiềnmuabánhchonónênnógiậnđấymà.Phảitộichết,conạ.
NhưnganhđĩChuộtbảo:
-Chocảnóđi,kẻonókhóc.BảocáiGáivềtôibảo.
Ngườichakhốnnạnnhìnđứaconchòngchọc,thởdài.Mộtgiọtlệtừtừlănxuốngchiếu.
-Thầybảogìconạ?
-Lúcnãymẹconmàyăncámphảikhông?
Gáigượngcườicãi:
-Ănchèđấychứ.
Bốnóchépmiệng:
-Khốnnạn!Chèđâumàăn,cơmcònkhôngcónữalàchè!Rõmàythìkhổtừtrongbụngmẹ…
ConGáicúiđầukhôngnói.AnhđĩChuộtthởdài:
-Conđilấychothầycáighếbuộcgiậu,vớisợithừngởgácbếpđểthầymắclạicáivõng,thếnàycaoquá.
ConGáilấyghếvàthừngvào.Anhđĩbảo:
-Đểđấychothầyrồiravườnlàmcỏđi.
Nóravườn,anhgượngngồidậy,xuốngkhỏigiường,monmenrađóngchặtcửabuồnglại.Anhlấycáithừnglàmmộtcáitròngchắcchắn,dùnghếtsứctàncònlại,trèolênghế,haichânkhẳngkhiurunlẩybẩy.Anhbuộccẩnthậnmộtđầudâylênxànhà,buộcxong,mệtquá,anhđuvàocáithừng,gụcđầuxuốngthở.Anhthấylòngchuaxót,nướcmắttràorahaimálõm.Rồianhquảquyết,anhđứngthẳngngườilên,chuiđầuvàotròng,cáithừngcứngcápcọvàocổlàmanhrùngmình,khócnấclênmộttiếng.Cảcáithânhìnhmảnhdẻbắtđầuchuyểnđộngnhưmộttầulárungtrướcgió.Bỗnganhngừngbặt,ngâyngườiranghengóng:cótiếngaivừagọingoàingõ,tiếpđếncáiGáithưavàchạyra.Tiếngngườikiathethé:
-Bumàyđâu?
TiếngcáiGáirụtrèđáplại:
-Bẩmbà,buconđivắng.
-Đivắng!Đivắngmãi!Màyvềbảoconmẹmàynộingàymaikhôngtrảtiềntaothìtaođàomảlênđấy.Cáigiốngchỉbiếtănkhông.
AnhđĩChuộtríthaihàmrănglại.Haichângiậngiữđạpphắtcáighếđổvăngxuốngđất.Cáitròngrútmạnhlại.Cáibộxươngbọctrongdagiãygiụanhưmộtcongàbịbẫy,saucùng,nóchỉcòngiậttừngcáichậmdướisợidâythừnglủnglẳng.
Ởngoàingõ,mẹconchịChuộtvừakêukhócvừavanlạy.BàHuyệnnhấtđịnhbắtmẻgạomớiđongđểtrừsáuhàonợchịChuộtvaytừhaithángtrướcchochồnguốngthuốc….
ThúyRư
Tiểuthuyếtthứbảy
Số158Ngày5-6-1937
ĐUIMÙ
Vàobànăn,thấychỉcómỗimìnhbạnvớitôi,tôikhôngsaogiấunổisựngạcnhiên.Hùngnhưcũngđoánrađiềuấy,mỉmcườihỏitôi:
-ChắcanhlấylàmlạvìkhôngcóNgacùngngồiănvớichúngtanhưnămtrước?
-Quảcóthế.Ýhẳnchịđichơiđâu?
Hùnglắcđầucườigượng:
-TôibỏNgatừnămthángtrướckiarồi!
Tôisửngsốtnhưbịđiệngiật,mắtmởto,miệngháhốc.Vẫnvớinụcườichuachát,Hùngbảotôi:
-Anhkhôngtin?Anhkhôngtinlàphải,vìtôiyêuNgalắm,yêuhơntấtcảnhữngtìnhnhânsayđắmkháctrênđời.HồiấygiácóaibảotôirằngmộtngàykiacóthểbỏNga,thìtôiđãkhôngngầnngạigìmàchongườiấylàloạnóc?Ấythếmàcáiviệcbấtngờấyđãxảyra…xảyramộtcáchđauđớnlắm…Nhưnganhcầmđũađiđãchứ.Tavừaănvừanóichuyện…
Thườngthườngnămnàocũngvậy,mấythángnắngchúngtôivẫndọnra“ÔCấp”ở.Mộtôngbáctôicómộtcáinhàởngoàiđóbaogiờcũngsẵnlòngchochúngtôimượnkhônglấytiền.NhưngnămnaytôiđangsoạndởmộtcuốntiểuthuyếtđểkịpchođăngvàotờtạpchícủaanhQuangmớiđượcphépra,nêncầnphảiởnánlạiSài-Gònvàituầnnữa.Dùthế,tôicốépNgađira“Cấp”trước,vìởChâuthànhbấygiờnóngnực,khóchịulắm,vànhấtlàvìtôisợbậnrộnkhôngsănsóctớiNgaluônluônđượcđểNgabuồn.Màchẳngnóitớianhcũngbiết,tôimuốnNgasungsướngluônluôn,tôikhôngthểthấynàngbuồnnản,dùchỉtrongvàiphút.BởivậychonêndùNganănnỉđòiởlại,đợitôivànóichỉcóthểsungsướngkhithấytôiluônluônbêncạnh,tôicũngnhấtquyếtnàiNgathuxếprađi.TôiphảinóivớiNgarằngtôimuốnNgaraCấpsửasangchỗởtrước,vàhứavớinàngrằngsẽránglàmxongcôngviệcchomauchóngđểravớinàngngay,nàngmớichịunghetheo.Nhưngchúngtôivẫncứcòndùngdằngmàkhôngnỡdứt.Nàngthìlúcchựcrađi,lúclạiđòiởlại,cólúchaiconmắtvanvỉnhìntôinhưcầuxin,oántráchkhiếntôicảmđộngđếnđáylòng,vàkhôngbaogiờhiểumộtcáchsâuxacáitìnhyêuthathiếtcủanàngđốivớitôibằnglúcấy.Nhưngrồinàngcũngchịuraxe.Còntôi,saukhiđãcốgạthếtnhữngnỗibuồnlybiệt,bèn
lậptứcquayvàocôngviệcđểlàmkhuây,vànhấtlàđểmauhết,đểcóthểraCấpvớingườiyêuđược.Ngaychiềuhômấy,tôithuxếpsangThị-Nghè:tôicầnởcáixómlàmnơitrúngụchomộtphầnđôngdânlaođộngấyítlâuđểthucóptàiliệucầnđếntrongcuốntiểuthuyếttôiđangviết,vớicáigiátiềnnămđồngmộttháng.Vợmộtbácthợmaynấucơmthángchonăm,sáungườilaođộng,chotôimỗingàyhaibữacơmthanhđạmvàmộtcáibànđãmọtkêởsátcửasau,cạnhbứctườnglàmbằngvánmỏngghéplạivớinhau.Cáibànấymỗingàyhailầndùnglàmbànănchocảnhà.Ănxong,tôilấygiẻlausạchđi,giảimộttờnhậttrìnhlênlàmbànviết.Tốiđếnthìcáibànviếtấylạitrởnênmộtcáigiườngchotôingủ.Ấythếmàtôilạicònvàohạng“đànghoàng”kiađấy!Mấyngườikhác,saukhiđãvấtvảsuốtngàytrongxưởngthợhayngoàiđườngnắng,tốiđếnchỉrảimộtmanhchiếuxuốngthềm,rồilănranằmvớinhaunhưheovậy.Cáicảnhkhổcựcluônluônbàyratrướcmắttôilàmtôithấynỗinhớnhung,đaukhổtronglòngtôilànhỏnhặt,vàtôiđãgầnkhuâynỗinhớthìmộtsựgặpgỡlạilàmhìnhảnhNgatrởvềámảnhtôi.Mộtbuổitrưanắngchangchang,tôiđangngồinhìnmấyngườiđànbàxắnquầnlênquáđầugốiđemthùngragiếngkéonước,bỗngcótiếnghỏimượncáibìnhphatrà.Tôiquaylạivàbỗngngạcnhiênhếtsức.NgườicongáiđứngsaulưngtôigiốngNganhưđúc:cũngđôimắttrongtrẻongâythơ,cũngcáimiệngnhỏxinhxinhvớilànmôihơimỏngvànếukhôngcónướcdahơisạmnắng,bàntayhơilớnvàthô,vớidángngườinặngnềvìquenkhónhọcthìtôiđãtưởngđóchínhlàNga,mặcbộđồmộcmạcấytrởlạiđểlàmtôisửngsốt.Sựgiốngnhauấylàmtôicócảmtìnhvớichịtamàsauhỏiratôimớibiếtlàvợmộtngườilínhởngaynhàbêncạnh.Tôicàngcócảmtìnhvớichịtakhitôibiếtchịthậtlàcáihạnhphúcvôsongcủangườichồngsungsướngnọ.Đãbaolầntôinhìnquakhenhữngtấmvánghéplàmtường,sốngcáicảnhêmđềm,vuivẻcủađôivợchồngtrẻquyếnluyếnnhauvàphảimỉmcườimơmàngnhớlạinhữngphútsaysưacủatôivớiNgatrongnhữnglúcnhìnnhaubằngconmắtđầyâuyếm.Nhưngtôicảmđộngnhấtkhimộtbuổisángvôtìnhdựvàocuộctạmbiệtcủađôiuyênươngấy.Tôinhậnlạihếtnhữngdángđiệuquyếnluyến,dùngdằngbuồnrầukhôngnỡdứtcủaNgavàtôihômnọ.Tôirỏnướcmắtkhinghethấycâuthiếtthađầyvẻthànhthậtcủangườivợtrẻ:
-Thôimìnhđiđi…emlạiđànhngồimongtừngphútchongàychónghết!
VàtôibỗngrầurầutưởngđếnnỗinhớmongcủaNgamỏimắtđợingườiyêungoàiCấp.Tôilạivộivànglấybútmựccắmđầuviếtchomauxongcuốntruyện.Mớiviếtđượcchừngmộttrangthìtiếngcườirúcríchởnhàbêncạnhlàmtôingừngviết.Tôimỉmcười,nghĩbụng:“Chắcanhchồngrađimộtquãng,suynghĩthếnàolạicònmuốnvềhônvợthêmcáinữa!”.Rồitôicúi
đầunhìntrộmquakhevánxemđiềudựđoáncủamìnhcóđúngkhông.Nhưngngườitôibỗngrunlênmộtcái.Cấyviếtrơixuốngđất.Tôigiụimắtlạibacáivàbànghoàngkhôngtinởmắtmình.Ngườithiếuphụcóconmắtngâythơtrongtrẻokiađangnũngnịutrêngiường,cánhtaytrầnđulấycổmộtchàngtraitrẻmàtôinhậnrakhôngphảilàanhlính.Mặtnàngđỏbừngbừng,đầuhơingảvềđằngsau,khoecáicổtròntrĩnhvàcáingựcnởđanghồihộp,hailànmôiđỏướthémởnhưchờmộtcáihôn.Tôibỗngthấytráitimnhưngừngđập,ngườirunrẩy,cổkhô,đầuchoángvángnhưchínhNgađangquằnquạitrêngiườngvớingườikhácvậy.Nhưngtôicòntứctốihơnnữakhichiềuhômấylúcchồngvềcondâmphụlạivẫngiữđượcvẻtrongtrẻo,ngâythơ,vồnvãxoắnxítchồngnhưkhôngcóchuyệngìxảyra….
-Gớm!Saomìnhvềtrễthế.Emđợimìnhtừngphút.
BahômsautôiđiCấp,dùcuốntiểuthuyếtchưaxongmộtnửa.Nếutôicóởlạithìchắccũngkhôngviếtđượcthêmmộttrangnàonữa.Tôilấycớrằngtàiliệuđãthucópđủđểanủilòng:“đủtàiliệurồithìởđâuviếtmàchảđược”,tôinghĩthếrồiđápxeđingay,khôngdodự.TôitớiCấpvàolúcbốngiờsáng.Tuyđangngáingủ,Ngacũngtiếptôivồnvãvôcùng.Nhưngtráivớimọilần,hômnaytôithấysựmừngrỡxoắnxítcủanànghơikhóchịu.Cólẽnàngchovẻmặtlãnhđạmcủatôilúcbấygiờlàdođiđườngmệtnhọcnênkhôngđểý.Còntôithấybộđồngủquáhởcủanàngvàđưamắtnhìnlêngiườngmềnxốcxếchthìtựnhiênthấylòngnônnaomộtcáchlạthường.Nhưngmộtgiấcngủêmđềmđếntậnmườigiờđãlàmtôibìnhtĩnhlại.NhìnNganhảynhótkhắpnhànhưmộtconchim,đôimắtngâythơtrongtrẻonhưkhôngbaogiờcóđiềuhốihận,cáimiệngxinhxinhlíulonhữngcâuchuyệnkhôngđầukhôngcuốinhưconnít,tôithấylòngvuivẻlại.Nàngnũngnịuhỏitôi:
-Nhàthisĩcủaemcómuốnlàmthơkhông?
Tôimỉmcười.
-NếumuốnthìNgadẫnđếnThiênThaichomàngâmvịnh!
CáithiênthaicủaNgalàmộtđámcátmấpmôđầynhữngtảngđánhẵnnhụiởdướichânnúi,liềnmặtbiển.Câycốiumtùmchekínkhiếnnótáchbiệtranhưmộtthếgiớikhác.Ởngoàisóngbiểnxônhaudàodạtchảyvàovàbắntunglênthànhnhữngđámbụitrắngxóa.Tôikhôngđểýđếnvẻnênthơcủacảnh,màchỉbănkhoănnghĩđếnsựkínđáocủamộtnơicóthểcheđậybaonhiêucuộcáiânlãngmạn.ThấyNganũngnịuđulấycổtôi,tôithấytrong
timrunglênmộtcáinhưbịmộtmũidaochạmphải.Rồiluônluôntôisốngnhữngngàykhổsở,bănkhoăntrongsựnghingờ.Vàsaucùng,tôimuốnbiết:
Vàtôiđãbiết!Phảianhạ,tôiđãbiết!....Trísángsuốt,sựtòmòlòngtựáitôiđềuđượcthỏa….nhưngtráitimtôithìtannátmấtrồi!...TôiđãnóidốiNgarằngtôiphảivềSài–Gòncóviệccần.Nhưngđiđượcmộtquãng,tôibắtdừngxelộnlại,vàlầnrachỗ“thiênthai”nấpvàotrongbụirậm.Sựnghingờcủatôikhôngđếnnỗivôlý.QuảnhiênchiềuhômấytôiđượcthấyNganũngnịuđulấycổmộtchàngtraitrẻ,nhưđãđulấycổtôicũngởtảngđácũ.
-Thếrồianhlydị?
Hùngkhôngđáp.Anhngồicúimặt,mắtđămđămnhìnxuốngbàn,lộmộtvẻđauđớnlắm.Mộtlúcanhkhẽnói,giọngchánnảncủamộtanhchàngbịđánhcắpáitình:
-Tôihốihận.ThàrằngtôicứởchúixóthônquêấyđểthầmcatụnglòngchungthủycủaNga,thàrằngtôicứđuimùnhưanhlínhnọlạiđượchoàntoànsungsướnghơnlàtìmđếnsựthựcđểrồithấtvọngvìsựthực.
ThúyRư
Tiểuthuyếtthứbẩy
Số160Ngày19-6-1937
CÁICHẾTCỦACONMỰC
NgườitađịnhgiếtMựcđãlâurồi.Mựclàcongiàhơntronghaiconchócủanhà.Nhưngcũnglàconnhiềunếtxấu.Nótụcăn:đólàthường.Nónhiềuvắt:cáiấyđủkhổchonó.Nócắncànấylàcáikhổcủabọnănmày.Nhưngnólạisủanhưmộtcongàgáy:cáinàythìkhôngthểnàothathứđược.ThoạttiênngườitađịnhngàychếtchonóvàodịpThanhMinh.Maychonóhômấybàchủnhàbịốm.RồithìlàTếtthángnăm.Bỗngnhiênđứaconútcủabàươnmình:bàphảikiêngđểlấysữalànhchoconbú.Saucùngngườitanhấtđịnhthịtnóvàorằmthángbảyaiốmmặc.NhưnglầnnầyMựcvẫncònthoátnạnlàvìnhờcóDu.Ngườiconcảxaxôiấyvừaviếtthưbáochẳngbaolâusẽvề.BàmẹmừngnhưtìmđượcmộtvậtquýbịrơivàbànhấtđịnhlùingàyxửconMựclại.
BâygiờthìDuvềrồi.Chiềuhômquaconngườiphóngđãngấyđãkhệnệxáchcáivalirấtnặngbướcvàosân,miệngmỉmcườivàmặtđỏ.Cáinhàtranh,mấycâycauhìnhnhưvừađứngthẳnghơnlênđểchàochàng.Rồiđếnlũemầmỹđẩymànhchạyòara,vàbàmẹmừngquácườivàkhóc.NhưngkẻlêntiếngtrướcnhấtlàconMực.ConchógiànuaấyrítlêncáithứtiếnggàgáycủanóvàchạylạiDu.Bàmẹthétlênvàlũemchửinhữngcâuthôtục.Dubỡngỡnhìnmọingười.
-Hìnhnhưmẹkhôngđượckhoẻ,ồcácemđãlớncảrồi:Thanh,Tú,đứanàođây?à,Thảoconchuộtnhắt,trôngThảoxinhquánhỉ?à!conMực,vẫnconchóngàyấyđấyà?...trôngnógiàđitệ!...
Conchóđãnhậnrangườichủcũ.Nóđứnglặngvẫyđuôi,đầucúixuống,haimắtnhèmươnướtnhìnđấtnhưtủiphận.Duthươnghại:đólàngườibạnlặnglẽthuithủibênchàngnhữngnămxưakhiđêmvắng,chàngngồinhìntrăngmàmơmộng.Chàngmuốncúixuốngvuốtve.Nhưngnóbẩnghêgớmquá,lôngrụngtừngmảng,thịttrắnglộracónơisầnmụnnữa.Dángđiệuthìgiànua,cóvẻbuồnvàlenlénnhưphòngbịmộtcáchyếuớt.Khôngcònnhữngcáivẫyđuôimạnhdạnnhữngcáinhìnrấtbạnbèvànhữngcáihítchânvồvậpnhưkhimộtconchóđãvuivàkhôngngờvực.Duthấylòngnằngnặng.Chàngđưachânchạmkhẽvàoconchóđểtỏtìnhthương.Conchóvẫyđuôimạnhhơnnhưnglenlénlánhra:dángđiệumộtkẻsợhãicốcườivớingườinósợ.Vàtứckhắcnóvặnvẹomìnhvàrítlênmộttiếngngắnvàto;đứaemtưởnganhđáhụttrảthùchoanhbằngmộtcáiđámạnhvàosườnconvật.Nólấmlétlảngdầncũngkhôngdámchạymộtcáchthẳngthắnđểđitrốnnữa.Dutráchem:
-SaoTúácthế?
-Cầngì,đếnmaigiếtthịtchoanhănđấy.
Duthấycáivuiđoàntụgiảmhẳnđimộtnửa.
Hìnhảnhconchóghẻvớicáibuồnmơhồcứlảngvảngtrongócchàngmãimãi.Sánghômsaulúcăncơmchàngthoángthấynóđiqua,đầucúimắtnhìnnghiêngnhưnhữngngườigiảtrá.Chàngmuốngọinóvàokẹpnóvàogiữahaibànchânvàvừaănvừavẩychonómiếngcơmchungmộtbát.Nhưngmàkhôngthểđược:dịudàngquálàyếutâmhồn,vàaihiểuđượcrằngmìnhlạicóthểyêuthươngmộtconchóbẩnghêgớmnhưthếđược?
Bữaănxong,conHoacầmbátcơmra:mộttaynóxáchcáithúngnhưđểrồixếpbát.Thấyđượcăn,tấtcảthútínhcủaconMựchoàntoànnổidậy.Nónhảytớivẫyđuôihếchmõmnhìnvàđợi.Cơmvừađổxuốngnóvộivàngchúimõmănngay.Miếngchưaquacổthìcáithúngđãchụpquanhtrênmình.Nórítlên,vùngmạnh;nhưngHoađãtìcảngườilêncáithúngrồi,vàconMựcbịthugọnởtrongvừavặnđếnnỗikhôngcòngiẫyvàkêuđược.Lũtrẻconréoầmlên.Ngườitalấysẵndaothớtvàdâyđểtrói.PhầnmởthúngđãđànhphảivềDu:ôngchủđivắng,cảnhàchỉcóchànglàđànông,màkhônglẽđimượnhàngxómtróigiùmmộtconchóđãúpgọngàngchỉviệchơihécạpthúnglên,hễchóthòđầurathìmộtđứaemđặtgậylêncổnóđểchânchàngdậnxuống.Nhưngtaychàngthấyrunrun.Vàkhiconchóvừathòđầurathìnóquẫyluônmộtcáimạnh,vùngrađược.
ConHoatủmtỉmcười.Lũemngơngácnhìntheoconchóvừaẳngẳngvừachạyởngoàivườn.CònDuthìmặtđỏnhưgấcchín.ChàngthấymìnhyếutayhơncảconHoa.Cólẽnàochànglạidịulònghơncảmộtngườicongái.VàtựnhiênchànggiậnconMực.NgườitacònloconMựcsợhãimàđimất.Quảnhiênsuốtngàyhômấynókhôngvề.Nóvẩnvơvườnhàngxóm,lẩnlútnhưmộtconchótrướckhihóadại.
Ngườitatưởngđãmấttoi.NhưngtốihômấynólầnvàogầmgiườngrồiDulạinghethấycáithứtiếnggàgáycủanórítlênởphíangõ.
Sánghômsaunóvẫnbỏcơm.Trưacũngthế.Vàcứthấybóngngườilạicúpđuôichạymất.Duthươnghạisaingườiđemcơmđổravườn.MộtlúcsauMựclạigần.Nótrôngtrướctrôngsau,đưamõmrêtrênnhữnghạtcơmrồivôgiậtmìnhchạythẳng.Cólẽcáikỹniệmkhủngkhiếpvừalóeravàđậpmạnhvàothầnkinhnónhưluồngđiện.Duthấybồnchồnvàvẩnvơ:thương,
hốihậnhaylàthẹn.
Saucùngthìchàngbựcmình:chàngnhậnrarằngmộtconchóđãlàmmấtsựbìnhtĩnhcủatâmhồnchàng.VàđộtnhiênchàngmuốngiếtconMựclắm.Chàngmuốncóđủcanđảmđểgiếtngười.Phảidámgiếtmàkhôngruntaykhicầnphảigiết.Cònlàmđượctrògìnữanếuchỉgiếtmọtconchómàtimcũngđập?
Sựdodựđãhếtrồi.Khicómộtýđịnhthìýđịnhấychóngthànhmạnhmẽ.Duthấylòngcứngcỏi.Ðãcólúcchàngtưởngđếncáithúdícondaovàosúcthịtgiẫylênđànhđạchđểmáuấmphọtvàotay.Vàchiềuhômấykhithấyconchóởvườnthìchànggầnnhưmừngrỡ.Convậtkhốnnạnđóivàsợđãmệtlửđirồi.Nóhiệnngủbênbờgiậu.Ducầmcáigậytorónrénlạigần.Nhưnggiơgậylênchàngbỗngthấytimrunmộtcái.Chàngtưởngnhưngạtthởvàngừnglạimộtgiâyđểnhìnconchó.Giấcngủcủanócólẽđầyácmộngvìthỉnhthoảngkhắpmìnhnólạigiậtlên.Duthấylòngquảquyếttiêutánhết.Nhưngconchóbỗnggiậtmình.Duhoảnghốtthẳngcánhvụtmạnhtrênmìnhnó,bụngnóthóthẳnvàorồilạiphìnhranhưmộtkhốicaosu.NórốnglêngượngdậyloạngchoạngmấyvòngrồichuibừaquagiậutrongkhiDuvụtcuốngcuồngtheoxuốngđất...
Ðêmđãkhuya.DulạinghetiếngMựcrốnglên.Chàngthấytoátmồhôivànhấtđịnhkhônggiếtconchónữa.
Nhưngtrờigầnsángchàngcònđươngmơmộng,thìđãnghetiếngHoagọicuốngcuồnglên.ConvậtkhốnnạnkhôngbiếtmỏimệtthénàomàngủquênđingayởgiữasânđểđếnnỗibịHoaúpđược.Lầnnàythìngườitacẩnthậnhơn.HaibangườinắmvàohaiđầugậytrengángsẵnbêncạnhthúngrồiHoamớihơihémiệngthúnglên.ThấysángconMựcnhôrangoàicáimõmướtphìphì.Hoanhíchlêntínữanhưngmộtcáigốiđãtìsẵntrênthúng.Mựcláchcảcáiđầura.Cáigậyđèmạnhxuống.Convậtkhốnnạnkhôngcònkịpkêu.
-Ðèchặt,thậtchặt,đừngbuôngnóranócắnđấy!
Dukêulênnhưthếnhưngtiếngchàngđãhơirunrun.Conchóphìmộtcáinữa:hơithởmớithoátramộtnửabịtắc.Cáigậyđèsátđất,mắtnótrợnlên.Lòngđenươnướtcứđờdầnrồingượclênlầnmộtnửavàomítrên.Lòngtrắngđãhơiđục.LúcHoatróixongcảchântrước,chânsauvàbuộcmõmrồithìconchóđãmềmrakhôngcòncựaquậynữa.
Dunghẹnngàonénkhóc...
XuânDu
HàNộiTânVăn
Sốrangày14-4-1940
CHÍPHÈO
Hắnvừađivừachửi.Baogiờcũngthế,cứrượuxonglàhắnchửi.Bắtđầuchửitrời.Cóhềgì?Trờicócủariêngnhànào?Rồihắnchửiđời.Thếcũngchẳngsao:đờilàtấtcảnhưngchẳnglàai.TứcmìnhhắnchửingaytấtcảlàngVũÐại.NhưngcảlàngVũÐạiaicũngnhủ,“Chắcnótrừmìnhra!”Khôngailêntiếngcả.Tứcthật!Ồ!Thếnàythìtứcthật!Tứcchếtđiđượcmất!Ðãthế,hắnphảichửichađứanàokhôngchửinhauvớihắn.Nhưngcũngkhôngairađiều.Mẹkiếp!Thếthìcóphírượukhông?Thếthìcókhổhắnkhông?Khôngbiếtđứachếtmẹnàođẻrathânhắnchohắnkhổđếnnôngnỗinày?Aha!Phảiđấy,hắncứthếmàchửi,hắnchửiđứachếtmẹnàođẻrathânhắn,đẻracáithằngChíPhèo!HắnnghiếnrăngvàomàchửicáiđứađãđẻraChíPhèo.NhưngmàbiếtđứanàođãđẻraChíPhèo?Cótrờimàbiết!Hắnkhôngbiết,cảlàngVũÐạicũngkhôngaibiết...
Mộtanhđithảốnglươn,mộtbuổisángtinhsươngđãthấyhắntrầntruồngvàxámngắttrongmộtváyđụpđểbênmộtlògạchbỏkhông,anhtarướclấyvàđemvềchomộtngườiđànbàgóamù.Ngườiđànbàgóamùnàybánhắnchomộtbácphócốikhôngcon,vàkhibácphócốinàychếtthìhắnbơvơ,hếtđiởchonhànàylạiđiởchonhànọ.Nămhaimươituổi,hắnlàmcanhđiềnchoônglýKiến,bấygiờcụbáKiến,ăntiênchỉlàng.Hìnhnhưcómấylầnbàbanhàônglý,còntrẻlắmmàlạihayốmlửng,bắthắnbópchân,hayxoabụng,đấmlưnggìđấy.Ngườitabảoônglýrađìnhthìháchdịch,cảlàngphảisợ,màvềnhàthìlạisợcáibàbacòntrẻnày.Ngườibàấyphốppháp,mábàấyhâyhây,màônglýthìhayđaulưnglắm;nhữngngườicóbệnhđaulưnghaysợvợmàchúađờilàkhỏeghen.Cóngườibảoônglýghenvớianhcanhđiềnkhoẻmạnhmàsợbàbakhôngdámnói.Cóngườithìbảoanhcanhđiềnấyđượcbàbaquyềnthuquyềnbổtrongnhàtincẩnnênlấytrộmtiềntrộmthócnhiều.Mỗingườinóimộtcách.Chẳngbiếtđâumàlần.ChỉbiếtmộthômChíbịngườitagiảihuyệnrồibiệttămđếnbảy,támnămrồimộthôm,hắnlạilùlùởđâulầnvề.Hắnvềlớpnàytrôngkháchẳn,mớiđầuchẳngaibiếthắnlàai.Trôngđặcnhưthằngsắngcá!Cáiđầuthìtrọclốc,cáirăngcạotrắnghớn,cáimặtthìđenmàrấtcângcâng,haimắtgườmgườmtrônggớmchết!HắnmặcquầnáonáiđenvớiáoTâyvàng.Cáingựcphanh,đầynhữngnétchạmtrổrồng,phượngvớimộtôngthàytướngcầmchuỳ,cảhaicánhtaycũngthế.Trônggớmchết!
Hắnvềhômtrướchômsauđãthấyngồiởchợuốngrượuvớithịtchósuốttừtrưachođếnxếchiều.Rồisaykhướt,hắnxáchmộtcáivỏchaiđếncổngnhàbáKiến,gọitậntêntụcramàchửi.Cụbákhôngcónhà.Thấyđiệubộhung
hăngcủahắn,bảcảđùnbàhai,bàhaithúcbàba,bàbagọibàtư,nhưngkếtcụcchẳngbànàodámranóivớihắnmộtvàilờiphảichăng.Mắcphảicáithằngliềulĩnhquá,nólạisayrượu,taynólạinhămnhămcầmmộtcáivỏchai,mànhàlúcấytoànđànbàcả...Thôithìcứđóngcáicổngchothậtchặt,rồimặcthâychanó,nóchửithìtailiềnmiệngấy,chửirồilạinghe.Thànhthửchỉcóbaconchódữvớimộtthằngsayrượụ..Thậtlàầmỹ!Hàngxómphảimộtbữađiếctai,nhưngcólẽtrongbụngthìhọhả:xưanayhọmớichỉđượcnghebàcả,bàhai,bàba,bàtưnhàcụbáchửingườita,bâygiờhọmớiđượcnghengườitachửilạicảnhàcụbá.Màchửimớisướngmiệnglàmsao!Mớingoangắtlàmsao!Họbảonhau:phennàychaconthằngbáKiếnđốcòndámvácmặtđiđâunữa!Mồmảtổtiênđếnlộnlênmất.Cũngcóngườihiềnlànhhơnbảo,“Phúcđờinhànó,chắcônglýkhôngcónhà...”.ÔnglýđâylàônglýCường,congiaicụbánổitiếnglàháchdịch,coingườinhưrơmrác.PhảiônglýCườngthửcónhàxemnào!Quảnhiênhọnóicósaiđâu!Ðấy,cótiếngngườisangsảngquát,“Màymuốnlôithôigì?Cáithằngkhôngchakhôngmẹnày!Màymuốnlôithôigì?...”.Ðãbảomà!CáitiếngquáttháokialàtiếnglýCường.LýCườngđãvề!LýCườngđãvề!Phảibiết...Aha!Mộtcáitátrấtkêu.Ôi!Cáigìthếnày.Tiếngđấm,tiếngđánhaubìnhbịch.Thôicứgọilàtanxương!Bỗng“choang”mộtcái,thôiphảirồi,hẳnđậpcáichaivàocộtcổng...Ồhắnkêu!Hắnvừachửivừakêulàngnhưbịngườitacắthọng.Ồhắnkêu!
-Ôilàngnướcôi!Cứutôivới...Ôilàngnướcôi!BốconthằngKiếnnóđâmchếttôi!ThằnglýCườngnóđâmchếttôirồi,làngnướcôi!...
VàhọthấyChíPhèolănlộndướiđất,vừakêuvừalấymảnhchaicàovàomặt.Máuraloeloéttrônggớmquá!Mấyconchóxôngxáoquanhhắn,sủarấthăng.LýCườnghơitáimặt,đứngnhìnmàcườinhạt,cườikhinhbỉ.Hừ!Ngỡlàgì,chẳnghoáranằmănvạ!Thìrahắnđịnhđếnđâynằmvạ!
Ngườitatuônđếnxem.Mấycáingõtốichungquanhđùnrabiếtbaonhiêulàngười!Thậtồnàonhưchợ.Bàcả,bàhai,bàba,bàtưnhàcụbávữngdạvìcóanhlý,cũngxưngxỉarachửigóp.Thậtra,cácbàmuốnxemChíPhèoralàmsao?Khôngkhéonócóýgieovạchocụôngphennày...Nhưngkiacụôngđãvề.Cụcấttiếngrấtsanghỏi:“Cáigìmàđôngnhưthếnày?”.Chỗnày“lạycụ”chỗkia“lạycụ”,ngườitakínhcẩnđứnggiãnra,vàChíPhèobỗngnằmdàikhôngnhúcnhíchrênkhekhẽnhưgầnchết.
Thoángnhìnqua,cụđãhiểucơsựrồi.Làmlýtrưởngrồichánhtổng,bâygiờlạiđếnlượtconcụlàmlýtrưởng,nhữngviệcnhưthếnàycụkhônglạgì.Cụhãyquátmấybàvợđangxưngxỉachựctângcôngvớichồng:
-Cácbàđivàonhà:đànbàchỉlôithôi,biếtgì?
Rồiquaylạibọnngườilàng,cụdịugiọnghơnmộtchút:
-Cảcácôngcácbànữa,vềthôiđichứ!Cógìmàxúmlạinhưthếnày?
Khôngainóigì,ngườitalảngdầnđi.Vìnểcụbácũngcó,nhưngvìnghĩđếnsựyênổncủamìnhcũngcó:ngườinhàquêvốnghétlôithôi.Aidạigìđứngỳrađấy,cólàmsaohọtriệumìnhđilàmchứng.SaucòntrơlạiChíPhèovàchaconcụbá.Bâygiờcụmớilạigầnhắn,khẽlayvàgọi:
-AnhChíơi!Saoanhlạilàmrathế?
ChíPhèolimdimmắt,rênlên:
-Taochỉliềuchếtvớibốconnhàmầyđấythôi.Nhưngtaomàchếtthìcóthằngsạtnghiệp,màcònrũtùchưabiếtchừng.
Cụbácườinhạt,nhưngtiếngcườigiòngiãlắm:ngườitabảocụhơnngườicũngchỉbởicáicười.
-Cáianhnàynóimớihay!Ailàmgìanhmàanhphảichết?Ðờingườichứcóphảicóngoéđâu?Lạisayrồiphảikhông?
Rồiđổigiọngcụlàmthânmậthỏi:
-Vềbaogiờthế?Saokhôngvàotôichơi?Ðivàonhàuốngnước.ThấyChíPhèokhôngnhúcnhích,cụtiếpluôn:
-Nàođứnglênđi.Cứvàođâuuốngnướcđã.Cócáigìtanóichuyệntửtếvớinhau.Cầngìphảilàmthanhđộnglênnhưthế,ngườingoàibiết,mangtiếngcả.
RồivừaxốcChíPhèo,cụvừaphànnàn:
-Khổquá!Giácótôiởnhàthìđâuđếnnỗi.Tanóichuyệnvớinhau,thếnàocũngxong.Ngườilớncả,chỉmộtcâuchuyệnvớinhaulàđủ.ChỉtạithằnglýCườngnóngtínhkhôngnghĩtrướcnghĩsau.Ai,chứanhvớinócòncóhọkiađấy.
ChíPhèochảbiếthọhàngralàmsao,nhưngcũngthấylòngnguôinguôi.Hắncốlàmravẻnặngnề,ngồilên.Cụbábiếtrằngmìnhđãthắng,đưamắt
nháyconmộtcái:
-LýCườngđâu!Tộimàyđángchết.Khôngbảongườinhàđunnước,maulên!CụdắtChíPhèođứngdậy,giụcthêmvàitiếngnữa,vàChíPhèochịuđi;hắnchỉcốkhậpkhiễngcáichânnhưbịquè.Làvìlúcấytrongngườihắnrượuđãhơinhạtrồi,khôngcònkêugàochửibới;vàkhôngcònnghekêugàochửibới,hắnthấyhìnhnhưkhônghăngháinữa.Sựngọtngàolàmmềmnhũn,vảlạinhữngngườiđứngxemvềcảrồi,hắnthấyhắnhìnhnhưtrơtrọi.Cáisợcốhữutronglòngthứcdậy,cáisợxaxôicủangàyxưa,hắnthấyquátáobạo.KhôngtáobạomàdámgâysựvớichaconlýKiến,bốnđờilàmtổnglý.Vànghĩthế,hắnthấyhắncũngoai.Hắnlàmcáiônggìởlàngnày?Khôngvâycánh,khônghọhàngthânthích;anhemkhôngcó,đếnbốmẹcũngkhông...Ờ,thếmàdámđộclựcchọinhauvớilýtrưởng,chánhtổng,báhộtiênchỉlàngVũÐại,ChánhHộiđồngkỳhào,huyệnhào,Bắckỳnhândânđạibiểu,khéttiếngđếncảtronghànghuyện.Thửhỏiđãcómặtnàotrongcáilànghơnhainghìnxuấtđinhnàylàmđượcthế?Kểlàmrồicóchếtcũnglàcamtâm.Vậymàkhông:cáicụbáthétralửaấylạixửnhũn,mờihắnvàonhàxơinước.Thôicũnghả,đãxửnhũnthìhắnvào.Nhưngbỗnghắnlạihơingầnngại:biếtđâucáilãocáogiànàynóchảlạilừahắnvànhàrồilôithôi?Ồmàthật,cóthểnhưthếlắm!Nàynóhãylôingaymấycáimâmcáinồihayđồvàng,đồbạcrakhoácvàocổhắn,rồichovợrakêulànglênrồicộtcổhắnvào,chầnchomộttrậnomxương,rồivucholàăncướpthìsao?CáithằngbáKiếnnày,giàđờiđụckhoét,cònđớpcáinướcgìmàphảichịulépnhưtrấuthế?Thôidạigìmàvàomiệngcọp,hắncứđứngđâynày,cứlănrađâynày,lạikêutoánglênxemnào.Nhưngnghĩngợimộttí,hắnlạibảo:kêulêncũngkhôngnướcgì!Lãobávừanóimộttiếng,baonhiêungườiđãaivềnhànấy,hắncólănrakêunữa,liệucócònaira?Vảlạibâygiờrượunhạtrồi,nếulạiphảirạchmặtthêmmấynhátthìcũngđau.Thôicứvào!Vàothìvào,cầnquáigì.Muốnđậpđầuthìvàongaygiữanhànómàđậpđầucònhơnởngoài.Cùnglắm,nócógiởquẻ,hắncũngchỉđếnđiởtù.Ởtùthìhắncoilàthường.Thôicứvào...
Vàorồi,hắnmớibiếtnhữngcáihắnsợlàhãocả.BáKiếnquảcóýmuốndànxếpcùnghắnthật.Khôngphảicụđớn,chínhthậtcụkhônrócđời,thứnhấtsợkẻanhhùng,thứhaisợkẻcốcùngliềuthân.ChíPhèokhônglàanhhùng,nhưngnólàcáithằngliềulĩnh.Liềulĩnhthìcònaithèmchấp!Thếnàolàmềmnắnrắnbuông?Cáinghềlàmviệcquan,nếunhấtnhấtcáigìcũngđèđầuấncổthìlạibánnhàđichosớm.CụvàobảolýCườngnhưthếđấy.Vũdũngnhưhắnmàlàmđượclýtrưởnglànhờcócụ.Cụmàchếtđirồi“chúngnó”lạikhôngchoănbùn.
Tiếngvậy,làmtổnglýkhôngphảiviệcdễ.Ởcáilàngnày,dânquáhainghìn,xaphủxatỉnh,kểănthìcũngdễănnhưngkhôngphảihễlàmlýtrưởngthìcứviệcngồimàkhoét.Hồinămnọ,mộtthầyđịalýquađâycóbảođấtlàngnàyvàocáithế“quầnngưtranhthực”,vìthếmàbọnđànanhchỉlàmộtđàncátranhmồi.Mồithìngonđấy,nhưngmànămbèbảymối,bènàocũngmuốnăn.Ngoàimặttửtếvớinhau,nhưngthậtratrongbụnglúcnàocũngmuốnchonhaulụnbạiđểcưỡilênđầulêncổ.NgaythằngChíPhèonàyđếnđâysinhsựbiếtđâulạikhôngcóthằngnàoẩyđến?Nếucụkhôngchịunhịn,làmchotochuyệncókhitốntiền.Cáinghềquanbámthằngcótócaibámthằngtrọcđầu?Bỏtùnóthìdễrồi;nhưngbỏtùnó,cũngcóngàynóđượcra,liệulúcấynócóđểyênmìnhkhôngchứ?CụphảicáivụthằngNămThọ,mãiđếnbâygiờchưaquên.
NămThọvốnlàmộtthằngđầubòđầubướu.Hồiấy,báKiếnmớiralàmlýtrưởng,nóhìnhnhưkìnhnhauvớilãoramặt;lýKiếnmuốntrịnhưngchưacódịp.đượcítlâu,hắncandựvàmộtvụcướpbịbắtgiam;lýKiếnngấmngầmvậnđộngchovàotù.VẫntưởngmộtngườivaivếnhưNămThọmàthấtcơlỡvậnđếnnỗitộitùlàmgìcòndámváccáimặtmovềlàng?LýKiếnmừngthầmrằngđãnhổđượccâyđinhtrướcmắt.NàongờmộtbuổitốilýKiếnđangngồimộtmìnhsoạngiấymáthìNămThọvácdaoxộcvào.Nóđứngchặnlấycửavàbảo:nếukêulênmộttiếngthìđâmchếtliền,thìranóvượtngụcvàvềđâynhờônglýmộtcáithẻmangtênmộtngườilươngthiệnvàmộttrămđồngbạcđểtrốnđi.Nóbảo:nghenóthìnóđibiệt,màkhôngnghenóthìnóđâmchết,rồimuốnrasaothìra;cònmuốnsốngvớivợconthìnghenó.
LẽtấtnhiênlàlýKiếnnghe,NămThọđiphenấylàmấttăm,cũngkhôngbaogiờvềnữathật.Nhưngthóiđời,tregiàmăngmọc,cóbaogiờhếtnhữngthằngducôn?NămThọvừađi,lạicóbinhChứcởđâulầnvề.Màthằngnàylúcnócònởnhà,nàonócóngạongượcgìchocam!Ngườitađãphảigọihắnlàcụcđất.Aibảosaothìưhữlàmvậy,mớiquátmộttiếng,thìđãđáiracảquần,thuếbổmộtđồngthìđóngquáhai,đếnnỗicóconvợhayhaymắt,bịngườitaghẹocũngchỉimimrồivềnhàhànhvợchứchẳngdámhohoegì,thếđấy:cáinghềđờihiềnquácũnghoángu,ởđâuchứởđấtnàyđãngu,đãnhịnthìchúngnóấnchođếnkhôngcònngócđầulênđược.Hắnlàmthìlàmcậtlựcmàquanhnămnghèorớtmồngtơi;chỉvìmộtmiếngcũngkhônggiữđượcmàăn;đứanàonóvớnócũngxoay,màđứanàoxoaycũngchịu.Saucùngbựcquá,hắnrađilính.Lạicàngthêmtội!Khôngbựccònđượcvợ,tuyrằngthỉnhthoảngcóbịsâysớtrangoài,nhữngvẫncònlàvợmình.Bựcthìhoáramấtvợ.Bởivìchịvợởnhàcòntrẻ,mớihaicon,cáimắtsắcnhưdaolạihồnghồngđôimá,bỗngnhiênlạisinhravắngchồng,củangon
trờtrờngaytrướcmắt,aimàchịuđược?Nhàchịbinhởgầnđường.Ôngphóđiđánhbạcbanđêmvềcũngtạtvào;anhtrươngtuầnđituầncũngtạtvào;anhhàngxómcũngmòsang,thậmchíđếncáithằnghươngđiền,đầuhaithứtóc,giàđờilàmđầytớchocácônglýtrưởng,cũngmonmenvàogạgẫm.VợbinhChứcđãnghiễmnhiênthànhmộtconnhàthổkhôngphảitrảtiềnđểbọnlýdịchlớnnhỏtronglàngchuyênđổi.ChínhngaylýKiến,tuyhồiấyđãcóđếnbavợ,cũngkhôngnỡbỏhoàicáicủakhôngdưngđượctrờicho;vàkhôngbỏhoài,ôngcònđượclợi.Mỗilầnchịbinhđilĩnhlươnghaylĩnhmăngđacủachồng,phảimượnônglýđinhậnthực.Khôngônglýnàovácnhàđiănmànhậnthựcchongườita,điềuấyđãcốnhiên.NhưngvớilýKiếnthìkhôngnhữngcơmrượutiềntúi,cònphảichongồichungxevàconởlạitỉnhnữa.Thếlàmấyđồngbạclươngđiđời;mấyđứaconcủachịngàymaichỉđượcmấycáikẹođạnmút,hayhậuhĩnhrathìđượcmấycặpbánhgiầygiòăn.Thànhthửcônglaoanhbinh,rútlạichỉchochịbinhmỗithángmỗilầnhưởngnhữngcuộcvuivớiônglýnhà.
Chẳnghiểuanhtacũngbiếtthếmàcháncảnhnhàhaysaomàmãnhạnbanămcũngkhôngthấyvề.Rồiítlâusau,cótrátvềlàngbắttrócnãvàápgiảitênTrầnVănChức.LýKiếnkhaitênấythuộchạngdânlưutánkhôngvềlàng.Nhưngkhaihômtrướcthìhômsauhắnvề.LýKiếnsaiđầytớđemtrátđếnnhàđòihắn.Hắnđếnngay,nhưnglạidẫntheocảvợvàhaicon.Khôngđợiônglýnóimộtcâu,hắnrútmộtcondaochọctiếtlợnra,nhămnhămcầmởtaymàbảorằng:“Chẳngnóigiấugìông,tôicanángiếtngười.Nếuôngkhôngthương,màbắtgiảithìvợcontôichếtđói.Thôithìđằngnàochúngnócũngchết,tôiđâmchúngnóchếtởđâyrồiôngbắtđiởtùluônthể”.Mắthắnđỏngầu;lưỡidaohắnhoalênloangloáng,chỉtrôngcũnglạnhgáy.Hắncóthểgiếtngườiđượclắm,màkhôngphảichỉgiếtcóvợvàconthôi,khihắnđãcóganđâmchếtvợconhắnthìhắncókiênggìđếncáicổcủangườikhácnữa?LýKiếnnghĩngợimộtlúcrồibảocứvềrồiôngliệu.Ôngliệunghĩalàôngcheđậycáiáncủahắnchokhôngaibiếtvàmỗilầncótrátvềnhắc,ônglạikhairằng:vẫnchưacótênChứcvề.Thếlàhắncứnghiễmnhiênsốngởngaychínhgiữaquêhươnghắn.Vàbâygiờngườitathấyvợhắnrấtchínhchuyênmàlạitrungthành,thịchămchỉlàmđểnuôihắn.Nhữngôngtrưởng,ôngphótựnhiênnghĩbụngrằng:ngườitacóchồngrồimàcònchàngmàngthìphảitội;aicũngsinhtửtếcảchỉtrừanhbinh,bởivìChứcbâygiờlạirấtmựclàngangngược.Hắnănvườnđấy,nhưngchẳngchịunộpthuếchoai.Thúchắnthìhắnchửi,cắmvườnhắnthìhắnchém,sinhchuyệnvớihắnthìchínhlýtrưởnglàngcólỗibởivìcốýẩnlậuhắnlàmộttêncanphạm.Ấythếmàhắncũngchưavừalòngđâu.Mộthôm,khônghiểunghĩngợithếnào,hắnvácdaođếnbảothẳngvàomặtlýkiếnrằng:
-Hồitôicòntạingũ,tôigởivềnhàcótrăm.Khôngbiếtvợtôicótiêuphagì,haylàchotraimàkhôngcònmộtđồngnàocả.Tôihỏithìnóbảo:ởnhà,đànbàcongáimộtmình,khôngdámgiữtiền,đượcđồngnàomanggửiônglýcả.Tôisợnóbịaranênđãtróisẵnnóởnhà.Bâygiờtôiđếnthưavớiông,tínhtoánxemđượcbaonhiêuchođemvềnuôicháu.Thiếumộtđồngthìtôikhôngđểyênchochúngnó.
LýKiếnhiểurằng:“chúngnó”đâycóthểgồmcảông.Ôngcườinhạtbảorằng:
-Thếnàynàyanhbinhạ:chịấygửitôithìquảlàkhôngcó...
Hắntrợnmắtlênquát:
-Thếthìthằngnàoănđi?LýKiếnvộinóilấpngay:
-Thếnhưngmàanhcóthiếutiềnthìcứbảotôimộttiếng.Chịấytróttiêuđirồithìcógiếtcũngchẳngra.Lôithôilàmgìsinhtội.
Ôngmởtrápraquănghắnnămđồngbạc.Hắncầmlấy,“lạyông”tửtế,rồixáchdaoravề.TừhômấyhắnthànhtửtếvớilýKiến,nhậnlàchỗđầytớchântay,nhưnglýKiếnthỉnhthoảngvẫnphảichohắntiền.Chomãiđếnnămngoáiđây,hắnchết...
ThìnămnaylạinảyraChíPhèo,mộtthằnghiềnlànhnhưđất-tộinghiệpchohắn,cólầnlýKiếnthấyhắnvừabópđùichobàba,vừarunrun!Bỗngnhiênvùngdậygiànéođứtdây.CụtiênchỉlàngVũÐạinhậnrarằng:đènénconemđếnnỗinókhôngchịuđượcphảibỏlàngđilàdại.Mườithằngđãđirathìchínthằngtrởvềvớicáivẻhungđồ,cáitínhươngngạnhhọctừphươngxa.Mộtngườikhônngoanchỉbópđếnnửachừng.Hãyngấmngầmđẩyngườitaxuốngsông,nhưngrồilạidắtnólênđểnóđềnơn.Hãyđậpbànđậpghếđòichođượcnămđồng,nhưngđượcrồithìlạivấttrảlạinămhào“vìthươnganhtúngquá!Vàcũngphảitùymặtnữa:nhữngthằngcómáumặt,vợđẹp,conđàn,chínhlànhữngthằngsợquanvàdễbóp;tráilại,nhữngthằngtứcốvôthân,giếtchúngnóthìdễ,nhưngđượcchỉcòncóxương;màgâyvớichúnglàmởmộtdịptốtđểchocácphenghịchxoaylạimình.Làngnàocũngcónhiềucánh,mỗicánhkếtbèđảngchungquanhmộtngười:cánhcụbáKiến,cánhôngđộiTảo,cánhôngTưÐạm,cánhôngBátTùng...Bằngấycánhdulạivớinhauđểbóclộtconem,nhưngngấmngầmchiarẽ,nhètừngchỗhởđểmàtrịnhau.Cụlạinhậnrarằng:ởcáiđấtnhàquê,bọndânhiềnlànhchỉècổlàmnuôibọnlýhào,nhưngchínhbọnlýhào,
nhiềukhilạiphảingậmmiệngcungcấpchonhữngthằngcùnghơncảdâncùngliềulĩnh,lúcnàocũngcóthểcầmdaođâmngườihayđâmmình.Nhưngcụkhôngphảilàmộtngườiưathanthở.Thanthởchẳngíchgìchoai,cáibọndânđinhsuốtđờibịđènnénkiasỡdĩbịđènénsuốtđờichỉvìkhibịđènénchúngchỉbiếtthanthởchứkhôngbiếtlàmgìkhác.CụbáKiếnkhôngcầnthanthở:trịkhônglợithìcụdùng.Cụnghĩbụngcũngphảicónhữngthằngđầubòchứ?Khôngcónhữngthằngđầubòthìlấyaimàtrịnhữngthằngđầubò?Thếlựccủacụsởdĩlấnátđượccácvâycánhkhác,mộtphầnlớncũngbởicụbiếtmềmbiếtcứng,biếtthuphụcnhữngthằngbạtmạngkhôngsợchếtvàkhôngsợđitù.Nhữngthằngấychínhlànhữngthằngđượcviệc.Khicầnđến,chỉchonódămhàouốngrượu,làcóthểsainóđếntáchạibấtcứanhnàokhôngnghemình.Gặpngườibướngbỉnh,đanhthépthìnólừađốtnhàhaychomấylátdao;gặpngườinonmặt,thìnóquăngchairượulậu,haygâysựrồilănrakêulàng.Cóchúngnósinhchuyệnthìmớicódịpmàăn,nếukhôngthìgiữađámdânhiềnlànhvàyênphậnnày,khéolắmchỉbópnặnđượcvàovụthuế.Thuếmộtnămcómộtlầnnếuchỉtrôngvàođấythìbánchađicũngkhôngđủđểbùvàochỗba,bốnnghìnbạcchạychọtđểtranhtriệnđồng.
Vìthế,đêmhômấy,ởnhàlýKiếnravề,ChíPhèovôcùnghảhê!BáKiếnđãkhôngvuvạgìchohắn,lạicòngiếtgàmuarượuchohắnuống,xonglạiđãithêmđồngbạcđểvềuốngthuốc.Ðồngbạc,làmgìđếnthế?Hắnloạngchoạngvừađivừacười;hắnchẳngcầnđếnbaxu.Lúcngồitù,hắncóhọcmótđượcmấybàithuốcgiấu:chỉvàinắmlá,làmặthắnlạiđâuvàođấyngay.Cònđồngbạclạiđểđiuốngrượu...
Hắnuốngđượccóvừabahôm,hômthứtưthìhắntrợnmắtlên,bảoconmẹhàngrượurằng:
-Hômnayôngkhôngcótiền;nhàmàybánchịuchoôngmộtchai.Tốiôngmangtiềnđếntrả.
Mụhàngrượuhơingầnngừ.Thếlàhắnrútbaodiêmđánhcáixòe,châmlênmáilềucủamụ.Mụhoảnghốtkêulaomxòmvộidậptắtđượcngọnlửavừamớicháy.Rồikhóckhócmếumếu,mụđưachairượu.Hắnhầmhầm,chĩavàomặtmụbảorằng:
-Cáigiốngnhàmàykhôngưanhẹ!Ôngmuachứôngcóxinnhàmàyđâu!Màytưởngôngquỵthở?Màythửhỏicảlàngxemôngcóquỵtcủađứanàobaogiờkhông?Ôngkhôngthiếutiền!Ôngcòngửiđằngcụbá,chiềunàyôngđilấyvềôngtrả.
Mụvừakéovạtáolênquệtnướcmũi,vừabảo:
-Chúngcháukhôngdámchắclép,nhưngquảlàítvốn.
Hắnquátlên:
-Ítvốnchỉtốinayôngtrả.Nhàmàyđãchếtngaybâygiờhaysao?
Rồihắnxáchchairavề.Hắnvềcáimiếuconởbờsông,vìvốntừtrướcđếnnaykhôngcónhà.Lúcđiđườnghắnđãvặnđượcởnhànàođóbốnquảchuốixanh,vàbốccủamộtcôhàngxénmộtrúmconmuốitrắng.Bâygiờhắnuốngrượuvớichuốixanhchấmmuốitrắngvàthấyrằngcũngngon.Hắnuốngrượuvớicáigìcũngngon.
Uốngxonghắnchùimiệng,rồingậtngàngậtngưỡngđếnnhàbáKiến.Gặpaihắncũngbảo:hắnđếnnhàbáKiếnđòinợđây!Mớitrôngthấyhắnvàođếnsân,báKiếnđãbiếthắnđếnsinhsựrồi.Cáimắtthìngầulên,haichânthìđilảođảo,cáimôibầmlạimàrunbầnbật.Cũngmay,hắnkhôngcầmvỏchai,báKiếncũngdõngdạchỏi:
-AnhChíđiđâuđấy?
Hắnchàoto:
-Lạycụạ.Bẩmcụ...Conđếncửacụđểkêucụmộtviệcạ!
Giọnghắnlènhèvàtiếngđãgầnnhưméomó.Nhưngbộđiệuthìlạinhưhiềnlành;hắnvừagãiđầugãitai,vừalảinhải:
-Bẩmcụtừngàycụbắtđiởtù,conlạisinhrathíchđiởtù,bẩmcóthế,concónóigianthìtrờitruđấtdiệt,bẩmquảđiởtùsướngquá!Ðiởtùcòncơmđểmàăn,bâygiờvềlàngvềnước,mộtthướccắmdùikhôngcó,chảlàmgìnênăn.Bẩmcụ,conlạiđếnkêucụ,cụlạichoconđiởtù...
Cụbáquát,bắtđầubaogiờcũngquátđểthửdâythầnkinhcủangười.
-Anhnàylạisaykhướtrồi.
Hắnxônglạigần,đảongượcmắtgiơtaylênnửachừng:
-Bẩmkhôngạ,bẩmthậtlàkhôngsay.Conđếnxincụchoconđiởtùmànếukhôngđượcthì...thì...thưacụ...
Hắnmócđủmọitúi,đểtìmmộtcáigì,hắngiơra:đólàmộtcondaonhỏ,nhưngrấtsắc.Hắnnghiếnrăngnóitiếp:
-Vâng,bẩmcụkhôngđượcthìconphảiđâmchếtdămbathằng,rồicụbắtcongiảihuyện.
Rồihắncúixuống,tầnmầngọtcạnhcáibànlim.Cụbácườikhanhkhách-cụvẫntựphụhơnđờicáicườiTàoTháoấy-cụđứnglênvỗvaihắnmàbảorằng:
-Anhbứalắm.Nhưngnày,anhChíạ,anhmuốnđâmngườicũngkhôngkhógì.ÐộiTảonócònnợtôinămmươiđồngđấy,anhchịukhóđếnđòichotôi,đòiđượctựnhiêncóvườn.
ÐộiTảolàmộttayvaivếtronglàng.Vâycánhôngtamạnh,vẫnkìnhnhauvớicánhnhàcụbámàcụbáthườngphảichịubởihắnlàcựubinh,lươnghưutrínhiều,quenthuộcnhiều,lạiănnóigiỏi.Hắnvaycụbánămmươiđồngđãtừlâu,bâygiờđộtnhiêntrởmặtvỗtuột,lấycớrằngsốtiềnấytínhvàomóntiềnchèlýCườngralàmlýtrưởngchưatạhắn.Cụbátứcnhưchọchọng,nhưngchưabiếtlàmthếnào,bởivìthằngbinhChức,đầytớchântaycủacụ,khảdĩđươngđầuvớihắnđược,chếtnămngoáirồi.BâygiờcụmớilạigặpđượcChíPhèo,cóthểthaychobinhChức.Cụthửnóikhíchxemsao.NếunótrịđượcđộiTảothìtốtlắm.NếunóbịđộiTảotrịthìcụcũngchẳngthiệtgì,đằngnàocũngcólợichocụcả.ChíPhèonhậnngay!HắntứckhắcđếnnhàđộiTảo,vàcấttiếngchửingaytừđầungõ.Giágặpphảihômkhác,thìcóánmạngrồi:độiTảocũngcóthểđâmchémđược,chưabaogiờchịuhàngtrướccuộcgiaotranh.Nhưngphúcđờichohắn,haylàchoChíPhèo,hômấyhắnốmliệtgiường,khôngsaonhắcmìnhdậyđược,cólẽhắncũngkhôngbiếtChíPhèochửihắn.Vợhắn,thấyChíPhèothởramùirượu,vàbiếtrõđầuđuôimónnợ,lấynămmươiđồnggiấuchồngđưachongườinhàđitheoChíPhèo.đànbàvốnchuộnghoàbình;họmuốnyênchuyệnthìthôi,gaingạnhlàmgìchosinhsự.Vảlại,bàđộicũngnghĩrằngchồngmìnhđangốm...chồngmìnhcónợngườitahẳnhoi...Vànămchụcđồngbạcđốivớinhàmìnhlàmấy,lôithôilạichảtốnđếnbalầnnămchụcđồng!Vìthế,ChíPhèomớiđượcvênhvênhravề:hắnthấyhắnoaithêmbậcnữa.Hắntựđắc:“anhhùnglàngnàycóccóthằngnàobằngta!”Cụbáthấymìnhthắngbênđịchmàkhôngcầnđếnhộiđồnglàmbiênbảnxemchừngthíchchí.Cụđưaluônchoanhđầytớchântaymớiluônnămđồng.
-Cảnămchụcđồngnàyphầnanh,nhưngnếuanhlấycảthìchỉbahômlàtanhết.Vậyanhcầmlấychỗnàyuốngrượucònđểtôibánchoanhmảnh
vườn;khôngcóvườnđấtthìlàmăngì?
ChíPhèo“vângdạ”ravề.Mấyhômsau,cụbábảolýCườngchohắnnămsàovườnởbãisôngcắmthuếcủamộtngườilànghômnọ.ChíPhèobỗngthànhracónhà.Hồiấyhắnmớiđâuhămbảyhayhămtámtuổi...
Bâygiờthìhắnđãthànhngườikhôngtuổirồi.Bamươitámhaybamươichín?Bốnmươihaylàngoàibốnmươi?Cáimặthắnkhôngtrẻcũngkhônggià:nókhôngcònphảilàmặtngười:nólàmặtcủamộtconvậtlạ,nhìnmặtnhữngconvậtcóbaogiờbiếttuổi?Cáimặthắnvàngvàngmàlạimuốnxạmmàugio;nóvằndọcvằnngang,khôngthứtự,biếtbaonhiêulàvếtsẹo.Vếtnhữngmảnhchaicủabaonhiêulầnănvạkêulàng,baonhiêulần,hắnnhớlàmsaonổi?Baonhiêuviệcứchiếp,pháphách,đâmchém,mưuhạingườitagiaochohắnlàm!Nhữngviệcấychínhlàcuộcđờicủahắn;cuộcđờimàhắncũngchảbiếtđãdàibaonhiêunămrồi.Bởivìngayđếncáithẻcóbiêntuổihắncũngkhôngcó,trongsổlàngngườitavẫnkhaihắnvàohạngdânlưután,lâunămkhôngvềlàng.Hắnnhớmangmángrằngcólầnhắnhaimươituổi,rồihắnđiởtù,rồihìnhnhưhắnhămnhămkhôngbiếtcóđúngkhông?Bởitừđấythìđốivớihắnkhôngcònngàythángnữa.Bởivìtừđấyhắnbaogiờcũngsay.Nhưngcơnsaycủahắntràncơnnàyquacơnkhác,thànhmộtcơndài,mênhmông,hắnăntronglúcsay,thứcdậyvẫncònsay,đậpđầurạchmặtchửibới,dọanạttronglúcsay,uốngrượutronglúcsay,đểrồisaynữa,sayvôtận.Chưabaogiờhắntỉnhvàcólẽhắnchưabaogiờtỉnhtáo,đểnhớrằngcóhắnởđời.CólẽhắncũngkhôngbiếtrằnghắnlàconquỷdữcủalàngVũÐại,đểtácquáichobaonhiêudânlàng.Hắnbiếtđâuhắnđãphábaonhiêucơnghiệp,đậpnátbaonhiêucảnhyênvui,đạpđổbaonhiêuhạnhphúc,làmchảymáuvànướcmắtcủabaonhiêungườilươngthiện.Hắnbiếtđâuvìhắnlàmtấtcảnhữngviệcấytrongkhingườihắnsay;hắnsaythìhắnlàmbấtcứcáigìngườitasaihắnlàm.Tấtcảdânlàngđềusợhắnvàtránhmặthắnmỗilầnhắnqua.Vìthếchonênhắnchửihaylàchẳngvìcáigìhắncũngchửi,cứrượuxonglàhắnchửi.Hắnchửinhưnhữngngườisayrượuhát.Giáhắnbiếthátthìcólẽhắnkhôngcầnchửi.Khổchohắnvàchongườihắnlạikhôngbiếthát.Thìhắnchửi,cũngnhưchiềunayhắnchửi...
Hắnchửitrờivàđời.HắnchửicảlàngVũÐại.Hắnchửitấtcảnhữngđứanàokhôngchửinhauvớihắn.Nhưngcũngmặc,aimàhoàihơi,tứcmìnhhắnchửiđứanàođẻrachínhhắn,lạicàngkhôngaicần!Vàhắnlấythếlàmứclắm;bởivìngườitakhôngthểchửinhaumộtmình;chửinhaumộtmìnhthìcònvănvẻgì!Thếlàchắcchắndãcómộtcớđểtứctối,mộtcớrấtchínhđángđểhắncóthểhùnghổđibáothù.Phải,hắnphảibáothù,báothùvàobấtcứai.Hắnphảivàonhànàomớiđược,bấtcứnhànào.Hắnsẽrẽvàobất
cứngõnàohắngặpđểđậppháđốtnhàhaylănrakêulàngnước.Phảiđấy,hắnsẽrẽvàobấtcứngõnàohắngặp...Á,đâukiarồimaumau...
Nhưngmàmặttrănglên,mặttrăngrằmvànhvành.Vàánhtrăngchảytrênđườngtrắngtinh.Ồ,cáigìđây,đenvàméomótrênđườngtrăngnhễnhại?Nóxệchxạcvềbêntrái,thugọnvàorồilạidàiloangra,xéráchvàichỗ.NócứquầnquậtdướichânChíPhèo.ChíPhèođứnglạivànhìnnóvàhắnbỗngnghiêngngảcười.Hắncườingặtnghẽo,cườirũrượi.Giáhắncứchửilạicòndễnghe!Cáivậtxệchxạctrênđườnglàbónghắn.Thếlàhắncười,vàhắnquênbáothù:hắnđiquangõđầutiênrồi.BâygiờthìđếnngõnhàtựLãng,mộtanhthầycúngcómộtbộrâulờphờ.Chíphèobỗngnảyramộtý:tạtvàođâyvàđậpcáibànchầucủalãotựnửamùanàyra.Bởivìlãotựnàyvừalàmthầycúnglạivừalàmnghềhoạnlợn.Cáiđàncủalãolừngphừng,nghecònchốitaihơnlàlợnkêu.Nhưnglúcvàothìlãotựlạiđanguốngrượu;lãouốngrượungayởsân,vừauốngvừavuốtrâu,vừarungrungcáiđầu.ChíPhèođứnglạinhìn,thấylãocũnghayhay.Rồiđộtnhiênhắnkhát,trờiơisaomàkhát!Khátđếnnhưcháyhọng...Khôngdodự,hắnlạibênlãotự,nhắclấychairượungửacổdốcvàomồmtu.Lãotựduỗicáicổgàvặtlôngra,trốmắtlên,nhưngkhôngnóigì.Lưỡilãoríulạirồi,cònnóilàmsaođược?Lãođãuốnghếthaiphầnchai.CònmộtphầnthìChíPhèotunốt.Hắntucómộthơi,rồikhàmộtcái,chépcáimiệngnhưcònthèm.Rồihắnnắmlấymấycáirâulờphờcủalãotự,nângsoilêntrăngmàcười.Lãotựcũngcười.Haithằngsayrượungảvàonhaumàcười,nhưmộtđôitrikỷcuồng.RồitựLãngvàonhàxáchhaichairượunữa;lãocònđúnghaichainữa,lãomờiChíPhèouốngnữa,uốngthậtsay,khôngcầngì.Cứviệcuống,đừngcólongạigìđấy!Vợlãochếtđếnbảytámnămnayrồi,congáilãochửahoangbỏlãođi,lãochỉcómộtmình,khôngcònvợconnàomènheocả,lãomuốnuốngđếnbaogiờthìuống.Cứuống!Cứuống,cứuốngđiôngbạnlạcđườngởcungtrăngxuốngạ!Uốngthậttợn,uốngđếnđáirarượuthìmớithích.Nhịnuốngđểlàmgì?Cógiàucósang,cólàmnênôngcảbàlớnnữa,chếtcũngkhôngaigọilà“cụlớnmả”!Lãosốngcóđếnhơnnămmươirồimàchưathấymộtcụlớnmảnàosốngsót!Chỉcócáimả,cáimảđất.Aichếtcũngthànhcáimả,saysưachếtcũngthànhcáimả,logì?Cứsay
ChưabaogiờChíPhèođượcthỏathêđếnthế!Hắnlấylàmlạsaomãiđếnhômnaymớingồiuốngrượuvớithằngchatựnày.Chúnguốngvớinhaurấtlànhiều.Vàrấtlànhiều.NgườitatưởngnhưcảlàngVũÐạiphảinhịnuốngđểđủrượuchochúnguống.
ÐếnlúchếtcảhaichaithìtựLãngđãbòrasân.LãobònhưcuavàhỏiChíPhèorằng:ngườitađứnglênbằngcáigì?ChíPhèovầnngửalãora,vuốtcái
râulờphờcủalãomấycái,rồiđểmặclãothế,hắnlảođảoravề.Hắnvừađivừaphanhngựcramàgãi.Hắngãingựcrồigãicổ,gãimangtaivàgãilêncảđầu.Cólúchắnphảiđứnglạigiữađườngmàgãi,ghệchchânlênmàgãi,hắnbứtrứtquá,ngứangáyquá,vàchợtnghĩđếncáibờsônggầnnhà.Bởivìcáivườncủahắnởgầnmộtconsôngcon,nướclặngvàtrong,khắpbãitrồngtoàndâu,gióđưađẩynhữngthânmềmoặtẹo,cuộntheonhauthànhlàn.Duycóvườnnhàhắntrồngtoànchuối,ởmộtgócvườncótúplềucon.Nhữngđêmtrăngnhưđêmnay,cáivườnphẳngngổnngangnhữngbóngchuốiđenđennhưnhữngcáiáonhuộmvắttungtrênbãi.Vànhữngtàuchuốinằmngửa,ưỡncongconglênhứnglấytrăngxanhrờirợinhưlàướtnước,thỉnhthoảngbịgiólaylạigiẫylênđànhđạchnhưlàhứngtình.
ChíPhèovừatòmònhìnnhữngtàuchuốivừađixuốngvườn.Nhưnghắnkhôngvàocáitúplềuúpxúpmàrathẳngbờsông.Hắnđịnhsẽnhảyxuốngtắmchokhỏingứarồilănngayravườnmàngủ.Tộigìchuivàolều,bứcđếnkhôngcònmàthởđược.Mộtthằngnhưhắn,đậpđầukhôngchết,huốnghồlàgiósương...Ðếnbờsônghắndừnglại,vìhìnhnhưcóngười.Cóngườithật,vàhắnngâyranhìn.
Hắnnhìngiữahailọnướcvàtựalưngvàogốcchuối,mộtngườiđànbàngồitênhhênh.Chínhlàngườiđànbà,hắnbiếtvậylànhờmáitócdàibuôngxõaxuốngvaitrầnvàngực...Haitaytrầncủamụbuôngxuôi,cáimồmmụháhốclêntrăngmàngủhaylàchết.đôichânthìduỗithẳngratrướcmặt,cáiváyđenxộcxệch...Bênkia,cólẽvìmụgiẫycáiyếmxẹoxọđểtrậtracáisườnnâynây.Tấtcảnhữngcáiấyphơiratrăng,rườirượinhữngtrănglàmtrắngnhữngcáiđócólẽbanngàykhôngtrắng;trănglàmđẹplên.ChíPhèotựnhiênthấyứđầymiệngbaonhiêulànướcdãi,màcổthìlạikhô,hắnnuốtừngực,hắnthấycáigìrộnrạorankhắpngười.Bỗngnhiênhắnrunrun.Ồtạisaolạinhưthếđược?Ðángnhẽchínhngườiđànbàkhốnnạnkiaphảirunmớiphải,cáingườiđànbàdạidộtđãnằmềnhệchmàngủngaygầnnhàhắnnày.
NhưngngườiđànbàấylàthịNở,mộtngườingẩnngơnhưnhữngngườiđầntrongcổtíchvàxấumachêquỷhờn.Cáimặtcủathịthựclàmộtsựmỉamaicủahóacông:nóngắnđếnnỗingườitacóthểtưởngbềnganglớnhơnbềdài,thếmàhaimánólạihópvàomớithậtlàtaihại,nếumánóphinhphínhthìmặtthịlạicònđượchaohaonhưmặtlợn,làthứmặtvốnnhiềuhơnngườitatưởng,trêncổngười.Cáimũithìvừangắn,vừato,vừađỏ,vừasầnsùinhưvỏcamsành,bànhbạnhmuốnchenlẫnnhauvớinhữngcáimôicũngcốtochokhôngthuacáimũi:cólẽvìcốquáchonênchúngnứtnởnhưrạnra.Ðãthếthịlạiăntrầuthuốc,haimôidàyđượcbồichodàythêmmộtlần,
cũngmayquếttrầusánhlại,cheđượccáimàuthịttrâuxámngoách.Ðãthếnhữngcáirăngrấttolạichìara:ýhẳnchúngnghĩsựcânđốichữađượcmộtvàiphầnchosựxấu.Ðãthếthịlạidởhơi,đólàmộtânhuệđặcbiệtcủaThượngđếchícông:nếusángsuốtthìngườiđànbàấysẽkhổsởngaytừkhimuacáigươngthứnhứt.Vàthịlạinghèonếutráilại,ítnhấtđãcómộtđànôngkhổsở.Vàthịlạilàdònggiốngcủamộtnhàcómảhủi:cáinàykhiếnkhôngmộtchàngtrainàophảiphânvân.Ngườitatránhthịnhưtránhconvậtnàorấttởm.Ngoàibamươituổi,thịvẫnchưacóchồng.ỞcáilàngVũÐạinàyngườitakếtbạntừkhilêntám,vàcókhicócontừlúcmườilăm;khôngaiđợiđếnnămhaimươiđẻđứaconthứnhất.Cứnhìntìnhhìnhấythìtanóiquách:thịNởkhôngcóchồng.Màthịcũngkhôngcònaithânthích,trừmộtngườicôđãcóthểgọiđượclàgià,vàđãkhôngchồngnhưthị.Sốtrờiđịnhthế,đểkhôngaiphảitrơtrọitrênđờinày.NgườicôlàmthuêchongườiđànbàbuônchuốivàtrầukhôngxếptàuđiHảiPhòng,cókhiđitậnHònGai,CẩmPhả.Cònthịsốngbằngnhữngnghềlặtvặtởlàng.HaicôcháuởtrongmộtcáinhàtrecáchvườncủaChíPhèobởimộtconđê;hắnởngoàibãi,haingườiởtrongxóm.CólẽchínhvìthếmàthịNởkhôngsợcáithằngmàcảlàngsợhắn.Gầngũilâucũngsinhquen,màquenthìítkhicònsợ.Nhữngngườitrôngcoivườnbáchthúthườngbảorănghổbáohiềnynhưmèo.Vảlạicólýnàođểthịsợhắnđâu?Ngườitakhôngaisợkẻkhácphạmđếncáixấu,cáinghèo,cáingẩnngơcủamình,màthịlạichỉcóbacáiấy...MộtphầnnữacũngbởiChíPhèoítkhiởnhà,màhắnởnhàlạihiềnlành,aicóthểáctrongkhingủ?Hắnchỉvềnhàđểngủ.
NgàynàothịNởcũngphảiquavườnnhàhắnhaibalần,làvìquavườnnhàhắncómộtlốiđinhỏrasông;trướckia,cảxómvẫndùngcáingõấyđểrasôngtắm,giặthaykínnước.Nhưngtừkhihắnđếnngườitathôidần,tìmmộtlốikhácđixahơn.TrừthịNở,thìđãbảothịlàngườidởhơi,thịkhôngthíchlàmnhưkẻkhác.Quátinởngười,quátinởmìnhliềulĩnh,bướngbỉnhhaycólẽchỉkhôngchịurờithóiquen.Nhưnghãybiếtthịcứđingõấyvàvẫnchẳnglàmsaocả.Thếrồiquenđi.CólầntronglúcChíPhèongủ,thịlạivàocảnhàhắnđểrọinhờlửanữa,cólầnthịxincủahắnmộtítrượuvềđểbópchân;hắnmảingủcàunhàubảothịrằng:ởxónhàấy,muốnrótbaonhiêuthìrót,đểyênchohắnngủ.Vàlắmlúcthịngạcnhiên:saongườitaghêhắnthế?
ChiềuhômấythịNởcũngrasôngkínnướcnhưmọichiều.Nhưngchiềuhômấy,trănglạisánghơnmọichiều,trăngtỏatrênsôngvàsônggợnbiếtbaonhiêugợnvàng.Nhữngvàngấyrungrinhmớitrôngthìđẹp,nhưngtrônglâumỏimắt.Giólạimátnhưquạthầu,thịNởthấymuốnngápmàmímắtthìnặngdần,toandíplại.Thịvốncómộtcáitậtkhôngsaochữađược,
cólúcđộtnhiênmuốnngủ,bấtcứởđâuhayđanglàmgì.Bàcôthịbảothịlàmộtngườivôtâm.Ngápmộtcái,thịnghĩbụng:hãykhoankínnước,hãyđểlọxuốngngồinghỉđây.Bởivìthịđãluậtquậtđậpđấttừtrưatớigiờ.Màmấykhiđượcmộtnơimátthế,mátrợndarợnthịt,sungsướngquá!Mátynhưquạthầu.Thịcởiáorangồitựavàogốcchuối,dángngồikhôngkínđáo,nhưngkhôngbaogiờthịbiếtthếnàolàlảlơi.Conngườivôtâm,khônghaynghĩxaxôimà.Vảlạiởđâychẳngcóai.ChíPhèođãvềđâu,màhắncóvềthìcũngsaykhướtđãngủtừnửađườngvàtớinhàtứckhắcchúiđầuvàongủnốt.Hắnralàmgìđây,chocóranữathìđãsao?Thịkhôngthểsợhắncóthểphạmđếnthịbởilẽrấtgiảndịlàthịchưathấyaiphạmđếnthịbaogiờ.Thậtrathìthịcũngchẳngnghĩngợinhiềuđếnthế.Trongócthịđãcómộtbóngđenlanrồi.Thịkhôngngồithìkhôngchịuđược.
Ngồimộtlúcthịthấyrằng:nếucứngồimãithìngủmất.Nhưngthịđãngủđếnhaiphầnrồi.Vàthịnghĩ:thìngủ,ngủthìđãlàmsao!Vềnhàthìcũngchỉngủ,ngủngayđâycũngvậy.Bàcôđitheohàngítracũngdămhômmớivề.Thịcứngồiđâychomát.Vàthịngủ.Thịngủngonlànhvàsaysưa.
ChíPhèovẫnsaysaynhìnvàrunrun.BỗngnhiênhắnrónrénlạigầnthịNở:lầnđầutiênhắnrónrén,từkhivềlàng.Thoạttiên,hắnhãyxáchcáilọđểxaxa,rồihắnlẳnglặngngồixuốngbênsườnthị....
VàthịNởgiậtmình.ThịNởmớikịpgiậtmìnhthìthằngđànôngđãbámvíulấythị....Thịvùngvẫyđẩyra,thịmởmắt,thịtỉnhhẳn,thịnhậnraChíPhèo.Thịvừathở,vừavậtnhauvớihắnvừahổnhển:“Ôhay...Buôngra...Tôikêu...Tôikêulàng...Buôngra.Tôikêulànglênbâygiờ!”Thằngđànônglạiphìcười.Saothịlạikêulàngnhỉ?Hắnvẫntưởngchỉcóhắnmớikêulàngthôi,ngườitalạikêutranhcủahắn,bỗngnhiênhắnlalên,kêulàng.Hắnkêunhưmộtkẻbịđâmvừakêuvừadằnngườiđànbàxuống.ThịNởtrốhaimắtngâyranhìn.ThịNởkinhngạc:saohắnlạikêulàngnhỉ?Màhắnvẫnchưachịuthôikêulàng.Cũngmayngườiquanhđâykhôngcóailạgìtiếnghắn,màkhihắnkêulàngthìkhôngaicầnđộngdạng,họlạubạuchửirồilạingủ,hắnkêulàngcũngnhưngườikhácbuồn,hátngao.Đáplạihắnchỉcólũchócắnxaolêntrongxóm.
ThịNởbỗngnhiênbậtcười.ThịNởvừarủavừađậptaylênlưnghắn.Nhưngcáiđólàcáiđậpyêu,bởivìđậpxong,cáitayấylạigiúilưnghắnxuống....Vàchúngcườivớinhau...
Bâygiờthìchúngngủbênnhau...đứabébúnothìngủ.Ngườitangủsaysaukhilàmviệcyêu.Chúngngủnhưchưabaogiờđượcngủ...Trăngvẫn
thứcvẫntrongtrẻo...Trăngrắcbụitrênsông,vàsônggợibiếtbaonhiêuvàng.Nhưnggầnđếnsáng,bỗngnhiênChíPhèochốngmộttayxuốngđất,ngồilênmộtnửa.Hắnthấynônnao,chântaybủnrủn,nhưđếnbangàynhịnđói.Thếmàbụnglạiphinhphínhđầy,hìnhnhưbụnghơiđau.Cònhìnhnhưgìnữa,thôiđúngđaubụngrồi.đauthật,đaumỗilúcmộtdữ!Nócứcuồncuộnlên.Àmàtrờilànhlạnh.Hễcógióthìkinhkinh.Mỗilầngió,hắnrươnrướnngười.Hắnmuốnđứnglên.Saođầunặngquámàchânthìbẩyrẩy.Mắthắnhoalên.Bụngquặnlại,đaugòngườI.Hắnoẹ.Hắnoẹbabốncái.Oẹmãi.Giámửarađượcthìdễchịu.Hắnchomộtngóntayvàomóchọng.Hắnoẹramộtcáitohơn,ruộthìnhnhưlộnlên.Nhưngcũngchỉnhổratoànnướcdãi.Hắnnghỉmộttírồilạichotayvàomồm.Lầnnàythìmửađược.Trờiơi!Mửathốc,mửatháo,mửaồngộc,mửađếncảruột,đếnnỗingườiđànbàphảidậy.Thịngồinhỏmdậyvàngơngácnhìn.Cáiócnặngnềấyphảilâumớinhớravàlâumớihiểu.
BâygiờthìChíPhèođãmửaxong.Hắnmệtquá,lạivậtngườirađất.Hắnđờhaimắtrakhẽrên;hắnchỉcònđủsứcđểrênkhekhẽ.Từđốngmửabaylạimộtmùigìthoảngnhưmùirượu,hắnbỗngnhiênrùngmình.
ThịNởlạiđặtmộttaylênngựchắn(thịsuynghĩđếnbâygiờmớixong).Thịhỏihắn:
-Vừathổhả?
Mắthắnđảolênnhìnthị,nhìnmộtloángrồilạiđờrangay.
-Ðivàonhànhé?Hắnlàmnhưgậtđầu.Nhưngcáiđầukhôngđộngđậy,chỉcócáimímắtlànhíchthôi.
-Thìđứnglên.
Nhưnghắnđứnglênsaođược.Thịquàngtayvàonáchhắn,đỡchohắngượngngồi.Rồithịkéohắnđứnglên.Hắnđuvàocổthị,haingườilảođảorồiđivềlều.
Khôngcógiường,chỉcómộtcáichõngtre.Thịđểhắnnằmlênvàđinhặtnhạnhtấtcảnhữngmanhchiếuráchđắplênchohắn.Hắnhếtrên.Hìnhnhưhắnngủ.Thịcũnglimdimchựcngủ.Nhưngtrongnhànhiềumuỗiquá.Muỗinhắcchothịcáiáoquênngoàivườn.Thịravườn.đôilọnhắcchothịviệcđikínnước,thịmảimốtmặcáo,kínnước,rồixáchđôilọnướcđivềnhà.
Trăngchưalặn,khôngchừngtrờicònkhuya.Thịlêngiườngđịnhngủ.Nhưnglạinhớviệclạlùngtốiqua.Thịcười.Thịthấykhôngbuồnngủ,vàthịcứlănralănvào.
KhiChíPhèomởmắtthìtrờiđãsánglâu.Mặttrờiđãcao,vànắngbênngoàichắclàrựcrỡ.Cứnghechimríurítbênngoàiđủbiết.Nhưngtrongcáilềuẩmthấpvẫnchỉhơitờmờ.Ởđâyngườitathấychiếulúcxếtrưavàgặpđêmthìbênngoàivẫnsáng.ChưabaogiờChíPhèonhậnthấythếbởichưabaogiờhếtsay.
Nhưngbâygiờthìhắntỉnh.Hắnbângkhuângnhưtỉnhdậy,hắnthấymiệnghắnđắng,lòngmơhồbuồn.Ngườithìbủnrủn,chântaykhôngbuồnnhấc,haylàđóirượu,hắnhơirùngmình.Ruộtganlạinônnaolênmộttý.Hắnsợrượucũngnhưngườiốmthườngsợcơm.Tiếngchimhótngoàikiavuivẻquá!Cótiếngnóicủanhữngngườiđichợ.Anhthuyềnchàigõmáichèođuổicá.Nhữngtiếngquenthuộcấyhômnàochảcó.Nhưnghômnayhắnmớinghethấy...Chaoôilàbuồn!
-Vảihômnaybánmấy?
-Kémbaxudìạ!
-Thếthìcònănthuagì!
-Cốkéocomớiđượcmộttấmnămxu
-Thậtthếđấy.Nhưngchẳnglẽrằnglạichơi.
ChíPhèođoánchắcrằngmộtngườiđànbàhỏimộtngườiđànbàkhácđibánvảiởNamÐịnhvề.Hắnnaonaobuồn,làvìmẩuchuyệnấynhắcchohắnmộtcáigìrấtxaxôi.Hìnhnhưcómộtthờihắnđãaoướccómộtgiađìnhnhonhỏ.Chồngcuốcmướncầythuê,vợdệtvải,chúngbỏlạimộtconlợnnuôiđểlàmvốnliếng.Khágiảthìmuadămbasàoruộnglàm.
Tỉnhdậyhắnthấygiàmàcòncôđộc.Buồnthaychođời!Cólýnàonhưthếđược?Hắnđãgiàrồihaysao?Ngoàibốnmươituổiđầu...Dẫusao,đókhôngphảituổimàngườitamớibắtđầusửasoạn.Hắnđãtớicáidốcbênkiacủađời.Ởnhữngngườinhưhắn,chịuđựngbiếtbaonhiêulàchấtđộc,đầyđọacựcnhọcmàchưabaogiờốm,mộttrậnốmcóthểgọilàdấuhiệubáorằngcơthểđãhưhỏngnhiều;nólàmộtcơnmưagiócuốithuchobiếttrờigiórét,naymùađôngđãđến.ChíPhèohìnhnhưđãtrôngtrướcthấytuổigiàcủahắn,đóirétốmđau,vàcôđộc,cáinàycònđángsợhơnđóirétvàốmđau.
CũngmaythịNởvào.Nếuthịkhôngvào,cứđểhắnvẩnvơsuynghĩmãi,thìđếnkhócđượcmất.Thịvàocắpmộtcáirổ,trongcómộtnồigìđậyvung.đólàmộtnồicháohànhcònnóngnguyên.Làvìlúccònđêm,thịtrằntrọcmộtlát,thịbỗngnhiênnghĩrằng:cáithằngliềulĩnhấykểrathìđángthương,còngìđángthươngbằngđauốmmànămcòngqueomộtmình.Giáthửđêmquakhôngcóthịthìhắnchết.Thịkiêungạovìđãcứusốngmộtngười.Thịthấynhưyêuhắn:đólàmộtcáilòngyêucủamộtngườilàmơn.Nhưngcũngcócảlòngyêucủamộtngườichịuơn.MộtngườinhưthịNởcàngkhôngquênđược.Chonênthịnghĩ:mìnhbỏhắnlúcnàythìcũngbạc.Dẫusaocũngđãănnằmvớinhau!Ănnămvớinhaunhư“vợchồng”.Tiếng“vợchồng”,thấyngườngngượngmàthinhthích.Đóvẫnlàđiềumongmuốnâmthầmcủaconngườikhốnnạnấychăng!Haysựkhoáilạccủaxácthịtđãlàmnổidậynhữngtínhtìnhmàthịchưabaogiờbiết?
ChỉbiếtrằngthịmuốngặpChíPhèo,gặphắnmànhắclạichuyệnđêmquathìchắcbuồncườilắm.Gớm!Saolạicóthứngườiđâumàlìquáthế!Ngườitangồiđấymàdámxánlănngayvào,nóchảngangngượcmàngườitakêubé,nólạilàmtohơn.Màkểthìcũngngùngờ.Cáithằngtrờiđánhkhôngchếtấy,nócònsợaimàhòngkêu.Nhưngmàđángkiếp.Thổtrậnấythậtlàphảibiết.Cứgọihômnaynhọcđừ.Phảichohắnăntígìmớiđược.Đangốmthếthìchỉăncháohành.Rađượcmồhôithìlànhẹnhõmngườingayđómà...Thếlàvừasángthìđãchạyđitìmgạo.Hànhthìnhàthịmaylạicòn.Thịnấubỏvàocáirổ,mangrachoChíPhèo.
Thằngnàyrấtngạcnhiên.Hếtngạcnhiênthìhắnthấymắtmìnhươnướt.Bởivìlầnnàylàlầnthứnhấthắnđượcmộtngườiđànbàcho.Xưanay,nàohắncóthấyaitựnhiênchocáigì.Hắnvẫnphảidoạnạthaylàgiậtcướp.Hắnphảilàmgìchongườitasợ.Hắnnhìnbátcháobốckhóimàbângkhuâng.ThịNởthìchỉnhìntrộmhắn,rồilạitoetoétcười.Trôngthịthếmàcóduyên.Tìnhyêulàmchocóduyên.Hắnthấyvừavuivừabuồn.Vàmộtcáigìnữa,giốngnhưănnăn.Cũngcóthểnhưthếlắm.Ngườitahayhốihậnvềtộiáckhikhôngđủsứcmàácnữa.ThịNởgiụchắnănnóng.Hắncầmlấybátcháođưalênmồm.Trờiơicháomớithơmlàmsao!Chỉkhóixôngvàomũicũngđủlàmngườinhẹnhõm.Hắnhúpmộthúpvànhậnrarằng:nhữngngườisuốtđờikhôngăncháohànhkhôngbiếtrằngcháoănrấtngon.Nhưngtạisaolạimãiđếnbâygiờhắnmớinếmvịmùicháo.
Hắntựhỏirồilạitựtrảlời:vìcóainấucháochoănđâu?Màcònainấuchomàănnữa!Ðờihắnchưabaogiờđượcsănsócbởimộttay“đànbà”.Hắnnhớđến“bàta”,cáiconquỷcáihaybắthắnbópchânmàlạibóplêntrên,trênnữa,nóchỉnghĩđếnsaochothỏanóchứcóyêuhắnđâu.Hồiấyhắnhai
mươi.Haimươituổi,ngườitakhônglàđá,nhưngcũngkhôngtoànlàxácthịt.Ngườitakhôngthíchcáigìngườitakhinh.Vảlạibịmộtconđànbàgọiđếnnhàmàbópchân!Hắnthấynhụchơnlàthích,huốnghồilạisợ.Quảthật,từkhibiếtrằngconvợchủsaihắnlàmmộtviệckhôngchínhđáng,hắnvừalàmvừarun.Khônglàmthìkhôngđược:mọiviệctrongnhà,quyềnđànbà.Chứhắn,hắncólòngnàođâu.Ðếnnỗingườiđànbàphátcáu.Bàthấyxaxôikhôngđược,phảilàmđếnnơi.Bàbảohắnrằng:“Màythựcthàquá!Contraigìhaimươituổimàđãnhưônggià”.Hắnvẫngiảvờkhônghiểu.Bàlẳnglơbảo:“Chảnhẽtaogọimàyvàochỉđểbópchânthếnàythôiư?...�