Stand van de Industrie Trends, Ontwikkelingen, Cijfers & Prognoses
september 2015
Economisch Bureau NL
Casper Burgering
Senior sector econoom
020 – 383 26 93
@CasperBurgering
2
‘Stand van de Industrie’ is positief in september
Sheet 3 Sheet 5 Sheet 6 Sheet 7
Sheet 9
Sheet 11 Sheet 14
Sheet 8
Ongunstige
omstandigheden
Neutrale
omstandigheden Gunstige
omstandigheden
Mondiale BBP
(2015)
3,1%
Global PMI Man.
(aug.)
50,7
PMI man. NL
(aug.)
53,9
BBP NL
(2015)
2,3%
Export NL
(2015)
4,5%
Producenten
vertrouwen NL
(aug.)
3,5
Omzetgroei
(juli)
1,9%
PMI
bezettingsgraad
NL (aug/K3)
PMI vs CBS
Vacature
Indicator (aug.)
0,72
Sheet 7 Investeringen
NL (2015)
7,6%
Economisch Bureau
Verwachting
ABN AMRO
Actuele stand
van zaken
Faillissementen
(t/m aug., joj)
-34%
-15%
0%
15%
Oranje lijn = LT-gemiddelde
Groene lijn = actueel verloop
Grijze stippellijn = neutrale grens
48
50
52
54
2013 2014 2015
-8-6-4-20246
2013 2014 2015
-1
0
1
2013 2014 20150
50
100
2013 2014 2015
-5%
0%
5%
19
96
20
00
20
04
20
08
20
12
20
16-6%-3%0%3%6%
19
96
20
00
20
04
20
08
20
12
20
16
-12%
0%
12%
19
96
20
00
20
04
20
08
20
12
20
16
-12%
0%
12%1
996
20
00
20
04
20
08
20
12
20
16
82,3% 54,5
74788286
20
13
20
14
20
15
Sheet 10 Productie groei
NL (2015)
3,0%
-10%
0%
10%
20
06
20
08
20
10
20
12
20
14
20
16
-20%
-10%
0%
10%
2014 2015
binnenland
buitenland
46485052545658
2013 2014 2015
Sheet 12 Sheet 13
5052545658
2014 2015
Groei in ontwikkelde economieën trekt aan
De Amerikaanse economie is in
het tweede kwartaal sterker
gegroeid met 3,7% j-o-j. De
onderliggende componenten
duiden op een breed draagvlak
van de groei. Bovendien is in
augustus het consumenten-
vertrouwen sterk gestegen. Dit
weerspiegelt het toegenomen
optimisme over de vooruitzichten
op een baan.
De Chinese economie zit in
zwaar weer. De verdere
vertraging van de Chinese
economie betekent een klap voor
veel landen die exporteren naar
China. Dit geldt voor veel andere
opkomende economieën en in
mindere mate voor Europa en de
VS. De Chinese economie blijft
geleidelijk vertragen, waarbij met
name de industrie wordt geraakt.
De EU-economie presteert nog
steeds goed. De economie van
de eurozone herstelt zich gestaag
en de samengestelde PMI kwam
in augustus hoger uit. In Duitsland
steeg de Ifo-indicator in augustus
terwijl er op een kleine daling
werd gerekend. Hetzelfde gold
voor de indicator van het
economisch sentiment voor de
gehele eurozone.
De Latijns Amerikaanse
economie heeft het zwaar. Lage
grondstofprijzen hebben niet
alleen een drukkend effect op de
export, maar in toenemende mate
ook op de investeringen en de
consumentenbestedingen. In de
grootste economie van het
continent, Brazilië, daalt de
economische bedrijvigheid verder
en verdiept de recessie zich.
De mondiale economie wordt op
de proef gesteld. De zorgen over
de ontwikkeling van de
opkomende economieën en de
wereldeconomie beïnvloeden het
vertrouwen. De onrust in China
heeft hier deels mee te maken.
De neerwaartse risico’s nemen
toe en voor beleidsmakers zal dit
waarschijnlijk reden zijn om in
actie te komen.
Economisch Bureau Bron: ABN AMRO Economisch Bureau
3
Australia
Brazil
China
France
Greece
India
Indonesia
Italy Japan Netherlands
Norway
Poland
Russia
S. Africa
EUROZONE
S.Korea
Spain
Switzerland
Turkey
UAE
UK
US
Vietnam
Ireland
Belgium
EMERGING ASIA
EMERGING EUROPE
LATIN AMERICA
Germany
Czech Rep. Argentina
Colombia
-6%
-4%
-2%
0%
2%
4%
6%
8%
-6% -4% -2% 0% 2% 4% 6% 8% 10%
GD
P %
gro
wth
(yo
y) 2
01
6
GDP % growth (yoy) 2015
World GDP % growth 2015: 3.1%
World GDP % growth 2016:
3.8%
4
Prognoses wereldhandel naar beneden bijgesteld
Economisch Bureau Bron: Thomson Reuters Datastream, CPB, CBS
Groei mondiale industriële productie
onder lange termijn gemiddelde…
…waarbij vooral de groei van de
productie in Latijns Amerika teleurstelt …
Mondiaal gezien nemen de nieuwe
industriële orders in augustus licht toe…
Mo
nd
iale
pro
du
cti
e
…maar ook is de groei van de wereld-
handel nog relatief zwak…
Glo
bal P
MI
…maar de industriële output zet zijn
dalende trend verder voort…
…en neemt de werkgelegenheid in dat
pad met zich mee.
51.0
49
50
51
52
53
54
55
2014 2015
neutraal
51.4
49
50
51
52
53
54
55
2014 2015
neutraal
50.2
49
50
51
52
53
54
55
2014 2015
neutraal
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
2010 2011 2012 2013 2014 2015
VS LatAm
Europe Asia%
gro
ei (
joj)
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Mondiale industriele productie
LT-gemiddelde
% g
roei
(jo
j)
-25%
-20%
-15%
-10%
-5%
0%
5%
10%
15%
20%
25%
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
Wereldhandel
% g
roei
(jo
j)
Wereldhandel groeit volgens
ABN AMRO met
2% joj in 2015 en
4,5% joj in 2016
5
Bedrijvigheid industrie zwakt af in veel landen
Bron: Thomson Reuters Datastream, NEVI, Markit Economics Economisch Bureau
Met de grote onrust vanuit China en de zorgen over Griekenland is de industriële bedrijvigheid in veel landen afgenomen. Na het instorten van de
bedrijvigheid in Griekenland in juli, is de industriële bedrijvigheid ook in Brazilië, China, Zuid Korea, Indonesië, Frankrijk en Rusland in de krimpfase terecht gekomen.
Ook in veel andere landen met een PMI registratie is de PMI voor de verwerkende industrie afgezwakt. Behalve in Duitsland (+2,9%) en in Japan (+1,0%) is de PMI
hoger uitgekomen dan een maand eerder. Na Ierland (-5,5%) is in Nederland de PMI het sterkst afgenomen (-3,8%).
Cijfers gecorrigeerd voor seizoensinvloeden
0
10
20
30
40
50
60
70
Output neutraal
PMI output - augustus (index, 50 = neutraal)
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Nieuwe orders neutraal
PMI nieuwe orders - augustus (index, 50 = neutraal)
Augustus PMIs verwerkende industrie
Wereld: 53.8
51.9 51.0 VS 53.0
51.5 50.7 -1.5%
-0.8% -0.6%
56.0
56.7 53.9 Japan 51.2
53.6 -3.8% 51.7-5.5% 1.0%
51.8 52.4
53.3 50.5 47.2
Europa:2.9% -3.6%
Brazilie 45.852.5 -3.0%
52.3 49.6
-0.4% 48.3 48.3
-2.6% 55.3 Rusland 47.9
53.8 -0.8%
-2.7%
53.6
53.2 52.5
-0.7% India 51.9-1.1%
Eurozone:
52.4 47.8
52.3 China 47.3-0.2% -1.0%
6
Sterke afzwakking PMI Nederland in augustus
Bron: NEVI, Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO Economisch Bureau
De Purchasing Managers’ Index (PMI) van het NEVI is een verzamelingsindex gebaseerd op 5 individuele indexen met de volgende zwaarte verdeling: nieuwe orders (0,3), productie
(0,25), werkgelegenheid (0,2), levertijden (0,15), voorraad ingekocht materiaal (0,1), met de levertijden index omgekeerd zodat de cijfers zich in een vergelijkbare richting bewegen.
In augustus is de PMI voor de verwerkende industrie ten opzichte van juli afgenomen. Het was ook nog eens een flinke correctie: een
afname van 3,8% m-o-m. De index kwam uit op 53,9 en dat is 2,1 indexpunten lager. Maar nog steeds staat de index boven zijn
neutrale grens van 50 punten en ook boven zijn lange termijn gemiddelde van 51,8.
Alle deelindexen daalden in augustus, maar de deelindexen ‘nieuwe orders’ en ‘output’ namen het sterkst af. Desondanks staan beide
deelindexen nog robuust boven de neutrale grens van 50. De index ‘nieuwe export orders’ laat ook een sterke groei zien in augustus,
ondanks dat deze deelindex met 5% op maandbasis heeft moeten inleveren in augustus.
Op februari na heeft de werkgelegenheid in de industrie 7 maanden een toename laten zien.
42
44
46
48
50
52
54
56
58
-3
-2
-1
0
1
2
3
2013 2014 2015
PMI - werkgelegenheid PMI - nieuwe orders
PMI - productie PMI - levertijden
PMI - voorraad ingekocht materiaal PMI - Industrie (r.as)
bijd
rage
in in
dex
pn
tn v
an o
nd
erd
elen
PM
I aan
d
e w
ijzig
ing
van
PM
I to
taal
PM
I - in
du
stri
e (t
ota
al)
7
Nederlandse economie is bezig met een inhaalslag
Economisch Bureau Bron: ABN AMRO Economisch Bureau (Nico Klene/Philip Bokeloh)
- De Nederlandse economie doet het goed en groeit harder dan vorig jaar. In de eerste helft van het jaar liep de stijging van het bruto binnenlands product (BBP)
verder op: naar gemiddeld 2¼% j-o-j. Dit is mede te danken aan het feit dat de groei breder wordt gedragen. Naast de uitvoer, die in de voorbije magere jaren
is blijven toenemen, dragen al enige tijd de investeringen en naderhand ook de consumptie bij aan de groei.
- De groei kan aanhouden, mede dankzij de economische ontwikkelingen in het buitenland: we gaan ervan uit dat de groei in VS en de eurozone in het tweede
halfjaar licht kan versnellen. We gaan in ons hoofdscenario niet uit van een harde landing van de Chinese economie. De onzekerheid daarover is echter wel
toegenomen. Tegenvallende ontwikkelingen in China en andere opkomende economieën vormen een risico voor het verdere herstel.
- Mede door de gedaalde olieprijs en de goedkopere euro kan het BBP dit jaar zo’n 2¼% stijgen. Als de gaswinning in Groningen niet zou zijn beperkt, had de
groei zo’n ½%-punt hoger kunnen uitvallen.
- Volgend jaar zal de inflatie hoger uitkomen dan dit jaar. Dat heeft te maken met de verdere stijging van de dollarkoers die de invoer duurder maakt. Ook de
olieprijs zal iets stijgen. Onze inflatieraming voor 2016 hebben we echter iets verlaagd. Dat is het gevolg van de verlaging van de raming voor de olieprijs in
2016 en onze licht herziene prognose van de dollarkoers
(zie voor meer achtergrond en analyse de ‘Nederlandse Economie in Zicht’ op ABN AMRO Insights)
2013 2014 2015 2016 % mutaties
BBP -0,4 1,0 2,3 2,5
Particuliere consumptie -1,4 0,0 1,7 1,9
Overheidsconsumptie 0,2 0,3 -0,1 0,6
Investeringen -4,5 3,5 7,6 4,4
Uitvoer 2,4 4,0 4,5 6,0
Invoer 1,1 4,0 4,5 6,0
Consumentenprijsindex 2,5 1,0 0,8 1,5
Lonen (part.) 1,3 1,1 1,3 1,7 niveaus
Werkloosheid (% ber.bev. - CBS) 7,3 7,4 6,9 6,4
Lopende rekening (% BBP) 11,0 10,8 11,1 10,6
Saldo overheid (% BBP) -2,4 -2,4 -2,0 -1,5
-3
-2
-1
0
1
2
3
10 11 12 13 14 15
Nederland Eurozone
-2,5
-1,5
-0,5
0,5
1,5
2,5
11 12 13 14 15 16
Uitvoer
Bedrijfsinvesteringen
Part. consumptie
Woninginvesteringen
Overheidsbestedingen
BBP
Duitsland: Het ondernemersvertrouwen (Ifo) is nagenoeg
constant gebleven, maar het industriële
vertrouwen is afgezwakt in augustus.
Verenigd Koninkrijk: De sterke pond druk de export. Dat zorgt
ervoor dat het vertrouwen tot een laag punt is
gedaald in augustus.
Verenigde Staten: De sterke dollar en de goedkopere import
drukt het sentiment onder ondernemers. In
augustus nam het vertrouwen verder af.
Frankrijk: Het algemene sentiment is verbeterd, maar de
goedkope euro en lage olieprijs brengen nog
geen verlichting voor industriële ondernemers.
Italië: Het industriële ondernemersvertrouwen sterkt
aan in augustus, terwijl het algemeen
vertrouwen redelijk constant blijft.
België: Industrieel sentiment in België stijgt, maar een
merendeel van de ondernemers blijkt nog
negatief gestemd over de bedrijfsactiviteiten.
40
60
80
100
120
-15
-10
-5
0
5
2014 2015Duitsland - Industrial confidence (l.as)
Duitsland - Business confidence (r.as)
-15
-10
-5
0
5
2014 2015Belgie - Business confidence
Belgie - Industrial confidence
80
84
88
92
96
100
104
-10
-8
-6
-4
-2
0
2
2014 2015Italie - Industrial confidence (l.as)
Italie - Business confidence (r.as)
-30
-20
-10
0
10
2014 2015Frankrijk - Business confidence
Frankrijk - Industrial confidence
45
50
55
60
0
5
10
15
20
2014 2015VS - Industrial confidence (l.as)
VS - Business confidence (r.as)
-5
0
5
10
15
2014 2015VK - Business confidence
VK - Industrial confidence
Vertrouwen buitenland zwakt iets af
8 Economisch Bureau
Bron: Thomson Reuters Datastream
9
Ondernemers blijven overwegend positief
Bron: CBS, NEVI, ABN AMRO Economisch Bureau Economisch Bureau
Ondanks dat de PMI terrein heeft ingeleverd in augustus, blijven veel vertrouwensindicatoren positief en is het algemene sentiment onder
ondernemers goed. Ook het producentenvertrouwen is afgezwakt in augustus, maar hier is het verlies slechts 0,2 punten. Maar voor beide
indicatoren geldt dat ze al geruime tijd in expansie staan. In augustus is een merendeel van de ondernemers in alle branches positief over het
economisch klimaat. In de chemie is de stemming over het economisch klimaat omgeslagen van licht negatief naar positief. Dit geldt ook voor de
basismetaalindustrie, maar daar is het verschil nog minimaal. Het oordeel in de meubelindustrie blijft hoog, mede dankzij de opleving in de
huizenmarkt, de aantrekkende verhuisbewegingen en het toegenomen vertrouwen van consumenten. In de elektrotechnische en
metaalproductenindustrie is het economische sentiment ten opzichte van juli afgenomen, maar nog steeds is het merendeel goed gestemd.
PMI - industrie Vertrouwen, oordeel economisch klimaat en sentiment
53.9
42
44
46
48
50
52
54
56
58
2012 2013 2014 2015
PMI
NeutraalLT gem. = 51,8
-10
0
10
20
30
40
juli augustus
Oordeel economisch klimaat
(saldo (%) ondernemers positief/negatief)
-15
-10
-5
0
5
10
2012 2013 2014 2015
Ontwikkeling orderportefeuille
Verwachting toekomstig productie niveau
saldo (%) ondernemers positief/negatief
42.1
52.1
54.2
54.6
53.5
48.7
00
10
20
30
40
50
60
Langetermijn gem. Niveau augustus
neutraal
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
2013 2014 2015
Consumentenvertrouwen
Producentenvertrouwen
Industrie vertrouwen
Koopmoment duurz. goederen
80
85
90
95
100
105
110
2012 2013 2014 2015
Economisch sentiment
LT-gemiddelde
10
Industriële productie houdt opwaartse trend vast
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau Economisch Bureau
Chemie Rubber-kunststof Basismetaal
Metaalproducten Elektrotechnisch Elektrische apparaten
Machines Transportmiddelen Meubels
-12-8-4048
121620
2011 2012 2013 2014 2015
% jo
j
-12
-8
-4
0
4
8
12
16
2011 2012 2013 2014 2015
% jo
j
-36
-24
-12
0
12
24
36
2011 2012 2013 2014 2015
% jo
j
-16-12
-8-4048
121620
2011 2012 2013 2014 2015%
joj
-16
-8
0
8
16
24
2011 2012 2013 2014 2015
% jo
j
-20
0
20
40
2011 2012 2013 2014 2015
% jo
j
-14-10
-6-226
101418222630
2011 2012 2013 2014 2015
% jo
j
Legenda:
Groei gemiddelde dagproductie
industriële branches (in % joj). - = productie ontwikkeling
- = 3-maands voortschr. gem.
- = lange termijn gemiddelde
In juli steeg de totale
industriële productie met
0,6% op jaarbasis (incl. food).
De krimp van de productie in de
tabaksindustrie beïnvloedt de
cijfers voor de totale industrie.
Maar ook de krimp van de
productie in de chemische
industrie, met een aandeel van
circa 15% in de totale
toegevoegde waarde van de
industrie, werkt sterk negatief
door. Daarnaast droeg de
productie in de metaalproducten-
industrie en de elektrotechnische
sector bij aan een relatief lager
groeitempo van de totale
industriële productie. Onze
productieverwachtingen voor dit
jaar blijven ongewijzigd. Voor de
totale industrie (excl. food) gaat
ABN AMRO uit van een groei van
3% in 2015.
-20
-10
0
10
20
2011 2012 2013 2014 2015
% jo
j
-12
-8
-4
0
4
8
12
2011 2012 2013 2014 2015
% jo
j
11
Omzetgroei binnenland zwakt weer af
Bron: CBS, ABN AMRO Economisch Bureau Economisch Bureau
Chemie Rubber-kunststof Basismetaal
Metaalproducten Machines Transportmiddelen
Meubels
Legenda:
Groei totale omzet industriële
branches (in % joj). - = productie ontwikkeling
- = 3-maands voortschr. gem.
- = lange termijn gemiddelde
Omzet totale industrie
De totale omzet is in juli met 1,9%
j-o-j toegenomen. Dat de omzet in
juli nog een groei vertoonde was
vooral als gevolg van de sterkere
groei van de buitenlandse vraag.
De omzetontwikkeling in het
binnenland stelde flink teleur
en kromp met 8,1% j-o-j. Terwijl de omzetgroei in de meu-
belindustrie, transportmiddelen-
industrie en de machine-industrie
flink aantrok in juli, kreeg de
omzet in de chemische industrie
het wederom zwaar te verduren.
De binnenlandse omzet in de
chemische industrie kromp met
9,3% j-o-j in juli en de
buitenlandse omzet daalde met
7,2% j-o-j. Vooral de omzet vanuit
de eurozone viel tegen, terwijl de
verkopen naar landen buiten de
eurozone het relatief goed deden. -15
-10
-5
0
5
10
15
2012 2013 2014 2015
Totale omzetindustrie
Omzet binnenland
Omzet buitenland
% jo
j -40
-20
0
20
40
2011 2012 2013 2014 2015
% jo
j
-10
0
10
20
30
2011 2012 2013 2014 2015
% jo
j -40
-20
0
20
40
60
2011 2012 2013 2014 2015
% jo
j
-20
-10
0
10
20
30
40
2011 2012 2013 2014 2015
% jo
j
-40
-20
0
20
40
60
80
2011 2012 2013 2014 2015
% jo
j
-20
0
20
40
60
2011 2012 2013 2014 2015
% jo
j
-20
-10
0
10
20
30
2011 2012 2013 2014 2015
% jo
j
12
Veel bezettingsgraden boven LT-gemiddelde
Bron: Thomson Reuters Datastream, NEVI, Markit Economics Economisch Bureau
De bezettingsgraad in de industrie (volgens het CBS) staat in het derde kwartaal op 82,3% en dat is een verbetering van 0,5%-punt ten opzichte van voorgaand kwartaal. De bezettingsgraad van de totale industrie volgt de ontwikkeling van de Nederlandse economie nauwgezet.
In de meeste branches bevindt de bezettingsgraad boven het lange termijngemiddelde. Dit is echter niet het geval bij de machine-industrie. Dit is de enige branche waar de bezettingsgraad net onder het lange termijn gemiddeld is uitgekomen in het derde kwartaal.
In de basismetaalindustrie staat de bezettingsgraad in de buurt van zijn historisch hoogste punt, terwijl de rubber/kunststofindustrie hard op weg is om dit punt te gaan evenaren.
De sterkste k-o-k toename werd gerealiseerd door de transportmiddelenindustrie (+5,1%-punt), gevolgd door de elektrotechnische industrie (+3,6%-punt, niet opgenomen in bovenstaande grafieken).
87
66
79
60
65
70
75
80
85
90
Q1
200
7
Q3
200
7
Q1
200
8
Q3
200
8
Q1
200
9
Q3
200
9
Q1
201
0
Q3
201
0
Q1
201
1
Q3
201
1
Q1
201
2
Q3
201
2
Q1
201
3
Q3
201
3
Q1
201
4
Q3
201
4
Q1
201
5
Q3
201
5
Rubber/kunststof hoog
laag gemiddeld
bez
etti
ngs
graa
d in
%
90
68
82
60
70
80
90
100
Q1
200
7
Q3
200
7
Q1
200
8
Q3
200
8
Q1
200
9
Q3
200
9
Q1
201
0
Q3
201
0
Q1
201
1
Q3
201
1
Q1
201
2
Q3
201
2
Q1
201
3
Q3
201
3
Q1
201
4
Q3
201
4
Q1
201
5
Q3
201
5
Chemie hoog
laag gemiddeld
bez
etti
ngs
graa
d in
%
87
46
77
40
50
60
70
80
90
Q1
200
7
Q3
200
7
Q1
200
8
Q3
200
8
Q1
200
9
Q3
200
9
Q1
201
0
Q3
201
0
Q1
201
1
Q3
201
1
Q1
201
2
Q3
201
2
Q1
201
3
Q3
201
3
Q1
201
4
Q3
201
4
Q1
201
5
Q3
201
5
Basismetaal hoog
laag gemiddeld
bez
etti
ngs
graa
d in
%
88
72
80
70
75
80
85
90
Q1
200
7
Q3
200
7
Q1
200
8
Q3
200
8
Q1
200
9
Q3
200
9
Q1
201
0
Q3
201
0
Q1
201
1
Q3
201
1
Q1
201
2
Q3
201
2
Q1
201
3
Q3
201
3
Q1
201
4
Q3
201
4
Q1
201
5
Q3
201
5
Metaalproducten hoog
laag gemiddeld
bez
etti
ngs
graa
d in
%
90
66
84
60
70
80
90
100
Q1
200
7
Q3
200
7
Q1
200
8
Q3
200
8
Q1
200
9
Q3
200
9
Q1
201
0
Q3
201
0
Q1
201
1
Q3
201
1
Q1
201
2
Q3
201
2
Q1
201
3
Q3
201
3
Q1
201
4
Q3
201
4
Q1
201
5
Q3
201
5
Machines hoog
laag gemiddeld
bez
etti
ngs
graa
d in
%
98
57
83
50
60
70
80
90
100
110
Q1
200
7
Q3
200
7
Q1
200
8
Q3
200
8
Q1
200
9
Q3
200
9
Q1
201
0
Q3
201
0
Q1
201
1
Q3
201
1
Q1
201
2
Q3
201
2
Q1
201
3
Q3
201
3
Q1
201
4
Q3
201
4
Q1
201
5
Q3
201
5
Transportmiddelen hoog
laag gemiddeld
bez
etti
ngs
graa
d in
%
Chemische industrie Metaalproducten industrie Transportmiddelenindustrie
Rubber/kunststof industrie Basismetaalindustrie Machine-industrie
13
Herstel arbeidsmarkt industrie houdt aan
Bron: CBS, ABU, NEVI, Markit Economics
Vacature-indicator is verstevigd Groei uitzenduren valt terug
De vacature-indicator in de industrie is in augustus toegenomen en staat nu 24 maanden in het optimistische gebied. Ondernemers zijn daarmee nog steeds positief over de vacature-ontwikkeling en de trend is in opgaande lijn. In de bouwsector is de indicator iets afgevlakt, terwijl het sentiment over de vacatures onder ondernemers in de dienstensector is verbeterd.
De PMI voor de werkgelegenheid kwam in augustus uit op 52,1, een lichte afname van 0,7 indexpunten ten opzichte van juli. Het aantal uitzenduren in de industriële sector nam weer toe in periode 8, maar het groeitempo is wel verder afgenomen na de piek van periode 5.
Geconcludeerd kan worden dat het herstel in de arbeidsmarkt van de industrie aanhoudt. De belangrijkste indicatoren (vacatures, uitzenduren) vertonen weliswaar nog steeds groei, maar het tempo van deze groei is in de afgelopen 3-4 maanden afgenomen. Maar dit is nog niet direct zorgelijk gezien de stand van de overige (sentiments)indicatoren in de industrie. Bovendien kunnen seizoenseffecten hier deels meespelen.
Wel blijkt dat ondernemers nog steeds heil zien in het uitbouwen van de flexibele schil. Enerzijds wordt het economisch klimaat door sommige ondernemers nog als te risicovol ervaren en daardoor neemt het aantal tijdelijke contracten voor flexwerkers toe. Anderzijds is dit een prima methode om aan piekvraag te kunnen voldoen.
Economisch Bureau
-3
-2
-1
0
1
2
3
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
Totaal Industrie
Bouwnijverheid Commerciële dienstverlening
(max. is 3 en min is -3)
ondernemers optimistisch
ondernemers pessimistisch
44
46
48
50
52
54
56
58
60
62
-10
-5
0
5
10
15
20
2011 2012 2013 2014 2015
Uitzenduren industrie (l.as, % joj) PMI-werkgelegenheid (r.as)
uit
zen
du
ren
in %
PM
I we
rkge
lege
nh
eid
(>
50
= e
xpan
sie)
14
Faillissementen industrie nemen verder af
Bron: CBS
In juli zijn 22 industriële bedrijven failliet gegaan, 3 minder dan een maand geleden. Op maandbasis betekent dit een afname van 12% en ten opzichte van juli 2014
is dit een daling van 37%. Het totaal aantal industriële bedrijven dat failliet is gegaan tot dusver in 2015 is 269, en dit is 34% minder op jaarbasis.
Met slechts 22 failliete bedrijven blijft het aantal faillissementen op een laag niveau. De voedingsmiddelenindustrie heeft in augustus de twijfelachtige eer met de
meeste failliete bedrijven van alle industriële branches, namelijk 6.
Tot en met juli 2015 is de daling in het totaal aantal faillissementen in Nederland (over alle sectoren) 21% op jaarbasis. Voor heel 2015 gaat ABN AMRO uit van een
verdere daling van het aantal faillissementen en naar verwachting zal het aantal in 2015 dalen met 10-15% op jaarbasis.
… maar relatief sterke stijging in voedingsmiddelenindustrie
Economisch Bureau
0
20
40
60
80
100
120
2012 2013 2014 2015
Overig
Meubelindustrie
Overige transportmiddelenind.
Transportmiddelenindustrie
Machine-industrie
Elektrische apparatenindustrie
Elektrotechnische industrie
Metaalproductenindustrie
Basismetaalindustrie
Rubber- en kunststofindustrie
Chemische industrie
Voedingsmiddelenindustrie
aan
tal
Industrie, totaal (aug. 2015):
- maandbasis: -12%
- jaarbasis: -37%
- jan. tm aug. 2015 (joj): -34%
50
113
19
22
0
20
40
60
80
100
120
19
93
19
94
19
95
19
96
19
97
19
98
19
99
20
00
20
01
20
02
20
03
20
04
20
05
20
06
20
07
20
08
20
09
20
10
20
11
20
12
20
13
20
14
20
15
Totaal faillissementen industrie Lange termijn gemiddelde
Hoog Laag
niveau aug. 2015 12 mnds voortschr. gem. (faillissementen)
aan
tal b
edri
jven
15
Grondstofprijzen onder druk van China en Fed
Bron: Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO Economisch Bureau Economisch Bureau
Enorme aanbod van olie in combinatie
met tegenvallende vraag (o.m. vanuit
China) zet druk op de prijs.
De staalprijs zet zijn dalende lijn voort.
Ook hier is overaanbod en tegenvallende
vraag het grootste probleem.
Een klein herstel in de koperprijs sinds
begin september, maar China en de Fed
houden de prijs in hun greep.
Trends in olieprijs zijn terug te vinden in
kunststofprijzen. Olieprijs verloor 17% dit
jaar, maar verlies bij kunststof is minder.
Prijstrend is omlaag, door overaanbod en
minder vraag. Kolen zijn nu goedkoper en
de vraag neemt toe ten koste van gas.
Overaanbod speelt de aluminiumprijs nog
steeds parten en dempt al te sterke
prijsstijgingen.
370
390
410
430
450
470
490
510
530
01-jan-15 01-apr-15 01-jul-15
Mondiale staalprijs (HRC, USD/t)
4,900
5,100
5,300
5,500
5,700
5,900
6,100
6,300
6,500
6,700
01-jan-15 01-apr-15 01-jul-15
LME-Copper (Grade A, USD/Mt)
1,500
1,600
1,700
1,800
1,900
2,000
01-jan-15 01-apr-15 01-jul-15
LME-Aluminium (99.7%, USD/Mt)
40
45
50
55
60
65
70
01-jan-15 01-apr-15 01-jul-15
Crude Oil-Brent (USD/bbl)
18
19
20
21
22
23
24
25
01-jan-15 01-apr-15 01-jul-15
EU/NL aardgasprijs (TTF, Euro/KwH)
75
85
95
105
115
125
135
1-jan-15 1-apr-15 1-jul-15
Polystyrene PVCPET Olie
Kunststof & olieprijs (index)
Orders in maanden werk NL (industrie)
> 5 maanden
4-5 maanden
3-4 maanden
2-3 maanden
0-2 maanden
2,9
3,5
5,4
3,9
4,8
3,2
4,32,7
5,5
3,7
3,2
Nederland:- augustus: 3,9 maanden- juli: 3,9 maanden
2,6
Totale buitenlandse orderpositie (industrie)
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
-9,8%
-5,0%
-4,6%
-1,7%
1,3%
9,8%
-5,2%
6,4% -4,4%
4,4%
-4,9%
-1,0%
Nederland:- augustus: -1,4%- juli: -2,6%
Totale orderpositie (industrie)
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
-8,4%
-2,3%
-7,2%
-0,3%
-3,1%
8,5%
-11,0%
2,5% -5,0%
5,4%
-2,7%
-4,6%
Nederland:- augustus: -2,9%- juli: -3,6%
Economisch klimaat NL (industrie)
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
-2,4%
13,6%
-0,2%
5,9%
0,7%
0,4
0,3%
1,9% 0,1%
6,2%
5,5%
-0,2%
Nederland:- augustus: 2,5%- juli: 3,4%
Totale buitenlandse orderpositie (industrie)
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
-1,1%
-4,7%
-5,9%
-6,6%
1,5%
10,4%
-9,7%
9,1% -4,8%
1,7%
1,0%
-5,7%
Nederland:- juli: -2,6%- juni: -4,1%
Totale orderpositie (industrie)
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
-6,0%
-0,5%
-5,9%
-5,3%
-5,4%
4,2%
-3,8%
3,2% -5,9%
-0,3%
0,1%
-3,9%
Nederland:- juli: -3,6%- juni: -5,3%
Personeelssterkte NL (industrie)
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
Bron: CBS
-2,6%
-0,9%
-0,7%
6,1%
-3,1%
8,7%
-0,9% -0,8%
3,6%
-14,1%
-7,7%
Nederland:- juli: -1,7%- juni: -3,3%
-15,7%
Bezettingsgraad Nederland:
- Kwartaal 3: 82,3%
> 83%
tussen 83 en 82%
< 82%
80,6%
85,0%
79,3%
81,1%
84,1%
80,3%
83,9%
83,5%
81,8%
82,0%
82,9%
81,1%
Bezettingsgraad Nederland:
- Kwartaal 2: 81,8%
> 81,8%
= 81,8%
< 81,8%
80,1%
85,0%
77,7%
81,4%
81,2%
80,1%
81,7%
85,2%
82,9%
81,9%
83,7%
81,0%
Annex: oordeel industriële ondernemers naar regio’s
Economisch Bureau
juli: juli:
juli: juli: juli:
kwartaal 2:
Bron: CBS
16
Orders in maanden werk NL (industrie)
> 5 maanden
4-5 maanden
3-4 maanden
2-3 maanden
0-2 maanden
3,1
3,3
5,4
3,8
4,6
3,1
4,32,8
5,5
3,8
3,0
Nederland:- juli: 3,9 maanden- juni: 3,7 maanden
2,6
Economisch klimaat NL (industrie)
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
5,4%
9,1%
1,3%
5,4%
0,4%
2,2
1,5%
2,1% 5,8%
4,7%
5,7%
-0,5%
Nederland:- juli: 3,4%- juni: 3,9%
Personeelssterkte NL (industrie)
(saldo pos./neg. ondernemers)
> 5%
tussen 1-5%
neutraal
tussen min 1 en min 5%
< -5%
Bron: CBS
-4,3%
-3,6%
2,6%
2,5%
-7,3%
10,3%
-1,1% -2,0%
2,8%
-2,8%
-3,1%
Nederland:- augustus: -2,4%- juli: -1,7%
-16,1%
17
Overige informatie & disclaimer
Casper Burgering Senior sector econoom
Industrie & industriële metalen
ABN AMRO Economisch Bureau
tel: 020 383 26 93
e-mail: [email protected]
ABN AMRO Economisch Bureau op internet
www.abnamro.nl/economischbureau
Voor meer informatie over deze sector, neem contact op met:
Disclaimer: Copyright 2015 ABN AMRO and affiliated companies (“ABN AMRO”), Gustav Mahlerlaan 10, 1082 PP Amsterdam / PO Box 283, 1000 EA Amsterdam, The Netherlands. All right reserved.
This material is provided to you for information purposes only. Before investing in any product of ABN AMRO Bank NV, you should inform yourself about various consequences that you may
encounter under the laws of your country. ABN AMRO Bank NV has taken all reasonable care to ensure that the information contained in this document is correct but does not accept liability
for any misprints. ABN AMRO Bank NV reserves the right to make amendments to this material.
This material which is subject to change without notice is provided for informational purposes and should not be construed as a solicitation or offer to buy or sell any securities or related
financial instruments. While ABN AMRO makes reasonable efforts to obtain information from sources, which it believes to be reliable, ABN AMRO makes no representation or warranty of any
kind, either express or implied as to the accuracy, reliability, up-to-dateness or completeness of the information contained herein. Nothing herein constitutes an investment, legal, tax or other
advice nor is it to be relied on in any investment or decision. Certain services and products are subject to legal restrictions and therefore may not be available for residents of certain countries.
You should obtain relevant and specific professional advice before making any investment decision. The past performance is not necessarily a guide to the future result of an investment. The
value of investments may go up or down due to various factors including but not limited to changes in rates of foreign exchange and investors may not get back the amount invested. ABN
AMRO disclaims any responsibility and liability whatsoever in this respect.
Economisch Bureau
http://nl.linkedin.com/in/casperburgering
https://twitter.com/CasperBurgering
