+ All Categories
Home > Documents > LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande...

LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande...

Date post: 25-Jun-2020
Category:
Upload: others
View: 6 times
Download: 0 times
Share this document with a friend
24
1 LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’ INLEIDING Deze les is bedoeld voor leerlingen uit het zesde jaar ASO en kadert binnen de lessenreeks over het einde van de Koude Oorlog. De film biedt een goede historische inkijk in het dagelijkse leven in Berlijn rond 1989-1990. Het gaat om een activerende les waarbij de leerlingen per twee aan de slag gaan en zelfstandig een werkbundel invullen. Deze les vindt bij voorkeur in het computerlokaal plaats, want de leerlingen moeten via het internet op zoek kunnen gaan naar informatie. Reken voor deze les twee lesuren, aangezien de leerlingen voldoende tijd moeten hebben om de filmfragmenten grondig te analyseren. De les is opgebouwd aan de hand van het analysemodel voor (historische) speelfilms. Nadat de leerlingen basisinformatie hebben opgezocht en de film binnen de historische context hebben geplaatst, analyseren ze de film op de drie verschillende niveaus: de filmische laag, de narratieve laag en de symbolische laag. Tot slot beargumenteren de leerlingen op basis van de historische filmanalyse of ‘Goodbye Lenin!’ al dan niet een goede historische speelfilm is. LEERPLANDOELSTELLINGEN GESCHIEDENIS (3 e graad ASO, VVKSO, 2001) Historisch inzicht 13. De leerlingen tonen aan dat ideologieën, mentaliteiten, waardestelsels en wereldbeschouwingen invloed uitoefenen op samenlevingen, menselijke gedragingen en beeldvorming over het verleden (E 11). Historische vaardigheden 16. De leerlingen kunnen het maatschappelijk gedrag uit het verleden interpreteren vanuit de toenmalige historische context. Ze kunnen aantonen dat mensen in andere tijden keuzen moesten maken zonder de gevolgen ervan te kennen, met andere woorden dat de beleefde tijd (van de tijdgenoot) verschilt van de 'geconstrueerde' tijd (van de historicus). De leerlingen kunnen een onderscheid maken tussen de hedendaagse westerse belevingswereld of waarden en die van een vroegere periode ( E 11). 17. De leerlingen kunnen de samenhang en de interactie van de diverse maatschappelijke domeinen herkennen en met voorbeelden illustreren (E 8). 19. De leerlingen kunnen oorzaak en gevolg onderscheiden, continuïteit en discontinuïteit, feit en fictie, gewilde en ongewilde gevolgen, gelijktijdigheid en ongelijktijdigheid. 24. De leerlingen kunnen het discussie- en constructiekarakter van de historische kennis aantonen. Ze kunnen argumenten geven voor de verschillende interpretaties van het bestudeerde verleden (E 17, 18, 19). 25. De leerlingen kunnen diverse soorten primaire en secundaire bronnen (zoals beelden, geluidsmateriaal, schema's, tabellen, diagrammen, kaarten, cartoons, dagboekfragmenten, reisverslagen, memoires) herkennen. Ze kunnen historische en algemene vaardigheden toepassen op uiteenlopende soorten bronnen waaronder ook producten en media van de informatie- en communicatietechnologie (ICT) (E 16)
Transcript
Page 1: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

1

LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’

INLEIDING

Deze les is bedoeld voor leerlingen uit het zesde jaar ASO en kadert binnen de lessenreeks over het

einde van de Koude Oorlog. De film biedt een goede historische inkijk in het dagelijkse leven in

Berlijn rond 1989-1990. Het gaat om een activerende les waarbij de leerlingen per twee aan de slag

gaan en zelfstandig een werkbundel invullen. Deze les vindt bij voorkeur in het computerlokaal

plaats, want de leerlingen moeten via het internet op zoek kunnen gaan naar informatie. Reken voor

deze les twee lesuren, aangezien de leerlingen voldoende tijd moeten hebben om de filmfragmenten

grondig te analyseren.

De les is opgebouwd aan de hand van het analysemodel voor (historische) speelfilms. Nadat de

leerlingen basisinformatie hebben opgezocht en de film binnen de historische context hebben

geplaatst, analyseren ze de film op de drie verschillende niveaus: de filmische laag, de narratieve laag

en de symbolische laag. Tot slot beargumenteren de leerlingen op basis van de historische

filmanalyse of ‘Goodbye Lenin!’ al dan niet een goede historische speelfilm is.

LEERPLANDOELSTELLINGEN GESCHIEDENIS (3e graad ASO, VVKSO, 2001)

Historisch inzicht

13. De leerlingen tonen aan dat ideologieën, mentaliteiten, waardestelsels en wereldbeschouwingen

invloed uitoefenen op samenlevingen, menselijke gedragingen en beeldvorming over het verleden (E

11).

Historische vaardigheden

16. De leerlingen kunnen het maatschappelijk gedrag uit het verleden interpreteren vanuit de

toenmalige historische context. Ze kunnen aantonen dat mensen in andere tijden keuzen moesten

maken zonder de gevolgen ervan te kennen, met andere woorden dat de beleefde tijd (van de

tijdgenoot) verschilt van de 'geconstrueerde' tijd (van de historicus). De leerlingen kunnen een

onderscheid maken tussen de hedendaagse westerse belevingswereld of waarden en die van een

vroegere periode ( E 11).

17. De leerlingen kunnen de samenhang en de interactie van de diverse maatschappelijke domeinen

herkennen en met voorbeelden illustreren (E 8).

19. De leerlingen kunnen oorzaak en gevolg onderscheiden, continuïteit en discontinuïteit, feit en

fictie, gewilde en ongewilde gevolgen, gelijktijdigheid en ongelijktijdigheid.

24. De leerlingen kunnen het discussie- en constructiekarakter van de historische kennis aantonen.

Ze kunnen argumenten geven voor de verschillende interpretaties van het bestudeerde verleden (E

17, 18, 19).

25. De leerlingen kunnen diverse soorten primaire en secundaire bronnen (zoals beelden,

geluidsmateriaal, schema's, tabellen, diagrammen, kaarten, cartoons, dagboekfragmenten,

reisverslagen, memoires) herkennen. Ze kunnen historische en algemene vaardigheden toepassen op

uiteenlopende soorten bronnen waaronder ook producten en media van de informatie- en

communicatietechnologie (ICT) (E 16)

Page 2: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

2

26. De leerlingen kunnen functioneren binnen diverse soorten actieve werkvormen.

Historische attitudes

28. De leerlingen geven blijk van een kritische houding bij het gebruik van informatie over de

historische en actuele werkelijkheid (E 24, 26).

35. De leerlingen aanvaarden dat historische evoluties een verscheidenheid aan sociale identiteiten

genereren (E 27).

LESDOELSTELLINGEN

− Leerlingen kunnen de film ‘Goodbye Lenin!’ historisch situeren in tijd en ruimte.

− Leerlingen kennen nieuwe begrippen (‘dissolver’, ‘ostalgie’) en kunnen deze duiden.

− De leerlingen leren hoe ze een historische speelfilm stapsgewijs moeten analyseren aan de

hand van de drie niveaus: de filmische laag, de narratieve laag en de symbolische laag.

− Leerlingen kunnen de verschillende domeinen van de socialiteit (politiek, economisch, sociaal

en cultureel) herkennen en onderscheiden.

− Leerlingen zijn zich bewust van ‘fake news’ en de manier waarop deze wordt ingezet.

BIBLIOGRAFIE

Bloopers Maniac, “Movie mistakes: Good Bye, Lenin! (2003),” https://www.youtube.com

(18/12/2016).

Cinemien, “Goodbye Lenin - Nederlandse Trailer,” https://www.youtube.com (23/11/2010).

IsGeschiedenis, “Domweg gelukkig in de DDR: Ostalgie,” https://isgeschiedenis.nl.

Stephen Applebaum, “Interview Wolfgang Becker,” http://www.bbc.co.uk (21/07/2003).

Thomas Vanderhaeghe, “Goodbye Lenin!,” http://www.film-en-geschiedenis.ugent.be.

Page 3: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

3

DRAAIBOEK (2 lesuren)

INSTAP

Als instap kijken we samen naar de filmtrailer van ‘Goodbye Lenin!’. Daarna volgt een kort onderwijs-

leergesprek om de film te kaderen binnen de historische context en de lessenreeks: Waar en

wanneer speelt de film zich af? Welke historische gebeurtenissen vonden toen plaats? (Linken met

vorige lessen over de Koude Oorlog). Deze en volgende les zullen we de film ‘Goodbye Lenin!’ op een

historisch kritische manier analyseren.

HISTORISCHE FILMANALYSE (GROEPSWERK)

De leerlingen worden per twee ingedeeld. Elk groepje heeft minstens één computer ter beschikking.

Vervolgens worden de werkbundels uitgedeeld. Elke leerling krijgt een bundel.

De werkbundel wordt klassikaal overlopen. De leraar geeft extra duiding bij elk onderdeel en staat

stil bij de drie niveaus van het analysemodel: de filmische laag, de narratieve laag en de symbolische

laag.

Daarna gaan de leerlingen per twee aan het werk. Ze hebben twee lesuren de tijd om de werkbundel

volledig in te vullen. Terwijl de leerlingen aan het werk zijn, loopt de leraar doorheen de klas en helpt

hij waar nodig.

Aan het einde van de tweede les worden de werkbundels opgevraagd en geëvalueerd door de leraar.

De volgende les kan nog een kort feedbackmoment worden gehouden.

Page 4: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

4

Historische filmanalyse

GOOD BYE LENIN!

1. Filmfiche

Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik

hiervoor betrouwbare sites zoals ‘www.imdb.com’ en ‘www.film-en-geschiedenis.ugent.be’.

Regisseur

Jaar

Land

Acteurs

Prijzen

Bekijk de filmtrailer via ‘YouTube’ en geef een korte samenvatting van de film. Waarover gaat ‘Good

Bye Lenin!’? Onderlijn de namen van de hoofdpersonages in je samenvatting.

Page 5: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

5

2. Historische context

Situering in TIJD en RUIMTE

De film Good Bye Lenin! speelt zich af in de tijd van de ‘Wende’ of ‘omwenteling’ in het verdeelde

Duitsland. Tussen 1989 en 1990 veranderde de Duitse Democratische Republiek (DDR) van een

communistische dictatuur in een parlementaire democratie. Uiteindelijk mondde de ‘Wende’ uit in

de Duitse hereniging.

Plaats volgende historische gebeurtenissen in chronologische volgorde. Noteer de datum naast elke

gebeurtenis. Vervolgens duid je deze aan op de tijdlijn.

Gebeurtenis Datum Volgorde

1. Einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa

2. Bouw van de Berlijnse Muur

3. De film ‘Good Bye Lenin!’ gaat in première

4. De officiële hereniging van Duitsland

5. Erich Honecker, de voorlaatste Staatsraadvoorzitter van de

DDR, treedt af

6. Oprichting van de DDR

7. Val van de Berlijnse Muur en de opening van de grens met

de BRD

8. Viering 40 jaar DDR

Duid op onderstaande kaart de Duitse Democratische Republiek (DDR), Bondsrepubliek Duitsland

(BRD), het IJzeren Gordijn en de stad Berlijn aan. Welke situatie deed zich in Berlijn voor?

1950 2000

Page 6: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

6

HISTORISCHE DISTANTIE en REGISSEUR

Hoeveel jaar na de historische gebeurtenissen verscheen de film ‘Goodbye Lenin!’ in de cinemazalen?

Welke gevolgen had dit?

Ga op zoek naar informatie over de regisseur, Wolfgang Becker. Waar en wanneer werd hij geboren

en welke band had hij met Oost-Duitsland? Wat vertelt dit over zijn visie op het leven in de DDR?

3. Analyse van de filmische laag

Bij de analyse van de filmische laag hebben we oog voor alles wat in beeld wordt gebracht en op

welke manier dat wordt gedaan: het decor, de kostuums, gebruiksvoorwerpen, camerastandpunten,

montage, muziek, … Deze filmische elementen noemen we de bouwstenen van de ‘filmtaal’. Hoe

wordt het verleden uitgebeeld? Wat zou de bedoeling van de maker hierbij telkens geweest zijn? In

hoeverre beïnvloeden deze filmische technieken jouw interpretatie van het verbeelde verleden?

BEGINGENERIEK

Analyseer de begingeneriek van de film (00:21-02:25) en beantwoord volgende vragen:

− Met welk soort beelden start de film? Welk effect heeft dit op de kijker?

− In de begingeneriek komt één bepaalde kleur sterk naar voren. Welke en wat is de betekenis?

Page 7: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

7

− Welke locaties, personen en symbolen herken je? Welke sfeer roept dit op?

BEELDOVERGANGEN

De regisseur maakt aan het begin van de film gebruik van een specifieke beeldovergang, de

zogenaamde ‘dissolve’ of ‘overvloeier’. Verklaar de (verhaal)functie en betekenis van deze

beeldovergang aan de hand van het fragment (07:10-07:50).

MISE-EN-SCENE

Bekijk onderstaande screenshots uit de film (20:56 en 01:20:17) en beantwoord volgende vragen:

− Wat zie je (letterlijk) afgebeeld?

− Waarvoor staan zij symbool?

− Wat was de bedoeling van de regisseur?

Page 8: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

8

INTERTEKSTUALITEIT

Bekijk volgend fragment waarin een schets wordt gemaakt van de politieke ontwikkelingen in Oost-

Duitsland in 1989 (07:58-22:58). Op welke manier tracht de regisseur het persoonlijke verhaal van

Alex en zijn moeder te verweven met de historische werkelijkheid? Geef enkele concrete voorbeelden.

DECOR

De filmmakers van ‘Goodbye Lenin!’ schonken veel aandacht aan de authenticiteit van het decor.

Aangezien er op locatie in het vroegere Oost-Berlijn werd gefilmd, dienden er speciale effecten te

worden gebruikt om alle Westerse invloeden te verwijderen en het straatbeeld grauwer te maken.

Ook Alex zelf gaat in de film geducht op zoek naar de verdwenen Oost-Duitse Mocca Fix, Fillinchen

Knäcke en Spreewald-augurken om de DDR voor zijn moeder terug tot leven te roepen (41:25-42:10).

Toch slopen hier en daar kleine foutjes in de film.

Bekijk volgend filmpje op YouTube (https://www.youtube.com/watch?v=xHmapycXF6E). Welke

historische foutjes maakten de filmmakers in ‘Goodbye Lenin!’?

Halen deze foutjes de historische waarachtigheid van de film onderuit? Waarom wel/niet?

Page 9: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

9

4. Analyse van de narratieve laag

Bij de analyse van de narratieve laag onderzoek je waarover de film precies gaat en op welke manier

de geschiedenis wordt verteld. Je hebt aandacht voor de chronologie, de hoofdrolspelers, het

perspectief en de romantisering, personalisering en dramatisering van de geschiedenis. Deze zijn

belangrijk om het publiek zich te laten inleven in het verhaal. Centrale vragen op narratief niveau

zijn: Welke onderwerpen en thema’s worden behandeld? Welke narratieve technieken worden

aangewend? In hoeverre beïnvloeden deze technieken jouw interpretatie van de vertelde

geschiedenis?

VERHAAL en HOOFDROLSPELERS

Welk soort verhaal brengt de film ‘Goodbye Lenin!’? Gaat het om een waargebeurd verhaal? Wie zijn

de hoofdrolspelers precies? Krijgen we inzicht in het leven van grote historische figuren, of net niet?

Verklaar.

PERSPECTIEF en INLEVING

Welke belangrijke rol speelt Alex Kerner op narratief/verhalend niveau? (Baseer je op de vorige

fragmenten) Hoe noemen we deze narratieve techniek?

In hoeverre beïnvloedt deze narratieve techniek jouw interpretatie van de vertelde geschiedenis?

Page 10: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

10

THEMA’S

Welke historische thema’s komen in de film aan bod? Structureer deze aan de hand van de vier

domeinen: politiek, economisch, sociaal en cultureel. Geef van elke domein één concreet voorbeeld.

Baseer je hiervoor op de vorige en volgende fragmenten (40:00-41:25 en 53:01-53:20).

POLITIEK

ECONOMISCH

SOCIAAL

CULTUREEL

5. Analyse van de symbolische laag

Bij de analyse van de symbolische laag gaan we op zoek naar de bredere maatschappelijke betekenis

en de waarden en normen die in de film vervat zitten. Zijn die waarden en normen historisch of

actueel?

OSTALGIE

Lees onderstaand artikel (www.isgeschiedenis.nl) en beantwoord daarna de vragen:

DOMWEG GELUKKIG IN DE DDR: OSTALGIE

In veel geschiedenisboeken eindigt de geschiedenis van Oost- en West-Duitsland met de val van de

Berlijnse muur in 1989. Maar de veranderingen in de voormalige DDR waren ongekend en

maakten het leven daar niet altijd beter. Veel voormalig Oost-Duitsers denken nog altijd

nostalgisch terug aan die tijd. Dat gevoel heet ‘ostalgie’.

40 jaar cultuurverschil

De aanvankelijke euforie na de val van de Muur verdween snel toen bleek dat de culturele en

mentale kloof tussen de Oost en West heel groot was. Aan beide kanten van de grens ontbrak het

gemeenschappelijke gevoel in één natiestaat te leven. Na de Tweede Wereldoorlog hadden de

twee Duitslanden zichzelf opnieuw uitgevonden. West-Duitsland werd het toonbeeld van de

moderne Westerse wereld.

In de DDR raakte men ondertussen gewend aan de realiteit van het socialisme en een overheid

met eigen regels en gebruiken. Daardoor waren Oost-Duitsers over het algemeen meer dan hun

West-Duitse landgenoten conventioneel, materialistisch en collectief ingesteld, op zoek naar

welvaart en sociale zekerheid, vlijtig aan het werk en stelden ze veel vertrouwen in de overheid,

die alle problemen zou oplossen. Die 40 jaar eigenheid maakte het niet makkelijk voor Oost-

Duitsers om naadloos over te gaan in de West-Duitse cultuur, hoewel dat wel als vanzelfsprekend

Page 11: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

11

van hen werd verwacht.

Teleurstellende hereniging

Na de hereniging van Duitsland in 1990 dachten Oost-Duitsers te kunnen delen in de West-Duitse

welvaart, maar dat viel tegen. Zij verdienden 15 tot 20 procent minder dan West-Duitsers. Ook

hadden de oosterlingen het gevoel dat alles waar ze trots op waren hen werd afgenomen of zelfs

werd ‘gekoloniseerd’ door West-Duitsers. De sluiting van veel van hun fabrieken, bijvoorbeeld die

waar de iconische Trabant-auto’s werden gemaakt, raakte hen in het hart. De zitting van West-

Duitsers in lokale besturen en het feit dat West-Duitsers na de hereniging vaak de nieuwe

eigenaren van Oost-Duitse huurhuizen werden, raakte het zelfrespect van de Oost-Duitsers. Het

wekte een gevoel van heimwee naar vroegere tijden op: de Ostalgie.

Ostalgische cultuur

Het nostalgische gevoel naar de vroegere DDR

kwam naar voren in televisieshows, literatuur en

films, zoals de bekende speelfilm Goodbye Lenin!

(2003), waarin zowel de komische kant als de

bedenkelijke kanten van de DDR belicht werden.

Maar ook in de supermarkt was de invloed van

Ostalgie merkbaar. Veel Oost-Duitse

voedingsproducten werden aanvankelijk na de

hereniging minder verkocht, maar later opnieuw

op de markt gebracht. Het merk Vita Cola verloor

na 1989 bijvoorbeeld de concurrentiestrijd met

het Amerikaanse Coca-Cola en verdween uit de

schappen, maar werd in 1994 alweer opnieuw in

productie genomen. Tegenwoordig is het colamerk dankzij de Ostalgie nog steeds populair en zelfs

sponsor van een Oost-Duitse voetbalclub.

Realiteit

Was het leven ook echt beter in het voormalige Oost-Duitsland? Op die vraag in een enquête van

het Duitse blad Der Spiegel antwoordde 57 procent van de voormalige Ossies ‘ja’. Een belangrijke

reden voor dat gevoel kan zijn dat er niemand werkloos was in de socialistische staat. Dat

veranderde na de hereniging, waarna Oost-Duitsers de concurrentie op de arbeidsmarkt moesten

aangaan met hoogopgeleide West-Duitsers. Hoewel Oost-Duitsers het gevoel hadden

tweederangsburgers te zijn in het verenigde Duitsland, werden er met het project ‘Aufbau Ost’

miljarden gepompt in de moderne opbouw van de voormalige DDR. En hoewel sommige

deelstaten, zoals Mecklenburg-Vorpommern en Brandenburg achterbleven bij de rest, was de

groeiende welvaart in veel Oost-Duitse deelstaten al snel voelbaar.

Hoewel Duitsland inmiddels bijna 30 jaar herenigd is, bestaan de ostalgie en de culturele kloof

tussen oost en west tot vandaag de dag. Toeristen in Berlijn hebben inmiddels de

gecommercialiseerde vorm van Ostalgie ontdekt en trekken enthousiast klikkend met hun

fotocamera’s massaal in Trabantjes door het oude Oost-Berlijn. Zo levert die nostalgie dus ook nog

iets op.

Souvenirkraampje met DDR-spullen in

Berlijn (2006)

Page 12: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

12

− Wat betekent de term ‘ostalgie’? Welke twee woorden herken je hierin?

− De film ‘Goodbye Lenin!’ wordt onlosmakelijk verbonden met die ‘ostalgie’. Kan jij verklaren

waarom?

− Critici zijn van mening dat de Ostalgieshows en films een te eenzijdig beeld geven van de DDR

en dat de onderdrukking en de mensenrechtenschendingen tijdens de DDR-dictatuur worden

geminimaliseerd. Geeft de film ‘Goodbye Lenin!’ ook zo’n eenzijdig en positief beeld van de

DDR weer? Onderbouw je antwoord met een concreet voorbeeld.

PROPAGANDA en FAKE NEWS

Om de verdwenen DDR in stand te houden voor zijn moeder maakt Alex samen met een vriend een

vals tv-journaal. Kijk naar het laatste zelfgemaakte nieuwsfragment van Alex (01:48:02-01:50:20) en

beantwoord vervolgens de vragen:

− Waarover bericht het valse tv-journaal? Strookt de inhoud met de historische werkelijkheid?

Page 13: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

13

− Op welke manier tracht Alex het journaal zo realistisch mogelijk voor te stellen?

− Welke link kan je leggen tussen de persvrijheid tijdens het DDR-regime en de

nieuwsfragmenten van Alex?

− Waarvoor wil de regisseur de kijker waarschuwen?

6. Besluit

Bundel al je opgedane kennis uit de historische filmanalyse en beantwoord de slotvraag: Waarom is

‘Goodbye Lenin!’ al dan niet een goede historische speelfilm? Beargumenteer je mening met enkele

voorbeelden.

Page 14: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

14

Historische filmanalyse

GOOD BYE LENIN!

1. Filmfiche

Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik

hiervoor betrouwbare sites zoals ‘www.imdb.com’ en ‘www.film-en-geschiedenis.ugent.be’.

Regisseur Wolfgang Becker

Jaar 2003

Land Duitsland

Acteurs Daniel Brühl (Alexander Kerner)

Katrin Staß (Christiane Kerner, moeder)

Maria Simon (Ariane Kerner, zus)

Prijzen 2003: Blauwe Engel op het filmfestival van Berlijn.

2004: César voor de beste Europese speelfilm.

2004: DGGB Award in de categorie "Outstanding Directorial Achievement in Foreign Language Film".

Bekijk de filmtrailer via ‘YouTube’ en geef een korte samenvatting van de film. Waarover gaat ‘Good

Bye Lenin!’? Onderlijn de namen van de hoofdpersonages in je samenvatting.

Oost-Berlijn, 7 oktober 1989. Christiane Kerner ziet hoe haar zoon Alex tijdens anticommunistische

straatrellen neergeknuppeld wordt door de politie. Ze krijgt ter plekke een infarct en belandt in

een coma. Wanneer ze acht maanden later ontwaakt, is de Berlijnse muur gevallen en maakt Oost-

Berlijn deel uit van het nieuwe eengemaakte en op kapitalistische leest geschoeide Duitsland. Op

doktersadvies moet Chritsiane alle opwinding vermijden. Daarom besluit Alex de ingrijpende

politieke omwentelingen met behulp van zijn zus, enkele vrienden, zijn nieuwe vriendin Lara en

wat buren voor zijn moeder verborgen te houden. Maar wat begint als een leugentje om bestwil

loopt algauw uit de hand door de onmogelijkheid het onafwendbare af te wenden.

VERBETERSLEUTEL

Page 15: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

15

2. Historische context

Situering in TIJD en RUIMTE

De film Good Bye Lenin! speelt zich af in de tijd van de ‘Wende’ of ‘omwenteling’ in het verdeelde

Duitsland. Tussen 1989 en 1990 veranderde de Duitse Democratische Republiek (DDR) van een

communistische dictatuur in een parlementaire democratie. Uiteindelijk mondde de ‘Wende’ uit in

de Duitse hereniging.

Plaats volgende historische gebeurtenissen in chronologische volgorde. Noteer de datum naast elke

gebeurtenis. Vervolgens duid je deze aan op de tijdlijn.

Gebeurtenis Datum Volgorde

1. Einde van de Tweede Wereldoorlog in Europa 8 mei 1945 1

2. Bouw van de Berlijnse Muur 13 augustus 1961 3

3. De film ‘Good Bye Lenin!’ gaat in première 13 februari 2003 8

4. De officiële hereniging van Duitsland 3 oktober 1990 7

5. Erich Honecker, de voorlaatste Staatsraadvoorzitter van de

DDR, treedt af

18 oktober 1989 5

6. Oprichting van de DDR 7 oktober 1949 2

7. Val van de Berlijnse Muur en de opening van de grens met

de BRD

9 november 1989 6

8. Viering 40 jaar DDR 7 oktober 1989 4

Duid op onderstaande kaart de Duitse Democratische Republiek (DDR), Bondsrepubliek Duitsland

(BRD), het IJzeren Gordijn en de stad Berlijn aan. Welke situatie deed zich in Berlijn voor?

1

1950 2000

2 3 8 5 7 4 6

DDR

BRD IJzeren

Gordijn

West-Berlijn (BRD)

Oost-Berlijn (DDR)

Page 16: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

16

HISTORISCHE DISTANTIE en REGISSEUR

Hoeveel jaar na de historische gebeurtenissen verscheen de film ‘Goodbye Lenin!’ in de cinemazalen?

Welke gevolgen had dit?

De film ‘Goodbye Lenin!’ verscheen slechts dertien jaar na de val van het socialistische regime in

Oost-Duitsland. De herinnering aan de DDR zat nog vers in het geheugen bij de grote meerderheid

van de Duitse bevolking (kleine historische distantie). Dit in tegenstelling tot andere historische

speelfilms waarbij de gebeurtenissen vaak van veel vroeger dateren (grote historische distantie).

Ook had de regisseur heel wat authentiek beeldmateriaal ter beschikking dat hij verwerkte in de

film.

Ga op zoek naar informatie over de regisseur, Wolfgang Becker. Waar en wanneer werd hij geboren

en welke band had hij met Oost-Duitsland? Wat vertelt dit over zijn visie op het leven in de DDR?

Wolfgang Becker werd geboren in 1954 in het West-Duitse Noordrijn-Westfalen, zeven jaar voor

de bouw van de Berlijnse Muur. Hij studeerde meerdere jaren in het verdeelde Berlijn. In een

interview met de BBC vertelde hij: “Well, I could cross the border so I went to East Berlin and East

Germany several times. It was not like I was making a film about some South Pacific island. I know

what the city looked like; I still know how the city smelt, the colours, the way people were dressed.

But, of course, I never lived a life there. That's a different thing.” Hij erkent zelf dat zijn visie op het

werkelijke leven in de DDR slechts een benadering is.

3. Analyse van de filmische laag

Bij de analyse van de filmische laag hebben we oog voor alles wat in beeld wordt gebracht en op

welke manier dat wordt gedaan: het decor, de kostuums, gebruiksvoorwerpen, camerastandpunten,

montage, muziek, … Deze filmische elementen noemen we de bouwstenen van de ‘filmtaal’. Hoe

wordt het verleden uitgebeeld? Wat zou de bedoeling van de maker hierbij telkens geweest zijn? In

hoeverre beïnvloeden deze filmische technieken jouw interpretatie van het verbeelde verleden?

BEGINGENERIEK

Analyseer de begingeneriek van de film (00:21-02:25) en beantwoord volgende vragen:

− Met welk soort beelden start de film? Welk effect heeft dit op de kijker?

De film start met gelukkige beelden van de familie Kerner, gemaakt met een amateurcamera. Zo

raakt de kijker persoonlijk betrokken bij het verhaal, alsof we een kijkje nemen in hun

familiearchief.

− In de begingeneriek komt één bepaalde kleur sterk naar voren. Welke en wat is de betekenis?

De kleur rood is dominant en symboliseert het socialisme/communisme.

Page 17: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

17

− Welke locaties, personen en symbolen herken je? Welke sfeer roept dit op?

We herkennen de televisietoren in Oost-Berlijn, Trabant-auto’s, de Alexanderplatz en andere

gebouwen in Oost-Berlijn, het portret van Lenin, het logo van de socialistische partij en postzegels

met kosmonauten uit de DDR. Bij de titelweergave verschijnt het borstbeeld van Lenin. Al deze

elementen roepen de sfeer van Oost-Berlijn en de DDR op. Zo wordt de kijker onmiddellijk in de

historische setting van de film gezogen.

BEELDOVERGANGEN

De regisseur maakt aan het begin van de film gebruik van een specifieke beeldovergang, de

zogenaamde ‘dissolve’ of ‘overvloeier’. Verklaar de (verhaal)functie en betekenis van deze

beeldovergang aan de hand van het fragment (07:10-07:50).

De ‘dissolve’ of ‘overvloeier’ is een filmtechniek waarbij een beeld geleidelijk overgaat in een

ander. Deze techniek wordt vaak gebruikt om een bepaalde tijdspanne te overbruggen. In het

fragment zien we de tienjarige Alex een zelfgemaakte raket (met DDR-vlag) de lucht inschieten.

Wanneer de camera daalt, hebben we een sprong van tien jaar gemaakt. Alex, nu in de twintig, zit

op een bankje met op de achtergrond vlaggen van de DDR. Intussen heeft Alex een hele evolutie

doorgemaakt, niet alleen fysiek maar ook ideologisch. Als kind stelde hij zich geen vragen bij het

DDR-regime, nu wel.

MISE-EN-SCENE

Bekijk onderstaande screenshots uit de film (20:56 en 01:20:17) en beantwoord volgende vragen:

− Wat zie je (letterlijk) afgebeeld?

Links: Soldaten waken bij een monument terwijl een advertentiewagen van Coca-Cola voorbijrijdt.

Rechts: Een zeppelin met daarop ‘West’ vliegt langs de Oost-Berlijnse televisietoren .

− Waarvoor staan zij symbool?

De soldaten en televisietoren symboliseren het communisme (DDR). Het merk Coca-Cola en de

zeppelin staan symbool voor het kapitalisme (Westen).

− Wat was de bedoeling van de regisseur?

De regisseur vat het Oosten en Westen in één beeld samen en plaatst beide wereldbeelden recht

tegenover elkaar. De voice-over spreekt van “de zegetocht van het kapitalisme”.

Page 18: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

18

INTERTEKSTUALITEIT

Bekijk volgend fragment waarin een schets wordt gemaakt van de politieke ontwikkelingen in Oost-

Duitsland in 1989 (07:58-22:58). Op welke manier tracht de regisseur het persoonlijke verhaal van

Alex en zijn moeder te verweven met de historische werkelijkheid? Geef enkele concrete voorbeelden.

Doorheen de film verweeft de regisseur filmbeelden met authentiek historisch beeldmateriaal. Op

die manier krijgt het fictieve verhaal van Alex en zijn moeder een historische dimensie. Het

familiedrama wordt tegen een historische achtergrond geplaatst.

Voorbeelden:

− Beeldmateriaal viering 40 jaar DDR (7 oktober 1989)

− Beeldmateriaal aftreden Erich Honecker (18 oktober 1989)

− Krantenkoppen berichten over de val van de Berlijnse Muur (9 november 1989)

− Beelmateriaal verkiezingsoverwinning Helmut Kohl (2 december 1989)

DECOR

De filmmakers van ‘Goodbye Lenin!’ schonken veel aandacht aan de authenticiteit van het decor.

Aangezien er op locatie in het vroegere Oost-Berlijn werd gefilmd, dienden er speciale effecten te

worden gebruikt om alle Westerse invloeden te verwijderen en het straatbeeld grauwer te maken.

Ook Alex zelf gaat in de film geducht op zoek naar de verdwenen Oost-Duitse Mocca Fix, Fillinchen

Knäcke en Spreewald-augurken om de DDR voor zijn moeder terug tot leven te roepen (41:25-42:10).

Toch slopen hier en daar kleine foutjes in de film.

Bekijk volgend filmpje op YouTube (https://www.youtube.com/watch?v=xHmapycXF6E). Welke

historische foutjes maakten de filmmakers in ‘Goodbye Lenin!’?

− Moderne groene nooduitgangsbordjes

− ‘The Matrix’-T-shirt (film uit 1999)

− Modern logo van ‘Pepsi’

− Westerse koffieverpakking (pas eind jaren 90)

− Duits voetbaltruitje uit 1994

− Tram (pas vanaf 1995)

Halen deze foutjes de historische waarachtigheid van de film onderuit? Waarom wel/niet?

Neen, deze triviale foutjes halen de historische waarachtigheid van de film niet onderuit. Of alle

types auto’s of merklogo’s historisch kloppen, zijn slechts kleine (onbenullige) details. Wat een

historische film waarachtig maakt, is de ‘spirit’/sfeer van een periode die de film uitdraagt. In dit

geval het leven in de DDR rond de ‘Wende’.

Page 19: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

19

4. Analyse van de narratieve laag

Bij de analyse van de narratieve laag onderzoek je waarover de film precies gaat en op welke manier

de geschiedenis wordt verteld. Je hebt aandacht voor de chronologie, de hoofdrolspelers, het

perspectief en de romantisering, personalisering en dramatisering van de geschiedenis. Deze zijn

belangrijk om het publiek zich te laten inleven in het verhaal. Centrale vragen op narratief niveau

zijn: Welke onderwerpen en thema’s worden behandeld? Welke narratieve technieken worden

aangewend? In hoeverre beïnvloeden deze technieken jouw interpretatie van de vertelde

geschiedenis?

VERHAAL en HOOFDROLSPELERS

Welk soort verhaal brengt de film ‘Goodbye Lenin!’? Gaat het om een waargebeurd verhaal? Wie zijn

de hoofdrolspelers precies? Krijgen we inzicht in het leven van grote historische figuren, of net niet?

Verklaar.

De film focust op de familie Kerner, een fictief gezin dat een moeilijke periode doormaakt. Dit

fictieve verhaal speelt zich af tegen een werkelijke historische achtergrond (Berlijn, 1989-1990). In

tegenstelling tot andere historische speelfilms spelen grote historische figuren slechts een (zeer

beperkte) bijrol. Ze creëren uitsluitend de historische setting waarbinnen het verhaal van de

familie Kerner zich afspeelt. Fictie en non-fictie worden hier op een heel slimme wijze met elkaar

verweven. Une petite histoire in een grote omwenteling.

PERSPECTIEF en INLEVING

Welke belangrijke rol speelt Alex Kerner op narratief/verhalend niveau? (Baseer je op de vorige

fragmenten) Hoe noemen we deze narratieve techniek?

Alex is de alwetende (geschied)verteller. Hij geeft duiding bij de historische gebeurtenissen en

praat de film aan elkaar. Dit doet hij met een vleugje humor en zelfspot.

In hoeverre beïnvloedt deze narratieve techniek jouw interpretatie van de vertelde geschiedenis?

Als kijker zie en beleef je de gebeurtenissen vanuit het perspectief van Alex. Wanneer hij over de

DDR spreekt, gebruikt hij telkens de wij-vorm. De kijker personaliseert zich met het

hoofdpersonage en voelt zich persoonlijk betrokken. Als alwetende verteller kent hij reeds de

afloop van het verhaal/de geschiedenis. Dit stuurt de interpretatie van de vertelde geschiedenis in

de richting van Alex’ perspectief.

Page 20: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

20

THEMA’S

Welke historische thema’s komen in de film aan bod? Structureer deze aan de hand van de vier

domeinen: politiek, economisch, sociaal en cultureel. Geef van elke domein één concreet voorbeeld.

Baseer je hiervoor op de vorige en volgende fragmenten (40:00-41:25 en 53:01-53:20).

POLITIEK Aftreden Erich Honecker, val van de Berlijnse Muur, verkiezingsoverwinning

Helmut Kohl, …

ECONOMISCH Grote omwisselingsactie van Oost-Duitse naar West-Duitse marken

SOCIAAL Veel Oost-Duitsers werden na de val van de DDR geconfronteerd met

werkloosheid en armoede

CULTUREEL Culturele kloof tussen Oost- en West-Duitsland na de val van de Berlijnse Muur

5. Analyse van de symbolische laag

Bij de analyse van de symbolische laag gaan we op zoek naar de bredere maatschappelijke betekenis

en de waarden en normen die in de film vervat zitten. Zijn die waarden en normen historisch of

actueel?

OSTALGIE

Lees onderstaand artikel (www.isgeschiedenis.nl) en beantwoord daarna de vragen:

DOMWEG GELUKKIG IN DE DDR: OSTALGIE

In veel geschiedenisboeken eindigt de geschiedenis van Oost- en West-Duitsland met de val van de

Berlijnse muur in 1989. Maar de veranderingen in de voormalige DDR waren ongekend en

maakten het leven daar niet altijd beter. Veel voormalig Oost-Duitsers denken nog altijd

nostalgisch terug aan die tijd. Dat gevoel heet ‘ostalgie’.

40 jaar cultuurverschil

De aanvankelijke euforie na de val van de Muur verdween snel toen bleek dat de culturele en

mentale kloof tussen de Oost en West heel groot was. Aan beide kanten van de grens ontbrak het

gemeenschappelijke gevoel in één natiestaat te leven. Na de Tweede Wereldoorlog hadden de

twee Duitslanden zichzelf opnieuw uitgevonden. West-Duitsland werd het toonbeeld van de

moderne Westerse wereld.

In de DDR raakte men ondertussen gewend aan de realiteit van het socialisme en een overheid

met eigen regels en gebruiken. Daardoor waren Oost-Duitsers over het algemeen meer dan hun

West-Duitse landgenoten conventioneel, materialistisch en collectief ingesteld, op zoek naar

welvaart en sociale zekerheid, vlijtig aan het werk en stelden ze veel vertrouwen in de overheid,

die alle problemen zou oplossen. Die 40 jaar eigenheid maakte het niet makkelijk voor Oost-

Duitsers om naadloos over te gaan in de West-Duitse cultuur, hoewel dat wel als vanzelfsprekend

Page 21: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

21

van hen werd verwacht.

Teleurstellende hereniging

Na de hereniging van Duitsland in 1990 dachten Oost-Duitsers te kunnen delen in de West-Duitse

welvaart, maar dat viel tegen. Zij verdienden 15 tot 20 procent minder dan West-Duitsers. Ook

hadden de oosterlingen het gevoel dat alles waar ze trots op waren hen werd afgenomen of zelfs

werd ‘gekoloniseerd’ door West-Duitsers. De sluiting van veel van hun fabrieken, bijvoorbeeld die

waar de iconische Trabant-auto’s werden gemaakt, raakte hen in het hart. De zitting van West-

Duitsers in lokale besturen en het feit dat West-Duitsers na de hereniging vaak de nieuwe

eigenaren van Oost-Duitse huurhuizen werden, raakte het zelfrespect van de Oost-Duitsers. Het

wekte een gevoel van heimwee naar vroegere tijden op: de Ostalgie.

Ostalgische cultuur

Het nostalgische gevoel naar de vroegere DDR

kwam naar voren in televisieshows, literatuur en

films, zoals de bekende speelfilm Goodbye Lenin!

(2003), waarin zowel de komische kant als de

bedenkelijke kanten van de DDR belicht werden.

Maar ook in de supermarkt was de invloed van

Ostalgie merkbaar. Veel Oost-Duitse

voedingsproducten werden aanvankelijk na de

hereniging minder verkocht, maar later opnieuw

op de markt gebracht. Het merk Vita Cola verloor

na 1989 bijvoorbeeld de concurrentiestrijd met

het Amerikaanse Coca-Cola en verdween uit de

schappen, maar werd in 1994 alweer opnieuw in

productie genomen. Tegenwoordig is het colamerk dankzij de Ostalgie nog steeds populair en zelfs

sponsor van een Oost-Duitse voetbalclub.

Realiteit

Was het leven ook echt beter in het voormalige Oost-Duitsland? Op die vraag in een enquête van

het Duitse blad Der Spiegel antwoordde 57 procent van de voormalige Ossies ‘ja’. Een belangrijke

reden voor dat gevoel kan zijn dat er niemand werkloos was in de socialistische staat. Dat

veranderde na de hereniging, waarna Oost-Duitsers de concurrentie op de arbeidsmarkt moesten

aangaan met hoogopgeleide West-Duitsers. Hoewel Oost-Duitsers het gevoel hadden

tweederangsburgers te zijn in het verenigde Duitsland, werden er met het project ‘Aufbau Ost’

miljarden gepompt in de moderne opbouw van de voormalige DDR. En hoewel sommige

deelstaten, zoals Mecklenburg-Vorpommern en Brandenburg achterbleven bij de rest, was de

groeiende welvaart in veel Oost-Duitse deelstaten al snel voelbaar.

Hoewel Duitsland inmiddels bijna 30 jaar herenigd is, bestaan de ostalgie en de culturele kloof

tussen oost en west tot vandaag de dag. Toeristen in Berlijn hebben inmiddels de

gecommercialiseerde vorm van Ostalgie ontdekt en trekken enthousiast klikkend met hun

fotocamera’s massaal in Trabantjes door het oude Oost-Berlijn. Zo levert die nostalgie dus ook nog

iets op.

Souvenirkraampje met DDR-spullen in

Berlijn (2006)

Page 22: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

22

− Wat betekent de term ‘ostalgie’? Welke twee woorden herken je hierin?

‘Ostalgie’ betekent het verlangen naar de tijd van de vroegere DDR. Het is een samentrekking van

de woorden ‘Ost’ (Oosten) en ‘nostalgie’.

− De film ‘Goodbye Lenin!’ wordt onlosmakelijk verbonden met die ‘ostalgie’. Kan jij verklaren

waarom?

Alex probeert voor zijn zieke moeder de DDR te doen herleven in haar slaapkamer. Hiervoor gaat

hij op zoek naar allerhande verdwenen Oost-Duitse producten en voorwerpen. De film doet de

vroegere Oost-Duitse burgers nostalgisch terugdenken aan het leven in de voormalige DDR.

− Critici zijn van mening dat de Ostalgieshows en films een te eenzijdig beeld geven van de DDR

en dat de onderdrukking en de mensenrechtenschendingen tijdens de DDR-dictatuur worden

geminimaliseerd. Geeft de film ‘Goodbye Lenin!’ ook zo’n eenzijdig en positief beeld van de

DDR weer? Onderbouw je antwoord met een concreet voorbeeld.

Hoewel de film ‘Goodbye Lenin!’ een zeker positief nostalgisch gevoel naar de voormalige DDR

oproept, hebben de filmmakers ook aandacht voor de negatieve kanten van het DDR-regime. Zo

wordt in de film een vredevolle betoging voor meer persvrijheid hardhandig neergeslagen door de

Oost-Duitse politie (inperking van de persvrijheid). Aan het einde van de film geeft Alex zelf toe dat

het beeld dat hij van de DDR gaf nooit een echt maar geïdealiseerd beeld was: “Het land dat mijn

moeder verliet, was een land waar ze in geloofde. En dat wij tot haar laatste seconde in stand

hielden. Een land dat in werkelijkheid nooit zo heeft bestaan.”

PROPAGANDA en FAKE NEWS

Om de verdwenen DDR in stand te houden voor zijn moeder maakt Alex samen met een vriend een

vals tv-journaal. Kijk naar het laatste zelfgemaakte nieuwsfragment van Alex (01:48:02-en

beantwoord vervolgens de vragen:

− Waarover bericht het valse tv-journaal? Strookt de inhoud met de historische werkelijkheid?

De grenzen tussen Oost- en West-Duitsland worden opengesteld en inwoners van de

kapitalistische BRD sluiten zich aan bij de communistische DDR. De historische werkelijkheid wordt

met andere woorden omgedraaid.

Page 23: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

23

− Op welke manier tracht Alex het journaal zo realistisch mogelijk voor te stellen?

Hij mengt fictieve beelden met authentiek historisch

beeldmateriaal. Ook laat hij een fictieve speech inspreken

door een acteur.

− Welke link kan je leggen tussen de persvrijheid tijdens het DDR-regime en de

nieuwsfragmenten van Alex?

Alex probeert een zo positief mogelijk beeld van de DDR te creëren voor zijn moeder. Daarmee

gebruikt hij dezelfde propagandatechnieken als het voormalige DDR-regime (inperking

persvrijheid).

− Waarvoor wil de regisseur de kijker waarschuwen?

Propaganda en fake news. Wees altijd kritisch bij het vergaren van informatie.

6. Besluit

Bundel al je opgedane kennis uit de historische filmanalyse en beantwoord de slotvraag: Waarom is

‘Goodbye Lenin!’ al dan niet een goede historische speelfilm? Beargumenteer je mening met enkele

voorbeelden.

‘Goodbye Lenin!’ (Wolfgang Becker, 2003) is een zeer geslaagde historische speelfilm. De film

draait rond het fictieve gezin Kerner en biedt een goede historische inkijk in het dagelijkse leven in

Berlijn in de periode van de ‘Wende’ of omwenteling (1989-1990). De film maakt slim gebruik van

authentiek historisch beeldmateriaal en mixt fictie en historische gebeurtenissen op een originele

wijze met elkaar. Zo wordt het persoonlijke verhaal van de familie Kerner tegen een waarachtige

historische achtergrond geplaatst. De film heeft zowel aandacht voor de positieve als negatieve

kanten van het DDR-regime en velt geen eindoordeel. De filmmakers laten het aan de kijker zelf om

een oordeel te vellen. Tot slot waarschuwen de filmmakers de kijker voor onkritische (n)ostalgische

gevoelens, propaganda en fake news.

Page 24: LES HISTORISCHE KRITIEK: ‘GOODBYE LENIN!’...GOOD BYE LENIN! 1. Filmfiche Vul onderstaande informatiefiche aan over de historische speelfilm ‘Good Bye Lenin!’. Gebruik hiervoor

24


Recommended