Kroatie-een-grote-cultuurhistorische-schatkamer-2011

GRATIS

HRVATSKA TURISTIČKA ZAJEDNICAIblerov trg 10/IV, p.p. 251;10000 ZAGREB, HRVATSKA Tel:+385 1 46 99 333; Fax:++3851 455 7827Internet: www.hrvatska.hrE-mail: [email protected]

Kroatische Zentrale für Tourismus1010 Wien, Am Hof 13, ÖsterreichTel: +43 1 585 38 84 Fax: +43 1 585 38 84 20E-mail: [email protected]

Kroatische Zentrale für Tourismus60313 Frankfurt/M, Hochstrasse 43, DeutschlandTel: +49 69 23 85 350 Fax: +49 69 23 85 35 20E-mail: [email protected]

Kroatische Zentrale für Tourismus80469 München, Rumfordstrasse 7, DeutschlandTel: +49 89 22 33 44 Fax: +49 89 22 33 77E-mail: [email protected]

Ente Nazionale Croato per il Turismo20122 Milano, Piazzetta Pattari 1/3, ItaliaTel: +39 02 86 45 44 97 Fax: +39 02 86 45 45 74E-mail: [email protected]

Ente Nazionale Croato per il Turismo00186 Roma, Via Dell’Oca 48, ItaliaTel: +39 06 32 11 0396Fax: +39 06 32 11 1462E-mail: [email protected]

Chorvatské turistické sdružení110 00 Praha 1, Krakovská 25, Česká RepublikaTel: +420 2 2221 1812 Fax: +420 2 2221 0793E-mail: [email protected]; [email protected]

Chorvátske turistické združenie821 09 Bratislava, Trenčianska 5, SlovakiaTel: +421 2 55 562 054Fax: +421 2 55 422 619E-mail: [email protected]

Horvát Idegenforgalmi Közösség1054 Budapest, Akademia u. 1, Magyarország Tel.: +36 1 267 55 88, Fax: +36 1 267 55 99E-mail: [email protected]

Office National Croate de Tourisme75116 Paris, 48, avenue Victor Hugo, FranceTel: +33 1 45 00 99 55 Fax: +33 1 45 00 99 56E-mail: [email protected]

Croatian National Tourist OfficeLondon W6 9ER, 2 Lanchesters,162-164 Fulham Palace Road, United KingdomTel: +44 208 563 79 79 Fax: +44 208 563 26 16E-mail: [email protected]

Croatian National Tourist OfficeNew York 10118, 350 Fifth Avenue, Suite 4003, U.S.A.Tel:+1 212 279 8672 Fax: + 1 212 279 8683E-mail: [email protected]

Narodowy Ośrodek Informacji Turystycznej Republiki Chorwacji 00-675 Warszawa, IPC Business Center, ul. Koszykowa 54PolskaTel: +48 22 828 51 93 Fax: +48 22 828 51 90E-mail: [email protected]

Kroatiska Turistbyrån 11135 Stockholm, Kungsgatan 24, SverigeTel: +46 853 482 080Fax: +46 820 24 60E-mail: [email protected]

Kroatisch Nationaal Bureau Voor Toerisme1081 GG Amsterdam, Nijenburg 2F, NetherlandsTel: +31 20 661 64 22 Fax: +31 20 661 64 27E-mail: [email protected]

Office National Croate du Tourisme 1000 Bruxelles,Vieille Halle aux Blés 38, BelgiëTel: +32 255 018 88 Fax: +32 251 381 60E-mail: [email protected]

Хорвaтckoe туристическое соовщество123610 Moscow, Krasnopresnenskaya nab. 12office 1502, RussiaTel: +7 495 258 15 07, Fax: +7 495 258 15 07E-mail: [email protected]

Hrvaška turistična skupnost1000 Ljubljana, Gosposvetska 2, SlovenijaTel: +386 1 23 07 400, Fax: +386 1 230 74 04E-mail: [email protected]

Kroatische Zentrale für Tourismus8004 Zürich, Badenerstrasse 332, SchweizTel: + 41 43 336 20 30, Fax: +41 43 336 20 39E-mail: [email protected]

Oficina de Turismo de Croacia28001 Madrid, Calle Claudio Coello 22, esc.B,1 °C EspañaTel.: +34 91 781 5514Fax: +34 91 431 8443E-mail: [email protected]

Kroatiens TuristkontorBjørnholms Allé 20; 8260 Viby J; Danimarca Tel.: +45 70 266 860Fax: +45 70 239 500E-mail: [email protected]

JAPAN, Ark Hills Executive Tower N613, Akasaka 1-14-5, Minato-ku, Tokyo 107-0052Tel.: +81 03 6234 0711Fax: +81 03 6234 0712E-mail: [email protected] w

ww

.c

ro

at

ia

.h

r

VUURTOREN STRUGA, EILAND LASTOVO

VUURTOREN STRUGA, EILAND LASTOVO

1

HET BIJZANDERE VERHAAL VAN DE ADRIATISCHE ZEEVART IN DE MUSEA VAN DUBROVNIK, OREBIĆ, KORČULA,SPLIT, BIOGRAD, SENJ, RIJEKA, ROVINJ EN NOVIGRAD.

2

De cultuur-historische schatten van Kroatië zijn niet zo bekend als die van grotere landen. Er zijn geen

majesteitelijke monumenten als de pyramiden van Egypte, Pompeï in Italië of kasteel Neuschwannstein in

de Duitse Alpen en Kroatië was nooit het centrum van een groot rijk. Daarom verbaast het bezoekers als

ze horen dat, als je de oppervlakte van het land meerekent, Kroatië relatief meer UNESCO-monumenten

heeft dan Frankrijk en Duitsland. En dan spreken we nog niet over de vele waardevolle monumenten die

ook op de UNESCO-lijst zouden kunnen staan.

Haar relatief grote aandeel valt

vooral op bij het immateriële

erfgoed. Maar liefst negen cul-

turele fenomenen staan op op

de Representatieve lijst van im-

materieel erfgoed van de mens-

heid, waarmee Kroatië bij de

landen hoort met het meeste

beschermde immateriële erf-

goed ter wereld. In het UNES-

CO-register staan het Feest

van St. Blasius in Dubrovnik;

de vervaardiging van kantwerk

in Lepoglava en op de eilanden

Pag en Hvar; de carnavalsvereniging van klokkenluiders in Kastav bij Rijeka, de processie Achter het kruis

op Hvar; tweestemmig gezang en muziek naar de geheel eigen Istrische toonladder; de lenteprocessie van

de vrouwelijke folklore-groep Ljelja in Slavonië, het traditionele houten speelgoed uit Hrvatsko Zagorje,

het riddertoernooi Alka in Sinj en de productie van ambachtelijke honingproducten in het noorden van

Kroatië. Het muziekfenomeen ‘ojkanje’ (zingen met trillende stemmen) staat op de lijst van cultureel im-

materieel erfgoed dat op zeer korte termijn bescherming nodig heeft.

Een van de redenen van de overvloed aan materieel en immaterieel cultureel erfgoed is de uitzonderlijke

ligging van Kroatië aan belangrijke routes en op de grens tussen verschillende grote beschavingen, die ieder

KROATIE – EEN GROTE CULTUUR-HISTORISCHE SCHATKAMER

3

hun sporen achterlieten. Daarom onderscheidt Kroatië zich door een buitengewone diversiteit aan cultu-

reel erfgoed in een relatief klein gebied. Je vindt er een veelheid aan monumenten van de antieke Grieken

en Romeinen tot aan de vroege Christenen en van de Renaissance en de Barok tot aan de Jugendstil. Er zijn

ook unieke stille getuigen uit de prehistorie, zoals de belangrijkste vindplaats ter wereld van neanderthalers

in Krapina; de neolithische cultuur van Vučedol bij Vukovar; de burchten van de voor-Romeinse Illyrische

stammen, enz.

Er zijn veel voorwerpen die ervan getuigen dat Kroaten een grote hoogte bereikten in het volgen van

buitenlandse trends, maar er kan ook heel wat indrukwekkends op eigen conto worden geschreven, zoals

de middeleeuwse kerkjes van de Kroatische koningen in noordelijk Dalmatië of het oude stadspaleis van

Dubrovnik. Sommige Kroatische bouwmeesters en architecten hebben prestaties van mondiaal belang

geleverd, zoals Juraj Dalmatinac, die in de vijftiende eeuw voor de katedraal van Šibenik een tot dan toe

ongekende bouwtechniek toepaste, of Ivan Meštrović, wiens beelden op belangrijke locaties staan in het

verre Chicago in de Verenigde Staten.

Ook de autochtone bouwstijl is de dorpjes is goed bewaard gebleven. De culturele diversiteit is duidelijk

te zien als je de oude houten huisjes en kerkjes van het vlakke Panonië vergelijkt met de brede huizen met

hun grote erven in Podunavlje, de pittoreske wijnkelders op de heuvels tegen de grens met Slovenië of de

met houten dakpannetjes bedekte huizen in de besneeuwde berggebieden. Mogelijk nog betoverender

zijn de huisjes van rotssteen op de bergtoppen van Istrië aan zee en op de eilanden. Deze diversiteit laat

op niet mis te verstane wijze zien dat de grote Europese culturen zich hier vermengden en dat juist hier de

Slavische, Germaanse en Romaanse invloedsferen met elkaar in aanraking kwamen. Een extra verrijkend

element is dat westelijk en oostelijk christendom elkaar precies aan de Kroatische oostgrens ontmoetten.

Hier liep in de late middeleeuwen ook eeuwenlang de verdedigingslijn tegen de oprukkende Islamitische

beschaving, waarvan de vele forten en vestingen nog steeds getuigenis afleggen.

De zes belangrijkste bouwwerken van Kroatië staan allen in geschreven in het Werelderfgoed-register van

de UNESCO. Dat zijn het oude stadscomplex van Dubrovnik, het Diocletianus paleiscomplex van Split, de

Eufrasius-basiliek in Poreč, de St. Jacobskatedraal in Šibenik (katedrala svetog Jakova), en de Hellenistische

perceelindeling van de oude stad van Hvar. Daarnaast beschermt Kroatië zelf nog 340 historische bouw-

werken, variërend van kloosters, kerken, kapellen tot vestingen, kastelen en archeologische locaties. In

talrijke musea in Kroatië kun je de sporen vinden van deze culturele schatten. Voeg daar de talloze festivals,

voorstellingen, concerten, carnavals en folkloristische opvoeringen bij en je ziet dat er cultuur is voor elk

wat wils. Ga er naartoe en geniet ervan!

4

DALMATIE- REGIO DUBROVNIK

ZAGREBCENTRAAL KROATIE

ISTRIE

SLAVONIE

LIKA-KARLOVAC

KVARNER

DALMATIE- REGIO ZADAR

DALMATIE- REGIO ŠIBENIK

DALMATIE- REGIO SPLIT

TOERISTISCHE REGIO’S IN KROATIE

De uitgever kan niet aansprakelijk worden gesteld voor mogelijke onjuistheden in de verstrekte informatie, alsmede voor eventuele onjuistheden in toekomstige aanvullende documentatie.

5

UNESCO WERELDERFGOED

STEDEN VOL CULTUREEL ERFGOED

ANDERE BELANGRIJKE LOCATIES MET CULTUREEL ERFGOED

6

1

Het Istrische schiereiland ligt in het uiterste noordwesten van Kroatië, waar de Middellandse Zee het diepst insnijdt in het Europese continent. Het is vanouds een bijzondere regio. Istrië is verreweg de best bezochte toeristische regio van Kroatië. Door het bergmassief Učka is het afgescheiden van de rest van het land en deze unieke ligging maakt dat er niet alleen een geheel eigen landschap is, maar ook een ge-heel eigen cultuur, met eigen muziek en eigen gastronomie. Daarom noemen velen haar liefkozend Betoverd land.De vroegst bekende bewoners van Istrië zijn de Histri, een Illyrische stam waarnaar het schiereiland ook is vernoemd. In de Oudheid vormde de regio een wezenlijk bestanddeel van het Romeinse Rijk. In de volksverhuizing, die de nasleep was van de val van het Romein-se Rijk, arriveerden de Kroaten, die afwisselend werden bestuurd door de Franken en het Patriarchaat van Aquileia. Vanaf de vijftiende eeuw heersten de Venetianen over de westkust en de Habsburgers over de oostkust en het binnenland. Aan het eind van de achttiende eeuw regeerden de Fransen er kort, waarna de regio tot aan de Eerste Wereldoorlog onder Oostenrijks bestuur stond. In het interbellum viel Istrië onder het Koninkrijk Italië en vanaf 1945 maakt het deel uit van Kroatië, eerst als onderdeel van Joegoslavië, maar vanaf 1991 als zelfstandige staat. Dit historische overzicht in een notendop is noodzakelijk om de oorsprong van de rijkdom van de Istrische cultuur en de intensieve cultuurvermenging tussen Slaven, Romanen en Germanen, die hier plaatsvond, te begrijpen. Hierom staan Istrianen bekend als mensen die in hoge mate hun eigen identiteit weten te bewaren, maar ook zeer tolerant zijn en diversiteit respecteren. Daarom heeft het Itali-aans in Istrië dezelfde status als het Kroatisch, hoewel de Italiaanse bevolkingsgroep klein is. De rijke Istrische cultuur en haar prachtige culturele erfgoed vind je overal terug op dit betoverende schiereiland, maar misschien wel het meest in de stad ROVINJ. Het silhouet van Rovinj wordt bepaald door de St. Eufemia-kerk (crkva sv. Eufemije) en haar klokkentoren. Het is een van de meest in het oog springende symbolen van Istrië (1). De schoonheid van Rovinj werkt als vanouds als een magneet op kunstenaars, die er inspiratie vinden in haar betoverende stadsbeeld,

ISTRIEBetoverd land

7

8

2

5

8

11 12

14

10

3

6

9

13

9

7

4

15

de goed behouden gebleven huizen (8) en de pittoreske steegjes in het oude centrum (5).Grisia is de naam van een heel bijzonder straatje, waar kunstenaars elkaar vanouds ontmoeten en er hun werken aan toeristen te koop aanbieden (7). In dit barokke museumgebouw in het stadscentrum zijn veel werken van oude meesters te zien (2 en 11). Er zijn ook wer-ken van kunstenaars uit de negentiende eeuw, geïnspireerd op het leven in Rovinj en Istrië, vooral uit de tijd van het Oostenrijkse be-wind, toen Istrië een belangrijk strategisch deel werd van het eens zo machtige Habsburgse rijk (15).In het schilderachtige historische stadje Novigrad, staat Galerion, een bijzondere collectie voorwerpen en foto’s die op indrukwek-kende wijze het verhaal vertellen van het leven en het belang van de Oostenrijks-Hongaarse marine (3). In het Lapidarium (4) naast de parochiekerk getuigen de rotsstenen brokstukken van de kerk-inventaris van een uniek stukje Istrische geschiedenis. In Novigrad is veel bewaard gebleven van oude bouwwerken, zoals de overrom-pelende verdedigingswallen (10). Umag, dat erg op Novigrad lijkt, is het noordelijkste stadje in Istrië. Tegenover Umag ligt een van de grootste jachthavens van Kroatië (6). Ook andere kuststadjes liggen er pittoresk bij, zoals Vrsar, gelegen op een berg boven een baai, die vele schippers de gewenste beschutting bracht (13). Een groot deel van het culturele erfgoed dat je aan de Istrische kust kunt aantreffen, is gebouwd in de tijd van het Venetiaanse bewind. Daarvan getuigen vandaag de dag nog altijd de gevleugelde leeuw, het symbool van de evangelist Marcus, en de beschermheilige Sere-nissima in Bale in het zuiden van Istrië (9). Het buitengewone archi-tecturale erfgoed wordt ook prachtig gepresenteerd in vele musea. Een van de grootste en meest belangwekkende daarvan is het Arche-ologisch museum in Pula (14).Net als Rovinj, Novigrad en Umag kan ook Poreč, de belangrijkste stad aan de westkust van Istrië, zich beroepen op een prachtige lig-ging op het schiereiland (16). Van alle Kroatische steden trekt het de meeste toeristen. Hier vind je het meest waardevolle cultuur-histo-rische monument van Istrië, de Eufrasius basiliek, die tot nu toe als enige Istrische monument op de UNESCO-lijst van werelderfgoed staat. De basiliek is genoemd naar Eufrasius, die er in de zesde eeuw bisschop was. In zijn tijd werd het gebouwd op de fundamenten van een nog oudere basiliek. Dat het monument juist in deze vroeg-christelijke tijd werd gebouwd maakt het zo bijzonder, want er is vrijwel geen enkel ander monu-ment uit die periode behouden gebleven. Het geldt als een parel van vroeg-byzantijnse kunst, die in het westen nauwelijks te vinden zijn. Het kan de verdienste worden genoemd van de byzantijnse keizer Justinianus, die de macht van het daarvoor in verval geraakte Ro-meinse Rijk herstelde.Van buiten valt de basiliek nauwelijks op, omdat het is opgenomen in de structuur van het oude stadscentrum (18). Maar zodra je naar bin-nen gaat, sta je versteld van haar unieke structuur (22), vooral haar

10

16 17

18

19

20

bijzonder weelderig vormgegeven altaar (21). Zoals gebruikelijk bij byzantijnse kerken is het gedecoreerd met prachtige mozaïeken, die het best bewaard zijn gebleven in de abside van de kerk (17) en in een aparte verzameling binnen het basiliekcomplex. Het bekendst is het vismozaïek (20), het historische symbool van Christus, dat ook dient als symbool van de stad Poreč, die soms wel ’stad van de mozaïeken’ wordt genoemd. Poreč heeft natuurlijk meer te bieden dan alleen de basiliek. Het prachtige oude centrum herbergt ook andere mooie bouwwerken uit lang vervlogen tijden. Poreč heeft net als andere steden in Istrië haar eigen streekmuseum. Schilderkunst neemt er een centrale plaats in. Het meest waardevolle deel van de collectie is afkomstig van de eens machtige en steenrijke fa-milie Carli (19).PULA is de grootste stad van Istrië. Het ligt op de uiterste zuidpunt van het schiereiland. Op het eerste gezicht lijken er niet zoveel cultuur-historische schatten te zijn en dat ook het landschap niet zo bijzonder is. Dat komt deels doordat de stad in een vlakte ligt, deels door de grootte van de stad en deels door de nieuwe bouwwerken aan de rand. Maar als je het centrum ingaat, zal je worden getroffen door het magnifieke amfitheater (28), een zeer goed behouden monument, dat getuigt van de belangrijke plaats die Pula en Istrië in de oudheid innamen. Het is qua grootte het zesde amfitheater ter wereld en als een van de weinigen nau-welijks aangetast door de tand des tijds. Het amfitheater werd gebouwd in de eerste eeuw na Christus, in de tijd van keizer Vespas-ianus. De 2000 jaar die er sindsdien zijn verstreken hebben het aanzicht van het bouwwerk nauwelijks aangetast. Eens deed het dienst als arena voor de meedogenloze strijd tussen gla-diatoren, die wel 20.000 toeschouwers konden trekken. Nu is het een toeristische trekpleister en een geliefd podium voor concerten en voorstellingen (31), van klassieke muziek en ballet (30) tot rock-concerten (29). Allen profiteren ze van de fantastische akoestiek in de arena. Maar het bekendst is het internationale filmfestival, dat hier ieder jaar in juli wordt gehou-den. Behalve het amfitheater staan er in Pula veel meer monumenten uit de Romeinse tijd, zoals

11

22

21

12

23 24

26

27

25

de Triomfboog van de Sergii (33). In Pula staat ook het Archeolo-gisch Museum van Istrië dat qua collecties een van de meest promi-nente van Kroatië is. Hier vind je de grootste verzameling archeolo-gische vondsten uit Istrië, daterend vanaf de prehistorie tot aan de middeleeuwen (34). Veel waardevolle voorwerpen uit de nieuwere tijd kunnen worden bekeken in het Historisch museum van Istrië en in kleine galerieën (27). Interessante schilderijen en mooi grafisch werk kan ook worden gevonden in het indrukwekkende stadhuis-gebouw (32), vooral werk uit de tijd van de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie (25), toen Pula een van de grootste marinehavens ter wereld was.Vlakbij Pula liggen de eilandjes die het Nationale park Brioni vor-men, dit is het summum van wat de natuur in Istrië te bieden heeft. Er staan bijzondere monumenten uit de Oudheid, zoals Romeinse villa’s (26) en een fortificatiecomplex uit de Oostenrijks-Hongaarse tijd. Het indrukwekkendste fort staat op het eiland Mali Brijun (24), dat soms wel dienst doet als podium voor toneelvoorstellingen. Dichtbij Pula ligt ook de voor-Romeinse Illyrische stad Nesactium en op de uiterste zuidpunt bij kaap Kamenjak vind je de vuurtoren Porer (23).De cultuurschatten mogen dan vooral in de steden zijn te vinden, maar de gecultiveerde landschappen in en om de kleine plaatsjes in het binnenland zijn ook adembenemend mooi. Romantische mi-nistadjes op de bergtoppen, zoals MOTOVUN (35), pal boven het dal van de rivier Mirna en de bossen van Motovun, zijn echte trek-pleisters. In Motovun wordt jaarlijks een filmfestival georganiseerd

13

29

30

31

32 33 34

28

14

35

36 37

38

39

40

15

41

42

43

44

45

dat, anders dan het festival in Pula, vooral een jong publiek trekt, waardoor het een injectie geeft aan het leven in dit oude stadje.Ook het betoverende Grožnjan (41) leeft door de jongeren die er het hier gevestigde internationale Culturele Centrum van Jonge Kro-atische Muzici bezoeken. In de buurt liggen de stokoude plaatsjes Buzet (43), Oprtalj, Hum, Pićan en het romantische Završje (42). De meeste van deze hooggelegen stadjes hebben bieden een schitterend uitzicht over het heuvellandschap van het Istrische binnenland. Bu-zet bijvoorbeeld (43). Istrië mag zich ook beroemen op het kleinste stadje ter wereld, het minieme Hum, met niet meer dan 17 inwoners. Het staat bekend om zijn Allée van de Glagoljica, een zeven kilome-ter lange weg die is gedecoreerd met letters van dit oude Kroatische schrift (45). Bezoek ook de kerken en paleizen in het binnenland van Istrië, zoals de St. Blasiuskerk (crkva svetog Blaža) in Vodnjan, dat de mummie van een heilige uit de allervroegste christelijke tijd herbergt (40), of de Mariakerk in Buje (crkva svete Marije), waar waardevolle schil-derijen zijn te bezichtigen (37). Maar het meest indrukwekkend zijn misschien wel de fresco’s in het Mariakerkje in Berm (52) die gemaakt zijn door de vijftiende eeuwse schilder Vincent uit Kastav (Vincent iz Kastva), met afbeeldingen van een dodendans.LABIN (47) is de enige grotere plaats aan de Istrische oostkust. Eens was het een mijnwerkersstadje. Het heeft een bijzonder pittoresk centrum (36 en 38), vol belangrijke bouwwerken uit verschillende historische tijdvakken. Nu zijn er vaak galerieën en kleine musea in gehuisvest. Heel bijzonder is de beeldengalerie in de open lucht. Vele binnen- en buitenlandse beeldhouwers maken en exposeren er hun werk (56). De stad is ook bekend om de mijnwerkersopstand tegen het fascistische regime in de tijd tussen de twee wereldoorlogen.In het hart van Istrië ligt haar hoofdstad, PAZIN. Het monumen-tale kasteel (49) drukt haar stempel op de stad. Het torent uit boven

16

48

46 47

49

50 51 52

53 54 55

56

17

57

58

de ontzagwekkende Grot van Pazin (Pazinska jama), die de grote Jules Verne inspireerde voor zijn roman «Mathias Sandorf». Het kasteel ont-stond in de vroege middeleeuwen ten tijde van de Frankische overheer-sing, maar verkreeg haar huidige vorm in de zestiende eeuw, ten tijde van de Habsburgers. In het kasteel is het Istrisch Etnografisch museum ondergebracht(46), dat volgens velen het interessantste museum van de hele regio is. Het herbergt een waardevolle klederdrachtcollectie, die een tipje oplicht van de sluier van de oude Istrische volkscultuur. Vooral de klederdracht uit Vodnjan (58) valt op door de harmonische onderlinge afstemming.Dichtbij Vodnjan ligt nog een speciaal Istrisch plaatsje, Svetvinčenat, met zijn opvallende centrale Placa. Op dit renaissancistische plein staat het slot Grimani, symbool van het stadje (57) en de kerk en een reeks huizen in dezelfde stijl. Een dergelijke pracht vind je in heel Istrië: van de oude klokkentorens van Sveti Lovreč (51) en de paleisvilla’s en kastelen in Bale (48) tot de geheimzinnige ruïnes van de voormalige stad Boljan (53 en 54). Ze roepen ons allemaal op om rond te reizen in dit betoverde land.

18

1

4 5

6 7

Kroatië is qua natuur en cultuur een buitengewoon ge-varieerd land, maar een van de meest ’bonte’ regio’s is Kvarner. De regio omvat het kustgebied rond de Baai van Kvarner met zijn vele eilandjes en het grootste deel van het berggebied Gorski Kotar. Hier ontmoet de warme mediterraan met zijn rotsstenen huisjes en zijn rijke middeleeuwse en renaissancistische cultuurschatten de koelere Midden-Europese streken met zijn machtige vestingen, burchten en barokke kerken.

KVARNER - Charme doordrongen van Midden-Europa en Mediterraan

Anders dan Istrië en Dalmatië, die het grootste deel van hun geschiedenis onder vreemde heersers stonden, werd Kvarner vanaf de vroege middeleeuwen bestuurd door Kroatische konin-gen. Daarom vind je juist hier veel sporen van een autochtone Kroatische cultuur. Een grote rol hierin had de adelijke familie Frankopan, wiens burchten en vestingen door heel Kvarner heen ook vandaag nog bezichtigd kunnen worden. Ook het oude Kro-atische schrift, het Glagoljica, dat van de negende tot de negen-tiende eeuw werd gebruikt, getuigt hiervan. Verder is Kvarner speciaal vanwege zijn sterke carnavalstraditie. Het carnaval van

19

2

9

3

8 10 11

12

13 14

15

16

20

18

17

Rijeka is een van de grootsten ter wereld.Binnen de regio Kvarner kan men enkele min of meer aparte ge-helen onderscheiden – Primorje en de riviera van Kvarner op het Istrische schiereiland, de eilandengroep Cres- Lošinj, de ei-landen Krk en Rab en Gorski Kotar in het berggebied op het vas-te land. De rivièra van Kvarner en de eilandengroep Cres-Lošinj

horen cultuurhistorisch bij Istrië, het eiland Rab bij Dalmatië, en Krk heeft bij beiden gehoord. Al deze gebieden zijn nu gericht op Rijeka, dat de hoofdstad van de regio is.Kvarner staat bekend als de wieg van het Kroatisch toerisme, want Opatija, de belangrijkste plaats aan de rivièra van Kvarner was een van de eerste badplaatsen in Midden-Europa en vorm-

21

22

20

21

19

23

24 25 26

22

27 28

29

30

37

de de belangrijkste badplaats voor de elite van de Oostenrijks-Hongaarse monarchie. Velen plaatsen het ’officiële’ begin van het Kroatisch toerisme in 1844, als er naast het oude klooster (opatija, vandaar ook de naam van de stad) een villa wordt gebouwd, Angiolina’ geheten. Dit was het eerste gebouw waar de zeer welgestelde toerist ver-blijf kon houden.Bijna alle oude hotels in Opatija hebben hun functie vandaag de dag behouden en het aangezicht van Opatija, verzonken in de beboste uitlopers van het Učka gebergte, is een van de meest geliefde van de Kvarner (1). Hotel Kvarner in het centrum van de stad, neemt een speciale plaats in (2), vanwege de uitbundige vormgeving, zowel bin-nen als buiten (5), maar ook omdat de geest van voorbije tijden er niet is vervlogen. Er worden vaak evenementen en voorstellingen georganiseerd. Maar ook de andere hotels in Opatija, zoals Palace (4), Zagreb (10) en Opatija (12) doen in weelderigheid niets onder. Vanwege het aangename en gezonde klimaat dat er heerst heeft Opatija een zgn. kli-matologisch kuuroord. Daarvoor werden ook de eerste hotels gebouwd. Nu is het bekende Thalassotherapija (7) een geliefde bestemming voor therapeutisch toerisme. Opatija heeft meerdere casino’s (13), voorname restaurants en cafes (16) en een tien kilometer lange wandelpromenade langs de kust (de lungomare) voert je naar het schilderachtige oude stadje Lovran. Lovran en de plaatsjes in de omgeving, zoals Medveja en Ika, zijn vanwege hun schitterende klassieke villa’s een trekpleister voor toeristen (6).De rivièra van Opatija staat bekend om de fantasievolle bouwwijze van de oude meesters, of het nu gaat om complete gebouwen (15), balkons (8) of om gevels (14). Je vindt het ook terug bij de ornamenten aan hotels en villa’s (3) en de sjieke binnenin-richtingen met weelderig interieur en prachtige schilderijen en beelden (9).Ook het culturele erfgoed van RIJEKA getuigt van het historisch belang van Kvarner als overgangsruimte tussen de mediterraan en centraal Europa. Rijeka is de grootste haven van Kroatië en de belangrijkste stad aan de kust. Vanwege de buitengewone

23

31

32

33

34

35

36

4038 39

24

41

43 4544

25

46

42

strategische ligging werd het in de loop der tijd veroverd door verschillende overheersers, zoals de Venetianen, de Habsburgers, de Fransen, de Hongaren en de Italianen. Tussen de twee wereldoorlogen was het verdeeld tussen Italië en het toenmalige Joegoslavië. De monumentaalste gebouwen in Rijeka werden in de tweede helft van de negentiende eeuw gebouwd, toen de stad de belangrijkste haven werd van het Hongaarse deel van de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie. Er werd een grote haven aangelegd met bestuursgebouwen (17), verder paleis Modello (23) en het paleis van de goeverneur, dat van binnen (25) en van buiten (19) even uitbundig is vormgegeven. Interessant is de Ca-

pucijner kerk Onze Lieve Vrouwe van Lourdes (crkva Gospe Lurdske, 24). De schoonheid van Rijeka blijkt ook uit de gedetailleerde vormgeving, zowel op gevels (26) als van interieuren, bijv. van de schouwburg Ivana pl. Zajca (21).Rijeka staat bekend om zijn carnaval, een van de vijf grootsten ter wereld. Hier vermengen zich oude Slavische tradities met urbaan feestgewoel, zoals in het iets verderop gelegen Venetië. Een groot deel van Rijeka en Kvarner doen mee aan de carnavalsoptocht, die soms wel meer dan 100.000 deelnemers en gasten trekt. De bekendste deelnemers zijn de Klokkenluiders van Halubjan (22), uit het achterland in de bergen, die oude heidense gewoonten opnieuw tot leven brengen, en de Moortjes (Morčići) (18), genoemd naar de

26

47

52

Moorse dienaren aan het Venetiaanse hof. Ook oorbellen en andere sieraden heten in Rijeka moortjes. Ze zijn symbool van de stad en met de tijd een ge-liefde souvenir geworden.Er zijn in Rijeka veel monumenten uit vroegere perioden. Bijzonder belang-rijk is bijvoorbeeld de kerk van de schutspatroon van de stad, de St. Vituskerk (crkva svetog Vida). Deze zeventiende eeuwse kerk staat in het stadscentrum (27) en heeft een typische ovale vorm (28). Veel cultureel erfgoed wordt in

27

48 49

50

51

5354

28

55 58

56

57

29

59

60 61

62

63

musea bewaard. De belangrijkste zijn het Stadsmuseum van Rijeka, het Maritiem en Historisch museum, dat in het goeverneurspaleis is gehuisvest, en het Museum van Moderne kunst (20).De oudste monumenten van Rijeka staan niet in het stadscentrum, maar in de voorstad Trsat, op een berg ten oosten van de stad. Daar liggen ruines, die nog uit de voor-Romeinse tijd stammen (29). Het centrale punt in Trsat is de Onze Lieve Vrouwe kerk, die naast Marija Bistrica in het Kroatische binnenland, het belangrijkste bedevaarts-oord van Kroatië vormt. De eerste aanzetten voor het heiligdom en de kerk liggen in de dertiende eeuw, maar de kerk kreeg haar huidige barokke uiterlijk (27) op instigatie van de adelijke familie Frankopan in de zeventiende eeuw. Het erfgoed van de familie Frankopan is nog duidelijker te zien in de omgeving van Rijeka, zoals in Crikvenica, waar het kasteel (38 en 39) dat nu gedeeltelijk dienst doet als hotel, haar oorspronkelijke vorm heeft behouden, of in Kraljevica, waar het fort van de Frankopans de tand des tijds uitstekend heeft overleefd (34). Redelijk goed be-waard gebleven zijn de toren in Bribir (37), fort Drivenik in het ach-terland van Crikvenica, dat op de fundamenten van een antiek fort

30

64

65

66

68 69

70 72

71

67

31

staat (40) en de burcht Grobnik (35), die nog voor de dertiende eeuw werd gebouwd. In de omgeving van Rijeka staan ook an-dere forten en vestingen, die net zoals in Istrië, bij de stadjes op de bergtoppen horen. Trouwens, Bršec (31), Kastav (33), Veprin-ac (36) en Moščenice (32) maken historisch gezien deel uit van Istrië, hoewel ze vlakbij Rijeka liggen. Ook vele kustplaatsjes in de omgeving van Rijeka vallen op door hun schilderachtigheid, vooral Bakar (30) in de gelijknamige baai, dat bekend staat om zijn lange maritieme traditie. Het berggebied Gorski Kotar is rijk aan natuur, maar niet zo rijk aan cultuur-historische monumenten. De eerste doorgaande weg werd er immers pas driehonderd jaar geleden aangelegd en tot die tijd was het één groot woud, vrijwel zonder menselijke bewoning. Toch zijn ook hier forten uit de tijd van Frankopan

en mooie kerken en sloten te vinden. In de kleine bergplaatsjes kun je kennis maken met de pittoreske traditionele bouwwijzen (43). Nederzettingen liggen voornamelijk langs de weg, of dat nu hoog is, zoals Crni Lug (41), dat de toegangspoort tot Nationaal park Risnjak vormt, of op karsvlakten, zoals het buitengewoon uitgestrekte Ravna Gora (42). In Čabar vind je een zeventiende eeuwse burcht van de adelijke familie Zrinski (46) en bij Ravna Gora het romantische slot Stara Sušica (45) daterend van het einde van de negentiende eeuw. Een bijzonder sacraal monu-ment is het orthodoxe klooster in Gomirje uit de zeventiende eeuw (44).We draaien ons om en trekken naar de zee, naar de eilanden van de Kvarner, waar een overvloed aan cultuur-historisch erfgoed kan worden teruggevonden, het meest in de hoofdplaatsjes van

32

73

79

de eilanden, zoals Krk, Rab en Cres, maar niet alleen daar. Zo is het historische plaatsje Osor, dat de twee eilanden CRES EN LOŠINJ met elkaar verbindt, uiterst rijk aan cultuur-historische monumenten. Zoals het vrijwel volledig intact gebleven cen-trum van het stadje illustreert, was het tot de vijftiende eeuw de hoofdstad van beide eilanden en zetel van een bisdom (47).Ook dorpjes als Nerezina op Lošinj (49) en andere plaatsen op de kleine eilandjes die bij Cres en Lošinj horen, zijn schilderach-tig. Hier zijn geen auto’s toegestaan en daarom ziet het eruit als het leven van lang vervlogen tijden. Bijvoorbeeld het eilandje Susak, bekend om zijn unieke klederdracht (48) en zijn fasci-nerende begraafplaats (51). Het beeld van het plaatsje Unije op het gelijknamige eilandje wordt bepaald door zijn oude huizen (50 en 52) en het vrijwel verlaten eilandje Srakane Vele door zijn geïsoleerde ligging midden in de zee (53). De eenzaamheid kan je nog doordringender beleven op de vuurtoreneilandjes rond Lošinj, zoals Galijoli (54), waar je tegenwoordig als toerist de er-varingen van Robinson Crusoë kunt delen. Het belangrijkste plaatsje op Lošinj is tegenwoordig Mali Lošinj

(59), dat ook het meest stedelijk karakter heeft van alle plaatsen op de Adriatische eilanden. Pas in de negentiende eeuw kreeg het deze hoofdrol, toen het het naburige Veli Lošinj overvleugelde. Recentelijk werd Mali Lošinj wereldwijd bekend door het antieke beeld van Apoximenes uit de vierde eeuw voor Christus (55-58), dat in 1996 toevallig op de zeebodem werd gevonden. Nu heeft het een ereplaats in het mu-seum in het paleis van Kvarner. Maar ook elders in Mali Lošinj kun je waardevolle exponaten met eigen ogen bekijken. Bijvoor-beeld de privé-collectie Piperata (61). In het mooie plaatjse Veli Lošinj (62) is vooral de kerk van St. Anthonius de Heremiet (63, crkva svetog Antuna pustinjaka) met zijn collectie van de renais-sancistische Venetiaanse schilder Bartholomeus Vivarini (60) van belang. Anders dan het kleine en dichtbevolkte Lošinj, is het op één na

33

80

83

82

74

78

75

81

76

77

34

84

grootste Kroatische eiland (na Krk) Cres slechts spaarzaam be-volkt. De meeste bewoners wonen in de enige stad, Cres, dat zich vanaf de vijftiende eeuw krachtig ontwikkelde en de hoofdstad van het eiland werd (71). Van belang zijn hier de kerk Onze Lie-ve Vrouwe ter Sneeuw (crkva Marije Snježne) uit de vijftiende eeuw, met haar bijzondere portaal (65), mooie interieur (66) en waardevolle kunstwerken (67), en het Franciscaanse klooster (68) uit dezelfde periode.Veel kleine plaatsjes op Cres hebben vanwege hun pittoreske ligging op de bergen hoog boven zee en vanwege de bijzondere, goed intact gebleven bouwwerken, de beschermde status van buitengewoon waardevolle rurale eenheden. Hieronder vallen Predoščica (64) en Orlec, dat bekend staat om haar klederdracht (72), Beli, bekend om zijn eco-centrum voor de bescherming van de vrijwel uitgestorven vaalkopgier (69) en het zeer aantrekke-lijke Lubenice, wegens de steile rotswanden boven de zandstran-den en het onovertroffen uitzicht op de wijdse zee (70).Op het eiland KRK zijn ook veel bijzondere nederzettingen, zo-als het oude stadje Krk, met zijn intact gebleven oude stadskern (73), maar ook het kleine, maar schilderachtige Vrbnik (80), « bo-ven zee», zoals het oude lied zegt. Het stadje Krk is zetel van een bisdom en heeft een katedraal (82), waarvan de eerste aanzet-ten teruggaan tot de zesde eeuw. Het heeft een rijke collectie sa-crale objecten (75). Dichtbij het stadje Krk ligt het Franciscaanse klooster Košljun op een eilandje (74) met een mooie kerk (76),

een museum, dat een bekende kunstverzameling herbergt (81 en 83) en een archief met een grote collectie oude handschriften (79).Op Krk is de beroemde plaat van Baška (77) gevonden (Baščanska ploča). Het dateert uit de elfde eeuw en is de oudst gevonden tekst in het oude Kroatische glagoljica-schrift. Het werd gevon-den in het plaatsje Jurandvor bij Baška, dat bekend staat om zijn prachtige stranden en zijn bewaard gebleven volkscultuur (78). In Jurandvor wordt een kopie van de plaat van Baška bewaard. Het origineel staat, vanwege hoge waarde en kwetsbaarheid, als speciaal exponaat bewaard in het atrium van de Kroatische Aca-demie van Wetenschappen en Kunsten in Zagreb.Het eiland RAB is het meest bekend om het intact gebleven his-torische centrum van het gelijknamige stadje (84). Een promi-nente plaats nemen er de vier klokkentorens in (drie romaanse uit de twaalfde eeuw en een barokke uit de zeventiende eeuw); en verder haar kerken (87 en 93), die veelvuldig zijn nageschil-derd (88). Net als Krk vormt Rab de zetel van een bisdom. Haar katedraal heeft een prachtig oorspronkelijk middeleeuws interi-eur (86), met schilderijen (92) en vele andere kunstwerken (89, 90, en 91). Rab had een speciale rol ten tijde van de stichting van het staatje San Marino op het Appennijnse schiereiland. Volgens de legende werd San Marino in de vierde eeuw gesticht door de steenhouwer Marin van het eiland Rab en werd het staatje naar hem genoemd.

35

86

85

87 88

92

93

91

90

89

36

1

37

2

5 6

7

8 9

3 4

REGIO LIKA – KAR-LOVAC Een rijk militair verleden

De regio Lika-Karlovac is de grootste van alle aan de Adriatische Zee grenzende regio’s, maar ook de dunstbevolkte van Kroatië. Dit komt niet alleen door haar rauwe natuur, maar ook door de woelige geschiedenis, waarin het eeu-wenlang het slagveld vormde tussen christelijk Europa en het Ottomaanse Rijk. Daarom is er hier relatief weinig bewaard gebleven en wat er bewaard is gebleven heeft vooral betrekking op de militaire geschiedenis. De regio wordt gevormd door twee districten – Lika-Senj en Karlovac. De eerste is een berggebied over-gaand in een rauwe kustlijn (ook het noordelijke deel van het eiland Pag valt hieronder). Het district Karlo-vac omvat deels berggebied, deels de Panonische vlak-ten rond Kordun en Pokuplje. De grootste plaats in de regio, Karlovac, werd gesticht als legervesting en de naam Kordun komt van de Franse naam voor de regio, cordon militaire (militaire zone).Hoewel de regio dunbevolkt is, komen er vele grote namen vandaan: de wereldberoemde uitvinder Nikola Tesla, de voor de Kroatische politieke geschiedenis uiterst belangrijke Ante Starčević, bekend als ’vader des vaderlands’, de edelman en oorlogsheer Fran Krsto

38

10

39

11

13 14 15

16

17

12

Frankopan en de sprookjesschrijfster Ivana Brlić-Mažuranić.SENJ is de grootste plaats in het kustgebied van het district. Het ligt aan de voet van het bergmassief Velebit. Het gezicht van Senj wordt bepaald door de monumentale verdedigingstoren Nehaj (1), een van de meest indrukwekkende langs de Kroatische kust. Het werd in de zestiende eeuw gebouwd en bewoond door de roemruchte Uskoci, die de Kroatische kust beschermden tegen Turkse aanvallen. Tegenwoordig is er een museum (5) in gehuis-

vest, met een verzameling oude wapens (2) en klederdrachten (6).Het militaire belang van Senj blijkt uit de wachttoren in de ha-ven (3) en de prachtige vuurtoren in de vorm van een ronde vesting (4). Haar rol als zeevaartsplaats van belang kan worden onderkend als je de maquetten van schepen ziet, niet alleen in de musea van Senj, maar ook in het kerkje Onze Lieve Vrouwe van Arte (7, crkvica svete Marije od Arta). Hoe belangrijk Senj als havenstad was, blijkt wel uit het feit dat de Jozefina-weg, die in de achttiende eeuw aangelegd vanuit Karlovac, hier met een gedenkteken wordt vereerd (9). Hoewel Senj klein is, zetelt hier een bisdom. Daarom heeft het ook een katedraal, de Onze Lieve Vrouwe-kerk (8, katedrala svete marije) uit de twaalfde eeuw.Het enige grote eiland dat onder deze regio valt is PAG. Het is bereikbaar per veerboot via het haventje Prizna, vlakbij Senj (12). Eigenlijk valt alleen het noordelijk deel van het eiland on-der dit district (net als eens een deel van de stad Rab) en valt het zuidelijke deel onder het district Zadar. Novalja is het enige plaatsje van enige omvang in dit deel van het eiland. Het kan zich roemen op het prachtige strand Zrće en haar uitbundige uitgaansleven. Novalja en omgeving worden sinds de Romeinse tijd bewoond. Er zijn resten van Romeinse waterleidingen (15) en talloze vindplaatsen van amfora’s op de bodem van de zee (17). In het plaatselijke museum (16) kun je kennismaken met

40

18

19

20 21

het maritieme erfgoed en de traditionele volkscultuur (11). Om Novalja liggen meerdere kleinere dorpjes, waaronder Caska (het antieke Cissa), met de ruïnes van wat eens een machtige stad binnen het Romeinse Rijk was. Er is ook een uitzichttoren (13) om de locatie van tonijn vast te stellen. In Lun, op de noordpunt van het eiland, staan interessante oude kerkjes (14) en olijfbo-men die meer dan tweeduizend jaar oud zijn (10).Trekken we via Senj over het Velebitgebergte het binnenland in, dan vind je er prachtige dorpslandschappen, opgenomen in de dikke groene bossen van LIKA en heldere meren, zoals Kruščica (21).Dankzij de overvloed aan bossen, maar ook door het harde-re klimaat zijn de huizen hier voornamelijk gebouwd van hout. Het best intact zijn die in het bij vissers zeer geliefde dal van de Gacka (27). Soortgelijke plaatsjes vind je ook elders in deze regio en in Kordun. Bijvoorbeeld Slunj, dat niet alleen wordt opgeluis-terd door de ruïnes van een middeleeuwse gefortificeerde stad, maar ook door het prachtige Rastoke, aan de monding van de Slunjčica in de Korana (26).

De oorspronkelijke volkscultuur is goed bewaard gebleven in de dorpen om Gospić, de hoofdplaats van district Lika-Senj. Dat kun je zien aan de traditionele bouwkunst, niet alleen de oudere (31), maar ook de iets nieuwere (25). In Lika zijn ook de oude ambachten, bijvoorbeeld de bouw van het traditionele muziek-instrument tamburica (28), niet verloren gegaan. In Gospić staat Museum Lika, bekend om de vondsten uit de prehistorie (23).In het dorpje Smiljan bij Gospić werd Nikola Tesla, een van de grootste wetenschappers ter wereld, geboren. Zijn geboortehuis is ingericht als museum, ervoor staat een standbeeld van hem (18). Het museum kreeg in 2006, ter gelegenheid van zijn 150ste geboortedag, een moderne inrichting (20). Behalve foto’s van zijn leven vind je er objecten die zijn uitvindingen vertonen, die vooral te maken hebben met wisselstroom en de draadloze over-dracht van electrische energie (19). In de qua grootte tweede plaats van de regio Lika, Otočac in het dal van de Gacka, staat ook een interessant museum met een verzameling voorwerpen van de traditionele volkscultuur

41

22

24

25

23

29

2826 27

30

31

42

van de streek (24). Het meest waardevol is een helm (22) uit de Bronstijd, afkomstig van de oerbewoners van de streek, de Illy-rische stam Japoda. In het andere deel van de regio Lika-Karlovac ligt KARLO-VAC. Het werd in 1579 gesticht terwille van de versterking van de verdedigingslijn tegen de Ottomanen. In de vlakte waar de Korana uitmondt in de Kupa werd hier de ideale renaissancestad gebouwd, in de vorm van een zespuntige ster, die vandaag de dag nog gedeeltelijk zichtbaar is (32). Dat de regio eeuwenlang een slagveld was, blijkt ook uit de talloze ruïnes van forten (43), wachttorens (37) en kastelen.In Karlovac komen ook de oude bergwegen Jozefina, Karolina en Lujzijana uit en daarom zijn er veel oude bruggen (42) en monumenten ter ere van de stratenbouwers (44). Dat de regio Karlovac zeer ontwikkeld was blijkt uit de vele tentoongestelde

voorwerpen in het Museum van Karlovac (39), maar ook uit het feit dat in het dichtbijgelegen Ozalj een van de oudste hydro-elektrische centrale van dit deel van Europa staat, de zgn. Mun-jara (40).

43

32 33

35

37

39

36

38

40

41 42 43

44

34

44

1

CENTRAAL KROATIE – Een rijkdom aan barokke kerken en paleizen en middeleeuwse forten en kastelen

Centraal Kroatië lijkt niet in het midden te liggen, maar zich uit te strekken naar het noordwesten. Toch ligt het centraal omdat het midden tussen twee grote land-schappelijke eenheden ligt – het zuidoostelijke berggebied, dat de weg naar de zee opent, en de laagvlakten van Slavonië in het oosten. Misschien wordt het ook wel ’centraal’ genoemd, omdat dit het dichtstbevolkte gebied van Kroatië is, waar bij-na de helft van de bevolking woont. Centraal Kroatië is ook verreweg de grootste toeristische regio van het land, waarin zeven districten (Zagreb, Krapina-zagorje, Varaždin, Međimurje, Koprivnica-Križevac, Bjelovar-Bilogorje en Sisak-Moslavi-na) als een ring om de hoofdstad Zagreb liggen.Dat het er redelijk dichtbevolkt is en er een overvloed aan cultuur-historisch materiaal te vin-den is, kan komen door het feit dat deze regio in het verleden relatief gespaard is gebleven van oorlogen. Daarom zijn er hier veel middeleeuwse stadjes, oude ruïnes, vestingen op bergtop-pen, burchten, paleizen, bijzondere kerken en musea te zien.

45

2

3

4 5

6 7

9

11

10

12

8

13 14

46

15

18 19 20

Centraal Kroatië bestaat uit een reeks kleinere historische regio’s – het heuvelachtige Zagorje ten noorden van Zagreb, Međimurje tussen de rivieren Mura en Drava, de vlakte Podravina aan de ri-vier Drava en Posavina aan de Sava, Banovina in het karsachtige zuiden en Prigorje, Moslavina, Turopolje en Žumberak. Zagreb heeft als hoofdstad veel diversiteit te bieden. Omdat het cen-trum van de macht in Kroatie in vroeger tijden aan zee lag, zijn de waardevolle cultuur-historische monumenten van centraal Kroatië meestal van later datum, uit de late middeleeuwen en de nieuwe tijd (hoewel er ook veel prehistorische en antieke monu-menten te vinden zijn).Het dichtbevolkte Zagorje neemt een speciale plaats in met zijn met wijngaarden overgoten heuvels, bijv. rond de plaats Vina-gora (Wijnberg), dat juist die naam draagt (1). Een kenmerkende bijdrage aan de dorpsgezichten vormen vaak de crucifixen die mensen plaatsten voor het afleggen van een gelofte (14).Zagorje staat ook bekend als de streek waar veel beroemde Kro-aten werden geboren. De bekendste onder hen is zeker Josip Broz Tito, leider van de antifascistische beweging en langdu-rig president van socialistisch Joegoslavië. Hij werd geboren in Kumrovec, dat vandaag de dag een uniek openlucht-museum is, met oorspronkelijke dorpshuizen waarin wordt getoond hoe men vroeger leefde (11). Een daarvan is het geboortehuis van

Tito. Zijn standbeeld staat ervoor (3). Ook de leider van de ne-gentiende eeuwse beweging van de Kroatische wedergeboorte en de eerste president van de onafhankelijke Kroatische staat, Franjo Tuđman, komen uit de streek.In de hoofdstad van Zagorje, Krapina, bevindt zich de belang-rijkste paleontologische localiteit van Kroatië, waar de resten van een neanderthaler werden gevonden. Bij de vindplaats is in 2010 op de plaats van het oude museum een nieuw museum ingericht, dat volgens velen het aantrekkelijkste museum van Kroatië is, het Museum van de neanderthaler van Krapina (10). Het toont de evolutie van de mens van prehistorie tot vandaag. Naast het museum zijn er in het park beelden geplaatst van de neanderthaler (7) en van dieren uit zijn omgeving (10). Het be-lang van deze vindplaats wordt onderstreept door het feit dat National Geographic er in januari 1996 een foto van op zijn voorpagina plaatste.In centraal Kroatië hebben in het verleden helaas ook verschrik-kelijke gebeurtenissen plaatsgevonden. Jasenovac in de regio Posavina was de plaats waar de beruchte Kroatische ustasja-fascisten een concentratiekamp hadden. Nu is het een herden-kingsplaats, dat wordt overheerst door het grote beeld De bloem van Jasenovac (2). Posavina staat echter ook bekend als streek vol huizen gebouwd in de traditionele volksarchitectuur, de be-

47

17

24

22 2321

25

27 26

28 29 30

16

48

31

32

33

34

35

36

roemde eikenhouten huizen (12 en 13) met prachtige houten ornamenten en decora-ties (8). Het bekendste van die dorpen is Čigoć in het natuurgebied Lonjsko Polje, dat in 1994 werd uitgeroepen tot eerste Europese ooievaarsdorp (9).In centraal Kroatië wemelt het van de thermale bronnen, die vanouds ook therapeutisch gebruikt worden. Sommige daarvan zijn nog in de Romeinse tijd gesticht, bijvoorbeeld Aquae Jasae (6), dat nu Varaždinske toplice heet. Hoe belangrijk de warmwaterbronnen vanouds waren blijkt uit de monumentale badhuizen die erbij gebouwd werden, vooral in Daruvar (4) en Lipik (5).De geest van centraal Kroatië ervaar je echter het meest in de laat-renaissancistische en BAROKKE STEDEN, zoals Varaždin, Bjelovar, Sisak, Koprivnica, Samobor en Čakovec. Hier is het typische Midden-Europese culturele erfgoed van de zestiende en zeventien-de eeuw goed bewaard gebleven. Vooral de mooie stadspleinen, zoals die in Koprivnica, extra mooi door het landschapspark (16), of die in Samobor, met oude stadspomp (17) of in de stad van de bedevaartgangers van het Heilige Bloed van Jezus in Ludbreg, sym-bolisch aangeduid met ’centrum van de wereld’ – Centrum mundi (24).Veel bouwwerken betoveren je door hun weelderige uiterlijk, bijvoorbeeld het Pras-sinsky-Sermage paleis uit de zeventiende eeuw in Varaždin (29). Zeer interessant zijn de oude bruggen, zoals in Sisak (15), maar ook in de stadsparken en kerkhoven kan je een streven naar schoonheid ontwaren. Het mooist is het kerkhof van Varaždin, uitge-dost met een hoge heg, die op zichzelf wel een park lijkt (18).De vele vondsten en kunstwerken zijn ondergebracht in musea, die in vrijwel iedere stad te vinden zijn. De meeste zijn een soort streekmusea met verschillende collecties, zoals het Museum van Samobor (30), maar er zijn ook gespecialiseerde musea, zoals het Voedingswarenmuseum in Koprivnica (22). Centraal Kroatië heeft een sterke schil-derstraditie en er zijn dan ook vele galeries te vinden, zoals Galerija Stančić in Varaždin, gewijd aan de bekendste schilder van Varaždin (25).Varaždin neemt een speciale plaats in onder de steden in centraal Kroatië vanwege het overvloedige en goed bewaard gebleven historisch erfgoed. Het heeft de meeste musea en kent een speciale zorg voor de bezoekers. Dat laatste manifesteert zich met name op het zgn. Špancirfest, een typisch Middeneuropees straatfestival (19). Ieder jaar komen er op dit evenement, dat eind augustus wordt gehouden, ongeveer 200.000 bezoekers af op de meer dan duizend performers uit twintig landen.Herkenbaar symbool van het festival zijn de traditionele kostuums (20) en de gekos-tumeerde opvoeringen (21 en 26). Hier komen oude ambachten (28) en de Varaždin kenmerkende barokke muziekcultuur (27) opnieuw tot leven. Je kunt er traditionele producten kopen en specialiteiten op basis van oeroude recepten proeven, maar ook schilderijen kopen (23).De grootste trekpleisters van centraal Kroatië zijn misschien wel de KASTELEN, VES-TINGEN EN FORTEN. Nergens in Kroatië staan er zoveel en kennen ze zulke volup-tueuze vormen. Slot nummer één is Trakoščan (37), dat in een dicht bos ligt, boven een romantisch meer in het uiterste noorden van Kroatië. Het werd als klein fort gebouwd in de dertiende eeuw, maar verkreeg haar de huidige vorm eind negentiende eeuw ten tijde van graaf Drašković. De uitbundige vormgeving van Trakoščan manifesteert zich vooral in de toren (39) en de toegangspoort (38), maar je aandacht wordt ook getrokken door de inrichting van de bijgebouwen en het binnenhof (40). Het bijbehorende museum draagt zeker bij aan de populariteit van het paleis. Het heeft de meest waardevolle collectie oude wapens en oude militaire uitrustingen van heel Kroatië (36). Het museum werd grotendeels door graaf Drašković zelf ingericht. Behalve oude geweren (35) vind je er ook oude mid-deleeuwse harnassen (31), bijzonder oud meubilair (32 en 33) en vele oude boeken en documenten (34).Ook het zestiende eeuwse stadscentrum van Varaždin vertoont zich in vol ornaat (48). Hier vind je het Stadsmuseum. Ten noorden van Varaždin, in de noordelijkste Kroati-sche regio Međimurje, ligt het stadje Čakovec, waar de vesting van de legendarische graven Zrinski staat (50). Het is ook als museum ingericht (54, 55 en 56). Ten zuiden van

49

38 39 40

37

50

4342

59 60

46

41

47

55545352

51

48 49

50

5856

6261

57

51

44 45

52

63

65

64

66

Varaždin staat het romantische slot Maruševec (42).Verder naar het zuiden, in de heuvels van Zagorje, staat het prachtige fort Veliki Tabor, dat er van buiten nog net zo uitziet als in de zestiende eeuw, toen het werd gebouwd (46). Hier komen valkeniers en zwaardvechters en iedereen die de middeleeuwen een warm hart toedraagt bijeen onder de verdedigingswallen en op het plein binnen de vesting (47). Het is nu ingericht als mu-seum (41), dat getuigenis aflegt van haar woelige verleden (52 en 53), waarbij de legende van Veronica Desinički en haar tragische liefde een speciale plaats inneemt. In de streek Zagorje staan ook veel kastelen, zoals Oršić in Gornja Stubica (43 en 49), waarin een museum is ingericht van de Boerenopstand (58). Want juist hier werd in de zestiende eeuw een van de grootste boerenopstanden van Kroatië geor-ganiseerd. Een gedenkteken van de boerenleider, Matija Gubac, staat in de ruimte onder het slot (57). Het slot Bežanec is van recenter datum en heeft nu een bestemming gekregen als ex-clusief hotel (51). In Zaprešić bij Zagreb staat een uniek intact gebleven feodaal landgoed, Novi Dvori. Hier leefde goeverneur Josip Jelačić. Een van de gebouwen van het landgoed herbergt een verzameling schilderijen van de bekende Kroatische schil-der Matija Skurjenji. (61).In het zuidoosten van centraal Kroatië staan er een aantal ma-jesteitelijke kastelen langs het water, bijvoorbeeld in Hrvatska Kostajnica (59) op een eiland middenin de rivier Una. Maar

belangrijker is nog de burcht in Sisak, waar de Kupa in de Sava uitkomt (60). Hier behaalde het Kroatische leger een legenda-rische overwinning op de Ottomanen in 1593. De vesting van Đurđevac (62) kan zich eveneens beroepen op een glorieus verleden. Helaas heeft de tand des tijds veel beroemde kastelen voor een groot deel weggevaagd en kunnen alleen ruïnes nog getuigen van deze oude roem. Dat geldt bijvoorbeeld voor de vestingswallen van Samobor (44) en Kalnik (45) bij Križevac. Het KERKELIJK ERFGOED VAN CENTRAAL KROATIE doet qua schoonheid niet onder voor het wereldlijk erfgoed. Vrijwel iedere stad beschikt over tenminste een indrukwekkende kerk en er staan ook veel bijzondere kerken in de dorpen. Vooral Varaždin, vanouds bekend als de stad van de kerkklokken, kan zich beroepen op indrukwekkend sacraal erfgoed. De eerste on-der de kerken hier is de zeventiende eeuwse katedraal De He-melvaart van de Gezegende Maagd Maria (Uznešenja blažene djevice Marije) met haar weelderige altaar (63). Uit dezelfde tijd stamt de Johannes de Doper-kerk (crkva svetog Ivana Krstitelja) met een prachtige preekstoel (66).Ook in Zagorje is er sacraal erfgoed te over, ofschoon er geen grote steden zijn. Een hoofdrol speelt hier de Moeder van God-kerk (crkva Majke Božje) in Marija Bistrica (68 en 69), dat het bedevaartscentrum van Kroatië is (65). Maar het mooiste altaar staat in de Onze Lieve Vrouwe ter Sneeuw-kerk (crkva svete Marije Snježne) in het dorp Belac (67). De kerk die deel uitmaakt

53

67

71

70

69

68

7672 73

74 75

54

77

78

79

van het Paulinistisch kloostercomplex in Lepoglava (75) is zowel buiten als binnen rijkelijk gedecoreerd, en de kerk in Vinagora (70) sprookjesachtig zowel qua ligging als qua uiterlijk (70). Pittoreske kerken met rijk interieur zijn er ook elders in centraal Kroatië te vinden. Een van de mooiste is de kerk in Sela bij Sisak (64 en 72), een in Komin bij Sveta Ivana Zelena (71) en de St. Hieronymuskerk (crkva svetog Jeronima) in Štrigovi (76), vrijwel het noordelijkste punt van Kroatië. Een speciale plaats neemt de kerk van de Heilige Drieëenheid (crkva svetog Trojstva) in, ge-legen in Krašić bij Jastrebarsko (74), waar de Kroatische aarts-bisschop Alojzije Stepenac werd geboren. Er zijn ook kerken die niet Rooms-katholiek zijn, zoals de Grieks-katholieke katedraal in Križevci (73).Je kent de cultuur van midden Kroatië niet als je geen kennis hebt gemaakt met haar NAIEVE SCHILDERS, die een wereld-wijde faam hebben verworven. Dat geldt vooral voor de schil-dersschool van Hlebine, een pittoresk dorpje in de streek Po-dravina bij Koprivnica. Hier staan ook twee galeries, de Galerie

van naieve kunst van Hlebine en Galerie Generalić (84), waarin schilderijen worden tentoongesteld van de oprichter van de schildersschool, Ivan Generalić (81) en ook inserts uit zijn leven worden vertoond (87).Zijn zoon Josip Generalić (80 en 89) verwierf ook faam als schil-der en dat geldt ook voor andere bewoners van Hlebine en an-dere naïeve kunstenaars uit de regio. Ook vandaag de dag zijn er nog veel actief, niet alleen als schilder, maar ook als beeldhouwer (88), zoals een van de zeldzame vrouwelijke kunstenaars van de streek, Ljubica Matulec (82 en 83).Veel beroemde naïeve kunstenaars hebben hun eigen galerie in hun geboorteplaats, zoals Ivan Lacković Croata (78) in het dorp Batinska (86), Ivan Rabuzin in Ključ en Matija Skurjeni uit Veter-nica in Zaprešić bij Zagreb. Een groot deel van de naïeve kunst bevindt zich tegenwoordig in het Museum voor naïeve kunst in Zagreb, zoals werken van Mijo Kovačić (79), Ivan Rabuzin (77) en Matija Skurjeni (85).

55

80

81

82 83

85

84

86 87

88

89

56

1

57

3

2

ZAGREB- Moderne hoofdstad met erfgoed uit de middeleeuwen en de nieuwe tijd

Zagreb beschikt net als veel andere hoofdsteden in Eu-ropa, over een buitengewoon rijk cultureel erfgoed. Aangezien Zagreb al in de elfde eeuw een nederzetting van belang was en in de zestiende eeuw hoofdstad van Kroatië werd, wemelt het hier van de monumenten uit het verre verleden, die vooral in de oude bovenstad zijn te vinden. Het huidige stadscentrum ligt in de beneden-stad, waar veel bouwwerken uit de overgangstijd tussen de negentiende en twintigste eeuw zijn te vinden. Ondanks haar status bleef Zagreb tot aan de twintigste eeuw een klein stadje en daarom zijn vrijwel alle culturele bezienswaardig-heden te vinden in het oude en nieuwe centrum, dwz. de boven-stad en de benedenstad. Hier staan alle stadspaleizen, kerken, musea en ook hotels die er toe doen. Daarom kan de bezoeker alle cultuurmonumenten zonder problemen lopend afgaan. Za-greb heeft die speciale intieme sfeer behouden, wat haar onder-scheidt van de meeste Europese hoofdsteden.De bezoeker voelt zich op zijn gemak door de overvloed aan parken en groene zones in het centrum. Door het stadscentrum loopt een reeks parken die samen de vorm van een hoefijzer heb-

58

11

5

4

7

12 13

6

ben, en daarom wel Lenuci’s hoefijzer genoemd worden, naar de ontwerper ervan.Als je niet van wandelen houdt of ook andere stadsdelen wilt bezichtigen kun je gebruik maken van de tram, die er al sinds de negentiende eeuw is. Als weinig andere Europese steden be-schikt Zagreb over een dicht netwerk aan tramlijnen, die naar alle belangrijke stadsdelen voeren en zelfs ver erbuiten. Je kunt ook de oude kabeltram proberen die je per tram ophijst van de benedenstad naar de bovenstad; of de kabelbaan die naar de top van de Medvednica-berg voert, vanwaaruit je een schitterend uitzicht over de stad hebt.Dit bosgebied (2) loopt door tot aan de bovenstad en, langzaam overgaand in parken, tot aan het huidige stadscentrum, het cen-trale plein Trg Bana Josipa Jelačića (1). Ook als je met de trein komt en op het centraal station uitstapt, strekt er zich een reeks parken voor je uit, die je leiden naar het centrum van de stad. Dit is hetzelfde beeld als wat de reizigers van de Orient Express

te zien kregen, die van Parijs naar Istanbul reed. Speciaal voor die reizigers werd in 1925 hotel Esplanade gebouwd, dat nu deel uitmaakt van de Regent hotelketen (3). Direct naast het hotel ligt het interessantste deel van Lenuci’s hoefijzer, de botanische tuin van Zagreb.Als je vanaf het station direct naar het centrum loopt, kom je langs een hele reeks Jugendstil-gebouwen van de BENEDEN-STAD, die gebouwd werden eind negentiende eeuw, begin twintigste eeuw. Bijvoorbeeld het Centraal Station zelf, met zijn karakteristieke gevel (8). Aan de overkant ligt een van de meest beeldbepalende gebouwen van Zagreb, het Kunstenaarspavil-joen (12). Dit was het eerste grote gebouw in Kroatië dat uitslui-tend werd gebruikt voor exposities. De ruimte tussen deze twee gebouwen wordt gevuld met een park met fontein en een stand-beeld van de eerste koning van Kroatië, Tomislav (19), die in de tiende eeuw het bewind voerde over Kroatië.Ga je met een lichte omweg naar het centrum, dan kom je langs

59

14 15 16

10

9

17 18 19 20

8

hotel Esplanade (14), de botanische tuin, de stadsschouwburg (13) en Museum Mimara (15). Als je dan op het centrale plein aankomt (7), zie je het grote standbeeld van goeverneur en strij-der voor Kroatische autonomie Josip Jelačić (5), naar wie ook het plein is genoemd. Het beeld stond er vanouds, maar werd ten tijde van het communisme van het plein verwijderd, om, tot groot enthousiasme van de menigte, in 1991 toen Kroatië onaf-

hankelijk werd, weer terug te worden geplaatst.Ook aan de randen van de benedenstad staan interessante ge-bouwen. Het bekendst is het Huis van de Kroatische Beeldende Kunstenaars, dat in 1938 werd ontworpen door de bekende kun-stenaar Ivan Meštrović (16). De villa’s van de benedenstad vallen vooral op door hun weelderige interieur (4 en 6) en het waarde-volle meubilair (9). Een voorname indruk maakt ook de passage

60

21 22 23 24

27

28 29

31 32 33 34

25 26

30

Oktogon (10), een verre voorloper van de huidige winkelcentra.Aan de rand van de benedenstad vind je ook moderne gebou-wen, zoals de wolkenkrabber Cibona (11), maar dat soort ge-bouwen vind je meer aan de zuidkant van de stad, vooral het bijzondere gebouw van het Museum voor Moderne Kunst (18). Toch is ook daar de behoefte aan groen niet over het hoofd ge-zien (20). Het Bundek-meer (17 en 18) in Novi Zagreb ligt niet ver van het stadscentrum en de inwoners van Zagreb komen er graag samen.Anders dan de levendige benedenstad ademt de middeleeuwse BOVENSTAD vooral rust uit. Dat komt mede door haar ligging op twee heuvels boven het huidige centrum en door haar romantische steegjes, die je kunt bereiken via nog nauwere stadspoorten, zoals Kamenita vrata (23, Stenen Poort), dat bij de inwoners van Zagreb nog altijd belangrijk is als plaats waar mensen een heilige gelofte afleggen, met het miraculeuze

schilderij van de Heilige Maagd (26).De bovenstad bestaat uit twee delen, het profane Gradec op de westelijke heuvel en het sacrale Kaptol op de oostelijke heuvel. Het centrum van Kaptol wordt gevormd door de katedraal van St. Stephanus en de Hemelvaart van Maria (crkva svetog Stje-pana i Uznesenja marijina), dat met zijn 105 meter de hoogste kerk van Kroatië is (35). Het werd in de elfde eeuw gebouwd, maar veranderde sindsdien talloze malen van vorm. De huidige vorm dateert van het einde van de negentiende eeuw. Op het plein voor de katedraal staat een paal met daarop een gouden beeld van de Maagd Maria (27).In de bovenstad staat ook de veertiende eeuwse St. Marcus-kerk (33, crkva svetog Marka), die bij de inwoners van Zagreb bijzonder geliefd is. Het staat bekend om zijn dak, dat is gede-coreerd met de wapenemblemen van Zagreb en Kroatië (30).

61

35

39

38

37

36

Direct daarnaast ligt het centrum van het ’profane’ Gradec, het parlementsgebouw (32 en 34), met monumentale toegang (29). Op een steenworp afstand ligt de Jezuïtische St. Catharina kerk (24, crkva svete Katarine) met voluptueus interieur (25) en altaar (21). Direct daarnaast bevindt zich een van de belangrijkste ex-positieruimten van Zagreb, Klovičevi dvori, gehuisvest is in het voormalige Jezuïtenklooster (22 en 38). In de bovenstad staat ook het museum dat volgens velen de aantrekkelijkste inrichting van allemaal heeft, het Stadsmuseum van Zagreb. Originele exponaten uit de geschiedenis van de stad (36), afbeeldingen met oude inwoners (39) en een maquette van de bovenstad (37) maken een bezoek absoluut de moeite waard. In het stille Tuškanac-park, aan de overkant van de stadswallen, staat het museum van de grote Zagrebse en Midden-Europese schrijver Miroslav Krleža, gehuisvest in het huis waar hij woon-

de (28), met zijn standbeeld ervoor (31).In de benedenstad staan nog meer musea. Er zijn in Zagreb maar liefst dertig MUSEA en nog meer galerieën. De belangrijkste hier is Museum Mimara, genoemd naar de stichter, kunstverza-melaar Ante Topić Mimara. Er zijn ongeveer 4000 kunstwerken. Het bekendst zijn de verzameling glazen voorwerpen (48), de Oost-aziatische verzameling (49) en de verzameling oude mees-ters (44 en 56), met o.a. Brueghel (53) en Velasquez (54). Het Archeologisch museum heeft maar liefst 460.000 voorwerpen, vooral uit de Romeinse tijd. Er zijn speciale afdelingen voor de prehistorie (52), de antieke tijd (43) en de middeleeuwen en er is ook een unieke Egyptische collectie (41). Het Museum voor Kunst en Nijverheid telt ook een groot aantal exponaten (160.000), die gezamenlijk getuigen van de geschie-denis van de materiële cultuur in Kroatië (40 en 50). Onder de 19

62

40 41 42

46

51

52

54

5655

50

53

verschillende collecties bevindt zich een speciale verzameling klokken (45) en meubilair (61). Dit museum en Klovičevi dvori (51) wor-den ook vaak gebruikt voor tijdelijke tentoonstellingen. Onder de galerieën voor beeldende kunst onderscheidt zich de Strossmayer galerie (55) met zijn verzameling oude meesters (59). Het werd genoemd naar zijn oprichter, bisschop Josip Juraj Strossmayer (60). De Moderna Galerija (58) mag zich met recht beroemen op haar collectie Kroatische kunstenaars uit de negentiende en twintigste eeuw

63

44 45

47

49

48

57 58

59 61

60

43

(47), lopend van Nikola Mašić, bekend om zijn dorpsidyllen (46) tot Edo Murtić en zijn uitbundige abstracties (42). Zeer populair is het Technisch Museum met zijn oude mijn, de uitvindingen van Nikola Tesla en oorspronkelijke oude vliegtuigen (57), evenals, sinds zijn opening in 2009, het Museum voor Moderne Kunst (61).

64

65ZAGREB, ST. CATHARINA KERK

66

1

4 6 75

67

2

8

3

SLAVONIE – Puur Midden-Europa aan de oevers van de machtige Donau

In het oosten van Kroatië, tussen de rivieren Donau, Drava en Sava ligt het vruchtbare Slavonië. Het is na Dalmatië de grootste regio van Kroatië en staat bekend om zijn wijdse laagvlakten, eikenbos-sen, pittoreske wijngaarden, oude wijnkelders, barokke paleizen en kerken. Hier is ook het folkloristisch erfgoed goed bewaard geble-ven, met versierde koetsen, kleurrijke klederdrachten, eigen mu-ziekinstrumenten, zoals de tamburica en unieke culinaire specia-liteiten.Na centraal Kroatië is dit de grootste toeristische regio van Kroatië. Het be-staat uit vijf regio’s: Virovitica-Podravina, Požega-Slavonië, Brod-Posavina, Osijek-Baranja en Vukovar-Srijem. Tot nu toe worden deze regio’s nog niet zoveel door toeristen bezocht, omdat ze ver zijn afgelegen van de toeristische hoofdstroom, die naar de zee voert. Maar als je de moeite van een bezoek neemt, zal je meer dan eens aangenaam verrast zijn, vooral als je graag speurt naar verborgen culturele schatten.Cultureel lijkt Slavonië veel op centraal Kroatië, maar er zijn ook heel wat verschillen. Waar centraal Kroatië grotendeels gespaard bleef van oorlogen, stond Slavonië een groot deel van haar geschiedenis onder Ottomaans be-wind. Pas in de achttiende eeuw werd het er definitief van bevrijd. Daarom zijn de huidige bewoners voornamelijk emigranten uit andere delen van Kro-atië en deels ook uit andere delen van het Habsburgse Rijk, waar het deel van uitmaakte.Vanwege deze omstandigheden kent Slavonië relatief weinig cultuurmonu-menten. Er zijn echter waardevolle voorwerpen uit de Bronstijd bewaard gebleven, zoals de 4000 jaar oude Duif van Vučedol (8), dat is uitgegroeid tot symbool van Slavonië. Er zijn hier ook ruïnes van antieke steden en vestingen en in wat verborgen hoekjes zijn ook zeldzame restanten uit de voor-Turkse middeleeuwen bewaard gebleven, bijvoorbeeld de stadswallen van Ilok, de oostelijkste stad van Kroatië, gelegen aan de Donau (3). Dankzij deze verde-digingsmuur kon de stad tot aan het begin van de zestiende eeuw de Turkse aanvallen weerstaan. Later maakten de Turken er zelf gebruik van en van-wege hun solide bouw bestaan ze vandaag de dag nog.Maar de meeste cultuurmonumenten in Slavonië stammen uit de achttiende eeuw. In die tijd werden de meest interessante bouwwerken opgetrokken, vooral kerken, die getuigden van de terugkeer van het christendom naar deze gebieden. Vaak vind je uitbundig gedecoreerde altaren, zoals in het Francis-caanse klooster in Slavonski Brod (2). In deze periode bloeide de economie, wat je ook kunt zien aan de fraai gedecoreerde wapens van de ambachts-gilden in Požega (4). Slavonië werd ook een verkeersknooppunt van belang door de aanwezigheid van de rivieren Donau, Drava en Sava (5). Van de ha-vens aan de rivieren werden goederen verder vervoerd door paarden met karren en daarom staat Slavonië tot op de dag van vandaag bekend om haar paardenfokkerij (1).

68

9

Helaas maakten juist de vlakten en het belang als transitgebied Slavonië zo aantrekkelijk voor grote buitenlandse legers. In vrij-wel iedere oorlog werd dit gebied zwaar beschadigd. Dat ge-beurde vooral in de Tweede Wereldoorlog, toen bij Batina aan de Donau een van de grootste slagen werd gevoerd tussen de nazi’s en de sovjettroepen. Ter herdenking van die slag werd er een monument geplaatst van de Kroatische beeldhouwer Antun Augustinčić (6).Van alle delen van Kroatië heeft Slavonië ook het meest te lijden gehad van de oorlog in de jaren negentig. Vooral de stad Vuko-var, dat vrijwel geheel werd verwoest door het Joegoslavische leger. Hier werd een van de grootste genocides uitgevoerd in het Europa na de Tweede Wereldoorlog. Het herdenkingsgebied Ovčara en het monument voor de helden op de begraafplaats van Vukovar houden de herinnering in ere (7).Tijdens de Tweede Wereldoorlog leed ook Osijek, de grootste stad van Slavonië, aanzienlijke schade. Nu is het volledig gereno-veerd. Het beeld van de stad aan de Drava wordt bepaald door de STADSPALEIZEN, zoals de stadsschouwburg (12) en de ka-tedraal St. Petrus en Paulus (9, katedrala svetog Petra en Pavla) op het centrale plein, Trg Ante Starčevića (10).Ook in de andere Slavoonse steden vind je monumentale stads-

paleizen, bijvoorbeeld in Vinkovci (11), Vukovar (20), Virovitica (14), Slavonski Brod (15 en 18) en vooral Požega (13 en 16). Deze laatste stad was in het verleden de belangrijkste Slavoonse stad en herbergt een van de mooiste pleinen van Kroatië (19), hoewel de bewoners van de qua grootte tweede Slavoonse stad, Slavon-ski Brod, het hier waarschijnlijk niet mee eens zullen zijn (17).Onder alle barokke bouwwerken in Slavonië neemt waarschijn-lijk toch de Vesting van Osijek (Osječka Tvrđa) de eerste plaats in. Het vormt een unieke verbinding van militair fort en een door de gewone burgers bewoonde stad. Er werd met de bouw be-gonnen in 1712 naar het voorbeeld van de Nederlandse militaire fortificaties. Behalve de wallen, die grotendeels zijn verwijderd, is het fort vrijwel onaangetast gebleven (32). Niet alleen de uni-versiteit van Osijek en het Museum van Slavonië (24) hebben er hun plaats in gevonden, maar ook het moderne Archeologische museum (28 en 29). Het fort is het enige monument van Slavo-nië dat is voorgesteld voor een plaats op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO.Anders dan de Vesting van Osijek, zijn de verdedigingswal-len van Slavonski Brod intact gebleven (27). Zoals de meeste Slavoonse vestingen uit de achttiende eeuw werd dit fort ont-worpen door de beroemde Oostenrijkse legerleider Eugen von Savoyen. Het fort staat grotendeels in dienst van het toerisme en

69

10

11 12 13

14 15 16

17 18

19 20

70

21 22 23

37

28

27

29

30

31

32

71

24 26

34

35

40

3938

4241

36

33

25

72

43

44 45 46

doet dienst als museum (21); verder een ruimte voor het onder-houden van oude ambachten (38) en een deel is in gebruik door het gemeentebestuur van de stad (42).Van de oudere fortificaties in Slavonië is dat van Ilok goed be-houden gebleven (34). Het herbergt een Franciscaans klooster en het slot van de familie Odeschalci uit Rome (lang geleden de vorsten van Ilok), met een modern ingericht museum, waaron-der de beroemde wijnkelders van Ilok staan (26), waarin de heer-lijke Traminac wijn van Ilok rijpt. Dichtbij is ook het landgoed Principovac (35), waar, vanwege de prachtige inrichting, ook vaak feestelijkheden worden plaatsvinden. Van de stadswallen van het in de middeleeuwen machtige stadje Ružice na papuku, dat boven Orahovica ligt, zijn anders dan in Ilok alleen ruïnes overgebleven (36). In het museum van Batina, op de plaats waar de grote slag in de Tweede Wereldoorlog plaatsvond, kun je na-der kennismaken met de rijke militaire geschiedenis van Slavo-nië en Baranja (25).In Slavoons Podravina, ten westen van Osijek, zijn er veel goed

bewaard gebleven kastelen en paleizen. Het meest monumentaal is slot Norman-Prandau in Valpovo (22), met zijn gedeeltelijk in-tact gebleven verdedigingswallen. Het elegantst is het classicisti-sche slot Pejačević in Našice (39), dat omzoomd wordt door een prachtig landschapspark en een meer (40), dat genoemd is naar de beroemde adelijke familie (33), die het grootste deel van Sla-voons Podravina bestuurde. In dit slot leefde de beroemde com-poniste en pianiste Dora Pejačević, wiens piano (23) een van de belangrijkste exponaten is in het Streekmuseum van Našice.Er staat ook een slot Pejačević in de westelijkste stad van Slavo-nie, Virovitica (30). Maar bijzonderder is misschien het jongere slot Mailath in Donji Miholjevac aan de Drava, dat begin twin-tigste eeuw werd gebouwd in een voor deze streek ongewone Engelse jagersstijl (37). Er staan ook mooie sloten in de zuidelijke wijnstreek van het arena-achtige dal van Požega, zoals het slot in Kutjevo (41), naast de bekende wijnkelders uit de dertiende eeuw. SLAVOONS SACRAAL ERFGOED ademt ook de geest van de

73

54

59

5352

60

57 58

5655

50

51

49

48

47

74

61

75

62 63 64

65

66

68

69

67

vervlogen tijden waarin het tot stand kwam. Het meest waardevol zijn de bouwwerken voor bisdommen als Požega (49) op het Plein van de Heilige Drie-eenheid. (Trg svetog Trojstva), met een monument voor de slachtof-fers van de pest (48). Het meest monumentale sacrale gebouw in Slavonië is de katedraal van Đakovo, die in 1866 werd gebouwd in opdracht van bisschop Josip Juraj Strossmayer, teneinde Đakaovo meer aanzien te verschaffen als kerkelijk centrum van Slavonië. Deze katedraal is van buiten, met zijn rode bakste-nen (47) net zo mooi als van binnen, waar een weelderig altaar en de gordij-nen (43) het een ongewone pracht verlenen. Die typerende rode kleur zie je ook aan de buitenkant van de belangrijkste kerk van Osijek, de St. Petrus en Pauluskerk (46, crkva svetog Petra i Pavla). Prachtig is ook het Franciscaanse klooster in Virovitica met zijn St. Rochus-kerk (55, crkva svetog Roka), vooral van binnen (50), maar ook het binnen-plein van het klooster (56) en de eetzaal (45). De Franciscanen verdienen ook krediet voor de rijkelijk gedecoreerde kerken van de Heilige Drie-een-heid in Slavonski Brod (52) en het klooster in Šarengrad aan de Donau (54). Van buitengewone waarde zijn enkele kleine kerkjes, zoals de St. Laurens-kerk (crkva svetog Lovrena) in Lipovac in de streek Srijem (58) en de St. Petrus en Pauluskerk bij het dorpje Topolje in de streek Baranja, dat in 1722 door prins Eugen von Savoyen werd gebouwd als teken van dankbaarheid voor de overwinning op de Ottomanen (59).Het belang van het Tempelierskerkje St. Martinus (60, crkvica svetog Mar-tina) overtreft haar uiterlijk. Het is een van de zeldzame voor-Ottomaanse kerken die bewaard zijn gebleven. Heel speciaal is de Allerheiligenkerk (crkva Svih Svetih) in Đakovo (51), dat van binnen het interieur van de toemalige Turkse moskee heeft. Verder ook een kapel gebouwd in de ver-dedigingsmuur van kasteel Valpovo (57). Een bijzonder uiterlijk hebben de kerken St. Theresa van Aquila (44) in Suhopolje bij Virovitice, de St. Dimi-triuskerk in Brodski Drenovac (46) en het orthodoxe St. Nicolaasklooster bij Orahovica (53).Onze culturele wandeling door Slavonië is tenslotte ondenkbaar zonder kennismaking met haar unieke VOLKSCULTUUR. Die komt je tegemoet uit de pastorale Slavoonse dorpjes, zoals Davor aan de Sava, met zijn met gras bedekte daken (68), uit het grote aantal wagens (67) dat je op de erven ziet staan, uit de warme kleuren van de gevels (69) en de eenvoudige inrich-ting van de huizen (63). Even mooi en fantasievol zijn de grote dorpshuizen (66) en huisjes die bedoeld waren om uit te rusten van het zware werk in de wijngaarden, zoals die op de heuvels rond Požega (64).Onder die dorpen valt vooral Zmajevac in Baranja op door zijn schoonheid. De klokkentorens zijn harmonisch opgenomen in het geheel van huizen aan de dorpsstraat (61). De geest van dit gebied proef je nog beter als je het huis van een wijnbouwer uit Baranja betreedt (62) en de lichte wijn proeft, die hier zorgvuldig in de wijnkelders ligt opgeslagen (65).

76

1

77

3 4 5

2

Dalmatië – REGIO ZADARBron van de vroege Kroatische cultuur

Dalmatië is de grootste en bekendste Kroatische regio. Het ligt in het uiterste zuiden van Kroatië en wordt getekend door zon, een warme zee, olijven, wijn, vis, liederen en schilderachtige plaats-jes met rotsstenen huizen – dit is de ware mediterraan. Het is ook cultureel gezien het rijkste deel van Kroatië, waar maar liefst zes lokaliteiten beschermd zijn als Werelderfgoed bij de UNESCO. Aangezien de meeste toeristen vanuit het noorden in Dalmatië aankomen, beginnen we onze rondgang in de noordelijkste regio van Dalmatië, de streek rond Zadar.Hier ligt het historische centrum van Dalmatië, Zadar, de regio omvat ook de eilanden Pag, Dugi Otok, Ugljan, Pašman en een veelheid aan kleine ei-landjes. De streek rond Zadar kent de meeste bewoonde eilanden van heel Kroatië en het uitgestrekte gebied op het vaste land geldt als het best ont-

78

10

6

9

87

11

wikkelde landbouwgebied langs de hele Adriatische Zee. Al deze streken zijn schatrijk aan historisch erfgoed, beginnend vanaf de prehistorie, maar vooral uit de antieke tijd en de vroege middel-eeuwen.Het gebied rond Zadar had door haar strategische ligging ern-stig te lijden onder oorlogen, recentelijk nog in de jaren negen-tig. Sporen van leven lopen er vanaf de prehistorie en de oude Illyriërs en Romeinen. Maar juist in de regio Zadar ontstond het eerste Kroatische koninkrijk en daarom staan er de meeste monumenten van de oudste Kroatische cultuur. De Kroaten ar-riveerden er in de zevende eeuw. Ze stuitten er bij iedere stap op de overblijfselen van de antieke cultuur en namen als een van de eerste volken in Europa het christendom aan.

Hoewel de kustlijn vanaf de vijftiende eeuw door de Venetianen werd bestuurd, viel het binnenland onder Ottomaanse heer-schappij. Toch behield het hele gebied rond Zadar al die tijd haar Kroatische identiteit. Dat zette zich voort in de tijd van het Oos-tenrijkse bewind vanaf de negentiende eeuw tot aan het eind van de Eerste Wereldoorlog. Juist in de regio Zadar was de beweging die streefde naar vereniging van Dalmatië met Kroatië zeer sterk. Die kwam begin twintigste eeuw eerst tot stand binnen het ko-ninkrijk Joegoslavië en later binnen het onafhankelijke Kroatië.De regio Zadar ontwikkelt zich economisch buitengewoon sterk, zodat Zadar en omgeving onder de meest dynamische delen van Kroatië vallen. Ondanks deze snelle economische ontwikkeling is de natuur er goed behouden gebleven. Veel cultuurmonumen-

79

13

15 1614

12

17 18

ten zijn harmonisch in hun natuurlijke (4) of stedelijke omgeving (5) opgenomen. Een van de beste getuigenissen van het histori-sche belang van de regio en de waarde van haar erfgoed vormt het centrum van ZADAR, de grootste historische stadskern aan de Kroatische Adria (1). De stad en haar omliggende eilanden, zoals Pašman (3) kennen een buitengewoon rijk sacraal erfgoed.De inwoners van Zadar, qua grootte de één na grootste stad van Dalmatië, zijn ervan overtuigd dat juist aan hun promenade aan zee de zon het mooist ondergaat. Dit werd overigens ook be-weerd door de legendarische Britse regisseur Alfred Hitchcock, toen hij Zadar in de jaren zeventig van de vorige eeuw met een bezoek vereerde. Je vindt er twee uiterst interessante recentelijk geplaatste installaties, het Zeeorgel en de Zonnegroet (2).

Onder de vele kerken in Zadar neemt de St. Donatuskerk (crkva svetog Donata) uit de negende eeuw (8) een speciale plaats in. Haar unieke ronde vorm (7) vormt een onuitwisbaar bestanddeel van het beeld van de stad. Hier staan ook de romaanse basiliek van St. Chrysogonus (basilika svetog Krševana) uit de twaalfde eeuw (9 en 10), de St. Anastasia katedraal (katedrala svete Štosije) uit de twaalfde-dertiende eeuw (6) en de St. Simonskerk (crkva svetog Šimuna), wiens lichaam wordt bewaard in een kist op het hoofdaltaar (13). Het belang van Zadar blijkt uit haar status als aartsbisdom, die het al in de twaalfde eeuw verwierf. De perma-nente expositie van kerkelijke schatten in het Museum voor Sa-crale Kunst, naar de schrijver Miroslav Krleža zei Het goud en zilver van Zadar, toont talrijke artefacten van goud en edelstenen,

80

19

20 21 22

24

23

25

26

vooral kruizen (12) en waardevolle religieuze schilderijen (15).De stadskern van Zadar barst van de cultuurmonumen-ten, van oude stadswallen en wachttorens tot kerken, pa-leizen, openbare gebouwen en majesteitelijke poorten. De meest prominente onder de torens is de Kapiteinstoren (Kapetanova, 11) en onder de poorten de Poort van het Vaste Land (12, Kopnena Vrata), het meesterwerk van de laat-renaissancistische architect Michel Sammichel. Het Museum voor Antiek Glas herbergt een unieke collectie (14) in een samenhangend geheel (16). Buiten de stads-muren van Zadar rijzen ook modernere architectonische

81

27

28 29 30

creaties op, waaronder een nieuwe sporthal met zwembad (17) en de Zonnegroet (18) – een visueel boeiende installatie.Omdat Zadar in de vroege middeleeuwen het centrum van by-zantijns Dalmatië was, lag ook het kerkelijke centrum van het Kroatische koninkrijk in haar omgeving, in de stad NIN. Op dit schilderachtige eilandje (27), dat toegankelijk is via meerdere oude poorten (22 en 26), ligt de Illyrische nederzetting Liburna, dat al in de negende eeuw voor Christus bestond. Toen Nin in de elfde eeuw zetel van de Kroatische bisschoppen werd, werd er het buitengewoon waardevolle Heilige Kruiskerkje (30) ge-bouwd. In het stadje zijn nog meer parels van kerkjes en kapel-letjes te vinden (25).

Op een heuvel buiten Nin staat nog zo’n pracht van Kroatische middeleeuwse kunst, het Romaanse St. Nicolaaskerkje (crkvica svetog Nikole, 19). De St. Anselmuskerk (crkva svetog Ansel-ma), met twaalfde eeuwse klokkentoren (24) doet tegenwoordig dienst als parochiekerk, maar het was vanaf de vroege middel-eeuwen in functie als katedraal. De schatkamer van de kerk her-bergt uiterst waardevolle sacrale artefacten uit dat verre verle-den. De namen van machtige donatoren staan er soms ingegrift, bijv. van de vorsten Šubić (20 en 21). De archeologische verza-meling bestaat uit een serie objecten afkomstig uit alle tijden, van de prehistorie tot aan vandaag, met nadruk op de Romeinse tijd en de vroege middeleeuwen (23 en 29). Van speciale waarde

3433

31

32

35

37 38

36

83

39

424140

zijn de overblijfselen van oud-Kroatische en vroeg-middeleeuw-se schepen, die zijn gevonden in de lagune van Nin (28).Ook in het achterland van Zadar, in de microregio’s RAVNI KO-TAR EN BUKOVICA is er cultuur-historisch erfgoed te over. Bijzonder zijn de monumenten die toebehoorden aan de ridders Tempeliers en de Johannieten, die in Vrana waren gevestigd. De roemruchte Priori van Vrana hadden een sleutelrol in het be-stuur van het middeleeuwse Kroatië. Dit duurde tot de zestiende eeuw, toen de Turken het veroverden. Van het toenmalige Vrana zijn alleen de stadmuren bewaard gebleven (37) die bij het meer van Vrana liggen en de ruïnes van een Turkse karavansaraj (her-berg), gebouwd door Jusuf Mašković, admiraal van de Turkse armada en geboren in Vrana.Ook het huidige centrum van Ravni Kotar, de stad Benkovac, kan zich beroemen op een machtige vesting met daarin een oude kerk (38). Benkovac was ook in oeroude tijden een be-langrijk centrum. Dat kun je nog altijd zien aan de ruïnes van de antieke Romeinse stad Asseria (33). Vlakbij Benkovac lig-gen de oude vestingen Kličevac (34) en Karin (42). Daaronder

ligt het gelijknamige Franciscaanse klooster uit de vijftiende tot achttiende eeuw (39 en 40), gelegen aan een baai die diep in het binnenland binnendringt en die daarom zelfs Karinzee wordt genoemd. Deze Karinzee gaat via de zeeëngte Ribnica over in de baai bij Novigrad, een stadje gelegen aan de voet van een mid-deleeuwse burcht (31).Dieper landinwaarts, in de rauwe uitlopers van het Velebit-ge-bergte in het dal van de rivier Krupa (32) staat het gelijknamige orthodoxe klooster uit de zestiende eeuw. Haar kerk is gedeco-reerd met fresco’s, die in 1602 zijn aangebracht (36). In Ravni Kotar en Bukovica staan nog meer oude kerkjes (41), die een harmonieus onderdeel vormen van het landschap tussen de hel-lingen van de Velebit en de kustlijn (35).De vele EILANDEN BIJ ZADAR worden gekenmerkt door een grillige kustlijn (55), waardoor ze zeer geliefd zijn bij toeristische zeevaarders. Een speciale plaats neemt het eilandje Pašman in. Daar staan twee waardevolle kloosters vlakbij elkaar – een Fran-ciscaner klooster uit de veertiende tot achttiende eeuw in Kraj (48) en een Benedictijner op de berg Čokovac boven Tkon uit de

84

43

twaalde tot vijftiende eeuw (49). Deze laatste is het enige manne-lijke Benedictijner klooster in Kroatië dat nog in functie is. Het heeft een waardevolle collectie oude schilderijen (47). Op het eilandje Galevac, bij het eiland Ugljan, staat een mooi vijftiende eeuws Franciscaans klooster van de derde-ordelingen (51).Op de eilandjes voor de kust bij Zadar staan ook oude wachtto-rens, zoals in Kaštelina op het eiland Vir (50) en Toreta op Silba (53). In Veli Rat op Dugi Otok staat een van de mooiste vuur-torens van Kroatië (43). Een met wachttorens uitgeruste brug verbindt het eiland met het vaste land (45 en 52). Het centrum

van het stadje Pag dateert uit de vijftiende eeuw (46) en heeft een regelmatig ortogonaal raster van straten en pleinen. Het is waarschijnlijk ontworpen door de legendarische bouwmeester en beeldhouwer Juraj Dalmatinac. In het centrum staat de kerk Hemelvaart van de Maagd Maria (Uznesenja blažene djevice marije) uit dezelfde periode (44).

85

4847

44 45

49

5251

50

53

46

86

1

2

3

4

5

6

7 8 9

87

DALMATIE – REGIO ŠIBENIKHoeder van wereldberoemde mediterrane bouwkunst

Vanuit Zadar kom je in zuidelijke richting in de regio Šibenik, die bekend staat om zijn Nationale parken Krka en Kornati. Maar de regio beschikt ook over uiterst waardevol cultureel erfgoed. De twee historisch belangrijkste steden zijn Šibenik, dat aan zee ligt, en Knin in het Dalmatische binnenland, dat vroeger een belangrijke koninklijke stad was.De regio Šibenik bestaat uit drie delen – de kustlijn met in het midden Šibenik, de ei-landjes Murter, Prvić, Kapri, Žirje, Zlarin en Krapanj en het binnenland rond de plaat-sen Drniš en Knin. In de zee voor Šibenik liggen geen grote eilanden, maar dit gebied kent wel, mede door de eilandengroep Kornati, het grootste aantal eilandjes van het hele Adriatische gebied.Net als de andere regio’s van Dalmatië wemelt het in de regio Šibenik van de cultuur-historische monumenten, variërend van prehistorisch tot modern. Er zijn hier vooral veel archeologische vindplaatsen, Illyrisch, Romeins en middeleeuws, maar de grootste waarde hebben de monumenten uit de vijftiende en zestiende eeuw. Voor de Kroatische geschiedenis is het gebied van belang omdat het het centrum was van het vroeg-middel-

88

10

11 12

13

14 15 16

89

22

21

19 20

17 18

eeuwse Kroatische koninkrijk, dat van de negende eeuw tot aan de eenwording met Hongarije in de twaalfde eeuw, werd bestuurd door Kroatische vorsten en koningen.De meest Dalmatische steden ontstonden op de fundamenten van antieke steden, maar Šibenik was de eerste grote oorspron-kelijk Kroatische stad. Het werd in de elfde eeuw gesticht door koning Petar Krešimir, waardoor het nog altijd wel Krešimir’s stad wordt genoemd. Koning Zvonimir wees Knin aan als hoofdstad van Kroatië, waardoor het nog altijd Zvonimir’s stad wordt ge-noemd.Het bekendste en meest waardevolle monument van de regio Šibenik is haar katedraal. Het staat op de lijst van Werelderfgoed van de UNESCO. Hier liggen ook het pittoreske Primošten met zijn wijngaarden en talloze archeologische locaties uit de Oud-heid, vooral in Bribir, Glavica en Knin. Het Franciscaanse klooster op het eilandje Visovac onderscheidt zich in alle opzichten door zijn schoonheid en unieke ligging, middenin een meer in de ver-brede rivier Krka (1). Niet ver daarvandaan ligt het orthodoxe klooster van de Heilige Aartsengel (manastir svetog Arhanđela) in het dal van de Krka (3), dat, naast het reeds genoemde Krupa-klooster, het meest waardevolle monument van de Servisch or-thodoxe kerk in Kroatië vormt. Kenmerkend voor dit deel van Dalmatië zijn de talloze vestingen en kastelen, die getuigen van haar woelige verleden. In Šibenik zelf staan er drie monumentale burchten, Sveti Ivan, Sveta Ana en Šubićevac (2). Ook de enige toegang tot Šibenik vanaf de zee door de zeeëngte sveti Ante is gefortificeerd (8). Daar staat de robuuste zestiende eeuwse St. Nicolaasvesting (9). Het nieuwgebouwde kerkje in het dorp Kijevo aan de voet van het Dinara-gebergte legt getuigenis af van de slachtoffers die vielen in de oorlog in de jaren negentig van de vorige eeuw (6).De regio Šibenik staat bekend om zijn vele schilderachtige plaat-jes, zoals Skradin aan de rivier Krka (5) of Prvić Šepurine op het eilandje Prvić (4). Ook in het Dalmatische binnenland, waar de grote Kroatische beeldhouwer Ivan Meštrović vandaan komt, lig-gen prachtige plaatsjes. Hij verkoos zijn geboortedorp Otavice ook als afscheidsplaats van zijn leven door er een uniek mauso-leum te bouwen (7). Maar het belangrijkste cultuurmonument van de regio Šibenik is de ST. JACOBS KATEDRAAL (katedrale svetog Jakova) in

90

23

25

32

Šibenik. Van 1431 tot 1535, dus meer dan honderd jaar, werd er gewerkt aan dit indruk-wekkende bouwwerk. Bouwmeester en beeldhouwer Juraj Dalmatinac drukte zijn stem-pel op het uiterlijk van de kerk, de koepel werd door Nikola de Florentijner (Firentinac) gebouwd. Het staat op de UNESCO-lijst van werelderfgoed dankzij de unieke gotische en renaissancistische stijlverbinding (10 en 16) en de speciale bouwstijl met grote rots-blokken. Die bouwwijze vind je ook terug in de koepel van de katedraal (15). Het interi-eur is zeker zo indrukwekkend als zijn buitenkant (12).Het monument krijgt extra waarde door de decoratieve fries met 71 hoofden van man-nen, vrouwen en kinderen (11 en 13). De katedraal heeft zich harmonisch ingevoegd in het stadscentrum van Šibenik met zijn steile steegjes aan de voet van de berg Šubičevac (17), waar zich ook andere waardevolle cultuurmonumenten bevinden. Er staan vele kerken, zoals de St. Barbara kerk (19), de St. Johannes kerk (20) en de orthodoxe kerk Hemelvaart van de Heilige Maagd (Uspenja Bogorodice, 18), waar voorheen een katho-lieke kerk stond. Onder de profane gebouwen van Šibenik neemt het renaissancistische raadhuis uit de zestiende eeuw een voorname plaats in (22).DE KUST EN DE EILANDEN van de regio Šibenik kennen niet zoveel monumentale bouwwerken als Šibenik zelf, maar ze trekken des te meer de aandacht vanwege hun pit-toreske uiterlijk en het erfgoed uit de volkscultuur. Dat geldt vooral voor Primošten (24) op een heuvelachtig schiereiland, dat via een nauwe strook in verbinding staat met het vaste land. Hier lopen de wijngaarden overvloedig naar beneden, getuigen van de men-selijke inspanningen iets te maken van de karige rotsbodem (32).De wijnbouwers van Primošten waren de hoofdverantwoordelijken voor de Kroatische tuin, die op de wereldexpositie Japan, Flora 2000 de gouden medaille won. Daarna werd er een procedure in gang gezet om de wijngaarden van Primošten op de lijst van We-relderfgoed van de UNESCO te krijgen. Tekenend is dat een foto van deze wijngaarden op een prominente plaats hangt in het UNESCO-gebouw in Parijs. In de dorpen rond Primošten zijn de oude gewoonten goed bewaard gebleven. Bijv. op het landgoed Jurli-nini Dvori (29), waar je ter plaatse kunt zien hoe men vroeger leefde (27) en werkte (30).

91

24

26 27 28

29 30 31

33

92

34

36 37 38 39

Op de eilanden zijn veel plaatsen waar je de oorspronkelijke manier van leven en het behoud van tradities kunt ervaren. Bij-voorbeeld in Betina op het eiland Murter (23), dat bekend staat om zijn lange traditie in de bouw van houten schepen (26). De bewoners van het vissersplaatsje Murter (25) zijn vanouds eige-naren van de grond op de Kornati eilanden (33) en op het minst bewoonde Adriatische eiland Krapanj (31), bekend om het op-duiken en bewerken van sponzen (28). Hier staat ook een Fran-ciscaans klooster met streekmuseum.Ook het DALMATISCHE BINNENLAND herbergt veel verras-singen, vooral uit de Oudheid en de Middeleeuwen. De belang-rijkste vindplaats is Bribirska Glavica bij Skradin, met een deels gespaard gebleven murenstelsel uit de Illyrische tijd en de ruïnes van een Romeinse (35) en vroeg-Kroatische stad. In het dal van de Krka ligt de archeologische locatie Burnum met ruïnes van een Romeins kamp, dat op de fundamenten van een nog oudere Illyrische locatie ligt (41), waarnaast de resten van een Romeinse

arena liggen (44). In Danilo bij Šibenik liggen de overblijfselen van een prehistorische nederzetting (43).De negende eeuwse kerk Verlossingskerk (crkva svetog Spasa) is de oudste Kroatische kerk met bewaard gebleven klokkentoren (40). Aan de voet van de Dinara in de stad Knin ligt het waar-schijnlijk grootste fort uit de zestiende eeuw (34). Daarnaast staat een klein museum (37) met voorwerpen uit het verre, maar ook het recentere verleden, de oorlog uit de jaren negentig. Ook in Drniš aan de Krka vestingen te over, zoals Nečven rad (46) en de vesting die boven de stad uittorent (42). Aangezien de beroemde beeldhouwer Ivan Meštrović uit de omgeving afkomstig is, heeft het museum van Drniš veel van zijn werken. Behalve beelden herbergt de collectie ook een van de weinige schilderijen van zijn hand, een schilderij van zijn moeder (38).

93

35

40 41

42 43

45

44

46

94

2

DALMATIE – REGIO SPLITDrie monumentale complexen onder UNESCO-bescherming en nog veel meer

95

1

De grootste toeristische regio van Kroatië wordt gevormd door Split en omgeving. Dit is het centrum en het ware hart van Dalmatië. Hier wonen de meeste mensen, hier liggen de grootste Dalmatische eilanden en de mooiste stranden en hier bevin-den zich de meeste cultuurmonumenten, waaronder vier van de in totaal zeven Kroatische localiteiten die op de Werelderf-goedlijst van de UNESCO staan – de paleisstad van Diocletianus en het omliggende historische centrum van Split, het oude centrum van Trogir en de hellenistische oude stadspercelen op Hvar. Als, zoals velen zeggen, Dalmatië de ware mediterraan vertegenwoordigt, dan vormt het centrale deel rond Split het eigenlijke hart van de hele mediterraan.

96

3

97

4

5

6

9

87

10

11

12

De regio Split onderging hetzelfde lot gedurende haar geschiedenis als de omliggende delen van Dalmatië, maar stond vanwege de beschermde ligging iets minder bloot aan de verwoestende expedities van naburige landen. Daarom leven er nog altijd relatief veel mensen en heerst hier de ware geest van de mediterraan. Dat geldt vooral voor Split, de op één na grootste stad (na Zagreb) van Kroatië en het be-langrijkste culturele centrum. Dichtbij Split liggen ook andere grote plaatsen, zoals Tro-gir en Omiš. Verder naar het zuiden ligt de rivièra van Makarska. Voor Split liggen de grote Dalmatische eilanden broerderlijk naast elkaar – Brač, Šolta, Čiovo, Hvar en Vis. In het binnenland achter Split liggen plaatsen als Sinj, Imotski, Vrlik en Vrgorac, die al-len op Split zijn gericht.Hoewel al deze gebieden een rijk cultuurgoed hebben, afkomstig van het verste verle-den tot het meest recente, onderscheidt centraal Dalmatië zich door het buitengewoon goed bewaard gebleven erfgoed uit de oudheid. Hier liggen ook de grootste antieke ne-derzettingen van Dalmatië – het oud-Griekse Issa en het Romeinse Salona en de groot-ste antieke parel van Kroatië, die het hele oude centrum van Split omvat, HET PALEIS VAN DIOCLETIANUS.Een bekend lied in Split zegt dat de Romeinse keizer Diocletianus zijn paleisstad bouw-de op «het mooiste plekje van de wereld, precies middenin Split» (1) en dat zit er niet ver naast. Eind derde eeuw koos deze Romeinse keizer deze beschutte en stille baai aan de voet van de beboste berg Marjan uit, waarlangs zich eilanden uitstrekten, de een nog mooier dan de ander, en waar toen en ook vandaag de dag nog geneeskrachtig water langsstroomt. Het paleis is een vrijwel regelmatige kwadraat, met 200 m lange zijden en afgezet door hoge stadsmuren en vele torens (2). Hoeveel die locatie waard was blijkt uit het feit dat het vrijwel constant bewoond is geweest en ook nu het centrum vormt van de grootste stad van Dalmatië.De St. Dominius katedraal (katedrala svetog Dujma, 5), beschermheilige van Split, lag eeuwenlang in het mausoleum van keizer Diocletianus. Het werd slechts spaarzaam verbouwd, maar van binnen is het voorzien van een waardevolle sacrale inventaris. Voor haar ingang is in de twaalfde eeuw een grote Romaanse klokkentoren gebouwd. Haar rijkelijk gedecoreerde interieur (3) vormt ook nu nog een plaats waar gelovigen samenkomen en dat ook vele toeristen met een bezoek vereren. Voor de katedraal staat

98

13 14

15 16

17

17 18 19

20 21 22

99

24

25

26

23

27

28

Peristil, eens de plaats waar Diocletianus werd aanbeden, nu het podium waar ’s zomers vaak opera’s worden opgevoerd, vooral Verdi’s Aida (4).In Diocletianus’ paleis worden vaak toneelstukken opgevoerd (8) en zingen er de Dalmatische koortjes, de zgn. klapa (7). Maar ook speelt er zich het leven van alledag af (11). Dichtbij staan standbeelden van beroemde Kroaten, zoals de beschermheer van de Kroatische taal, bisschop Grgur Ninski (Gregor van Nin, 12) en de ’vader van de Kroatische literatuur’, Marko Marulić (6). Je komt het paleis via vier poorten uit - de ijzeren, de gouden, de zilveren, die leidt naar het beroemde Pjaca (10) en de geelkope-ren poort, die via de kelders van het paleis naar de promenade aan zee voeren (9). Die zgn. Riva is een geliefde wandelprome-nade waar de inwoners van Split en hun gasten graag samen-scholen.Veel waardevol cultureel erfgoed bevindt zich ook buiten de mu-ren van de paleisstad. Heel bijzonder is de Prokurative (27), een neo-renaissancistisch plein aan de westrand van het paleis, waar

ieder jaar het Festival van de Dalmatische chansons wordt ge-houden, dat de liefde van de inwoners van Split voor het mooie lied uitdrukt. Ook in andere delen van Split kun je historische paleizen vinden (28).Split staat bekend als MUSEUMSTAD. Heel speciaal is het Mu-seum van Kroatische archeologische monumenten (16), waarin de waardevolste restanten van de materiële cultuur in Kroatië zijn verzameld, vooral uit de periode van de negende tot de twaalfde eeuw. In Split bevindt zich ook de belangrijkste van de drie galerieën in Kroatië die zijn gewijd aan de beroemde beeld-houwer Ivan Meštrović (13 en 14). Ook het Stadsmuseum van Split, met fascinerend interieur (18 en 19) herbergt veel waarde-volle schilderijen (15). In Split zijn er veel galerieën voor de beel-dende kunst, waaronder de Kunstgalerie (Galerija umjetnina, 21) dat is gehuisvest in een voormalig ziekenhuis (22). Het heeft een waardevolle collectie schilderijen uit de negentiende eeuw (20) en Galerie Vidović, genoemd naar deze bekende Kroatische schilder (17).

100

29

30

31

32

3433

35

36

37 38

40

39

41

101

42

Het belang van Split als grootste kuststad van Kroatië en derde passagiershaven van de mediterraan blijkt uit de rijkdom van het Kroatisch Zeevaartmuseum in Split. Het museum heeft een hele serie maquetten van schepen, die vanaf de vroege middeleeu-wen de wereldzeeën bevoeren (24), maar ook van grote zeilsche-pen (25) en moderne schepen (23). Zeer rijkelijk voorzien is de afdeling militaire scheepvaart uit de negentiende en twintigste eeuw (26).Split werd pas na de Eerste Wereldoorlog de grootste stad van Dalmatië, omdat de toenmalige hoofdstad Zadar tijdelijk onder Italiaans bestuur viel. Het centrum van Dalmatië lag in de antie-ke tijd in Salona. De ruïnes van die stad liggen iets buiten Split, in het huidige Solin. HET ANTIEKE SALONA was de metropool van de Romeinse provincie Dalmatië, dat destijds ook een groot deel van de Adriatische oostkust omvatte.Over het belang van Salona kun je je een idee vormen door een bezoek aan de wijd uitgespreide ruïnes (42). Die verrassen be-zoekers vaak vanwege hun ligging middenin het industriegebied van Split. Je kunt er plattegronden vinden van steden (30) en de havens die hoorden bij de Romeinse paleizen (35). Maar het me-rendeel van de vondsten uit Salona is ondergebracht in het Ar-cheologisch museum, het oudste museum van Kroatië, gesticht in 1820. Het museumgebouw heeft een mooi atrium (40) en een harmo-nisch ingerichte binnenruimte (36) met ongeveer 150.000 ex-ponaten. Voorwerpen afkomstig van andere Romeinse locaties

zijn hier ook ondergebracht, evenals oud-Griekse (33) en vroeg-middeleeuwse collecties. Er zijn bijzondere collecties antieke sarcofagen (31 en 34), rotsplastieken (32 en 38), antieke lampjes van klei en Romeins glas (29 en 41) en voorwerpen van metaal en van botten (39) en edelstenen.Langs de Baai van Kaštelan, waar Split en de antieke stad Salona liggen, bevindt zich nog een parel van cultureel erfgoed, dat op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO staat- HET OUDE CEN-TRUM VAN TROGIR. Het ligt op een eilandje tussen het vaste land en het eiland Čiovo, waarmee het via bruggen is verbonden. Haar uiterlijk is sinds de middeleeuwen vrijwel onveranderd ge-bleven (43). De continuïteit van Trogir als stad bestaat al sinds de tijd van de oude Grieken, zodat er monumenten te vinden zijn uit de hellenistische tijd, de Romeinse tijd en de vroege en late middeleeuwen.Het belangrijkste cultuurmonument in Trogir is de St. Laurens-katedraal (katedrala svetog Lovre), die gebouwd werd van de dertiende tot de vijftiende eeuw. Het staat bekend om zijn in-drukwekkende Romaanse portaal, dat werd uitgehouwen door de destijds beste (dat zegt tenminste het opschrift) steenhouwer, meester Radovan (47) en het altaar met monumentaal cibo-rium (54). In het noordelijke schip van de kerk is de kapel van bisschop Johannes van Trogir (kapela Ivana Ursinija) uit de vijf-tiende eeuw ingebouwd (49). De uitbundige plastische vormen aan de muren en het plafond (57) vormen het hoogtepunt van renaissancistische architectuur en beeldhouwkunst in Dalmatië.

102

43

44

45

48

46

49 47

50

51 52 53

103

56

55

54

57

Ze zijn gemaakt door Nikola de Florentijn, Andrija Aleši en Ivan Duknović. Pal naast de katedraal staat de vijf-tiende eeuwse stadsloge (56) en uit dezelfde tijd stamt de toren Kamerlengo (55) aan de westkant van de stad, die bezongen wordt in de melodieuze liederen van Trogir.De meeste vondsten uit de rijke geschiedenis van Trogir zijn te vinden in het Stadsmuseum van Trogir in paleis Garagnin – Fanfogna. Het museum heeft waardevolle schilderijen (45 en 46) en beelden (52), maar er is ook een grote bibliotheek (44). Ook het vrouwelijke Benedictijner St. Nicolaasklooster uit de elfde eeuw heeft bijzondere collecties. Het belangrijkste exponaat en symbool van Trogir is het Griekse reliëf met afbeelding van Kairos, God van het gelukkige moment (53) uit de derde eeuw voor Christus.In de omgeving van Trogir liggen ook veel intact gebleven cultuurmonumenten. In Pantana, niet ver van het vlieg-veld van Split, staat een zestiende eeuwse molen (48) en een wachttoren uit de vijftiende eeuw in Marina (51).Als we vanuit de regio Split naar de eilanden vertrekken, stuiten we op een rijkdom aan antieke en middeleeuwse monumenten, maar ook op groene landschappen en pittoreske plaatsjes. Een prominente plaats onder de eilanden neemt HVAR in. Het bekende Amerikaanse tijdschrift Traveller noemde het een van de tien mooiste eilanden ter wereld. Wie schoonheid bewondert komt vanzelf terecht in het grootste stadje, dat ook Hvar heet (58). Het is omgeven door machtige middeleeuwse wal-len. Vanaf haar vesting Španjola, die hoog boven de stad uittorent (60) heb je een grandioos uitzicht over de eilan-dengroep Pakleni otoci (61, Helse eilanden) en de wijdse zee.De kleine musea en andere expositieruimten in het stadje Hvar (66) herbergen uiterst waardevolle kunst-werken. Een van de prominentste daarvan is Het Laatste Avondmaal (65) in de eetzaal van het vijftiende eeuwse Franciscaanse klooster in Hvar. Maar de meeste toeris-ten brengen hun tijd toch het liefst door op het stadsplein voor de katedraal, een laat-renaissancistisch bouwwerk uit de zeventiende eeuw (70), of bij het oude Arsenaal en de schouwburg (84). Ook het Benedictijner klooster dat

104

58

bekend staat om zijn unieke kantwerk gemaakt van agave-vezels wordt graag bezocht (67).Onlangs werd Hvar heel bekend door zijn Oude Stad (Stari Grad), het antieke Pharos, waaraan het eiland zijn naam heeft ontleend. Dit stuk land werd namelijk in de hellenistische tijd kadastraal in percelen ingedeeld, die sindsdien onaangeraakt zijn gebleven. Dit terrein van de oude stad (Starogradsko polje) is in 2008 geplaatst op de Werelderfgoedlijst van de UNESCO (63). In het Museum van de oude Stad, eens de belangrijkste ne-derzetting van het eiland, bevindt zich een speciale collectie die is gewijd aan het oude Pharos. Daarnaast heeft het museum een speciale zeevaart- en etnografie verzameling en de schilderijen-galerie Juraj Plančić, genoemd naar de bekende schilder, afkom-stig uit Stari Grad (62, 71 en 83).Ook Stari Grad zelf werkt door de pure mediterrane sfeer van zijn kustlijn (69) en straatjes (79) als een magneet op de bezoe-ker. Het meest waardevolle deel van het cultureel erfgoed van Stari Grad is Tvrdalj, een gefortificeerde renaissancistische ves-ting uit het midden van de zestiende eeuw, die werd gebouwd en bewoond door de grote Kroatische dichter Petar Hektorović (72).Het schilderachtige karakter van het eiland vind je ook elders

terug: de lavendelvelden, de oude stapelmuren en de overvloed aan oude kerken en kapellen (64). Jelsa kent een renaissancis-tisch-barok plein (68), Vrboska is bekend om zijn unieke kerk annex fort van de Heilige Moeder van Genade (svete Marije iz milosrđe) uit de zestiende eeuw (73). De traditionele volksarchi-tectuur in de dorpen vind je het best bewaard Velo Grablje (59).Het grootste en hoogste Dalmatische eiland is BRAČ, dat niet zoveel antieke monumenten herbergt als Hvar, maar de bezoe-ker verrast door zijn majesteitelijke uitzichten, mooie mediter-rane landschappen met typerende stapelmuren (82), schitte-rende stranden en het prachtige wit van haar huizen. Uit de nog uit de Oudheid stammende steengroeve van Brač is het materi-aal gekomen voor een groot aantal Dalmatische en Ventiaanse paleizen en ook een deel van het Witte Huis in Washington is gemaakt van rotssteen uit Brač! De inwoners van Brač staan be-kend om hun extraverte karakter, wat blijkt uit de monumenten die ze maken voor mensen die hen speciaal geraakt hebben. Zo vind je in Selce monumenten van paus Johannes Paulus II, de Duits politicus Hans Dietrich Genscher en de Russische schrij-ver Lav Tolstoj (80).Het belangrijkste cultuurmonument van Brač is het asceti-sche klooster Blaca, dat in de vijftiende eeuw diep in de bergen

105

59

60 61 62

63

64

106

65

66

67

68

69

71 72 73

70

107

7574

76 78 79

77

80

81 83

82

108

85

86

88 89

9290

87

91

werd ingebouwd door monniken die het oud-Kroatische gla-goljicaschrift gebruikten (74). Het klooster ademt een mystiek-contemplatieve sfeer. Het heeft een oude sterrenwacht en een museumcollectie (76). Het belangrijkste streekmuseum van het eiland is ondergebracht in de oude toren (81) in het bergachtige binnenland in het pittoreske gehucht Škripa (77). De majesteite-lijke klokkentorens van de plaatselijke witte rotssteen brengen menig bezoeker van het eiland in verrukking. Het mooist is de klokkentoren in het gehucht Ložišći. Het is in de negentiende eeuw gemaakt door de beeldhouwer Ivan Rendić (75). De witte

rotssteen van Brač vormt ook het kleed van het interessante mu-seum van de familie Petrinović in de grootste plaats van Brač, Supetar (78).Het verst afgelegen middendalmatische eiland VIS staat bekend om de meest waardevolle hellenistische locatie van Kroatië, maar ook om de pure mediterrane sfeer en de kristalheldere zee die de kusten langs de twee plaatsjes op het eiland, Vis en Komiža, omspoelt (88). Die puurheid is mede te danken aan de isolatie van het eiland tot 1991, want tot dat jaar was er op het eiland een groot militair complex gevestigd en was toegang voor

109

93

94

95 96 97

10098 99

buitenlanders verboden.Vooral Komiža in het zuiden van het eiland is zeer authentiek (89 en 92). De Grimaldi-toren domineert het centrum (86). De St. Nicolaaskerk torent boven de stad uit (85). Het biedt een fan-tastisch uitzicht over de wijdse zee en de verst gelegen eilandjes, Biševo, Sveti Andrij en Palagruža. Maar nog mooier is het uit-zicht vanuit het kerkje dat iets boven Komiža staat (90). De zee bij Komiža is vanouds rijk aan vis en vormt een van de belang-rijkste visserscentra van de Adria. Er is een vissersmuseum (91) en haar visrestaurants hebben een speciale atmosfeer (87).

Het stadje Vis in het noorden van het eiland ligt aan een weidse rustige baai, waar schippers graag komen aanleggen (94). Ook Vis heeft oude kerken (95) en harmonisch ingepaste stenen hui-zen (99). Hier lag in de vierde eeuw voor Christus de belangrijk-ste stad van Dalmatië, de Griekse kolonie Issa. De vondsten van deze locatie zijn ondergebracht in het Archeologisch museum van Vis, dat een grote collectie amfora’s (96) en ander keramiek (97) heeft. Het bekendste exponaat en symbool van Vis is het bronzen hoofd van de Griekse godin Artemide (93).Bij het strategisch gelegen Vis werd in 1866 een van de groot-

110

102

101

103

104

105

106 107

111

113

110

109

112

108

111

ste zeeslagen tussen de Habsburgse en de Italiaanse marine gevoerd, die ook nu nog wordt herdacht (98). Vis had ook een belangrijke rol in de Tweede Wereldoorlog, omdat de top van het partizanenleger onder leiding van maar-schalk Tito er in 1944 in een grot in het binnenland van het eiland was onder-gebracht (100).Onze reis door midden-Dalmatië wordt afgesloten met een kijkje in het rauwe binnenland, DALMATINSKA ZAGORA, een streek van trotse bergbewo-ners en oorlogsheren, bekend om de zorg die men besteedt aan het bewaren van oude tradities. De bekendste daarvan is het ridderspel Alka. Het wordt ieder jaar in augustus gehouden in Sinj, de grootste plaats van het Dalmatische binnenland, ter herdenking van de slag van 1715, toen 500 Kroatische solda-ten uit Sinj een aanval van 60.000 Turkse soldaten wisten af te slaan.In het ridderspel zijn de ruiters gekleed in het traditionele uniform (105) en in volle galop pogen ze drie maal met hun speer de ring (alka) te doorsteken (106) en zo de meeste punten voor de eindoverwinning te verzamelen. Ook andere deelnemers aan de Alka dragen de traditionele klederdracht (102), net als de meisjes van Sinj en omgeving (103). Sinj staat ook bekend als belangrijk-ste Maria-bedevaartsplaats van Dalmatië (101) en het heeft een interessant museum (104).De omgeving van Sinj telt vele archeologische locaties uit de antieke en vroeg-middeleeuwse tijd. Vooral de grafstenen van de heretische christenen uit de middeleeuwen zijn heel bijzonder (107). Tussen Sinj en Split ligt ook een gran-dioos fort in Klis, waar in de zestiende eeuw menig slag met de Ottomanen werd gevoerd (108). De verdedigingswallen (112) en de wachttoren (109 en 111) bieden een schitterend uitzicht op Split. Ook de tweede stad van het Dalmatische binnenland, Imotski, heeft een monumentaal fort (110 en 113). Daaronder ligt het betoverend blauwe meer Modro jezero.

112

1

2

DALMATIE – REGIO DUBROVNIKDe mooiste van alle Kroatische culturele schatten

113

4

3

5

114

6

6

10987

De mooiste parel van het Kroatisch cultureel erfgoed – de Oude Stad van Dubrovnik ligt in het uiterste zuiden, in de zonnigste regio van Kroatië, Dubrovnik. Dubrovnik is het mooist en het belangrijkst, maar ook in de regio niet de enige culturele parel. Op het eiland Korčula stond de wieg van Marco Polo, verder zijn er de groene eilanden Mljet, Lastovo en de Elafiten met hun pittoreske dorpjes, en het schiereiland Pelješac met zijn wijn-gaarden en kapiteinshuizen, het betoverende dal Konavle en de vruchtbare delta van de Neretva. De regio Dubrovnik had een

speciale historische ontwikkeling, omdat hier de Kroatische kunst en cultuur tussen de dertiende en achttiende eeuw in hoge bloei stonden. De top werd bereikt in de zestiende eeuw, ten tijde van de grootste macht van de onafhankelijke republiek Dubrovnik (1).Het gezicht van DE OUDE STAD VAN DUBROVNIK gezien vanuit de lucht boven zee (2) is een van de meest herkenbare vergezichten van Kroatië en van de hele Mediterraan zelfs. De eerste zin waarmee het Werelderfgoedregister Dubrovnik be-schrijft is Parel van de Adria aan de Dalmatische kust – terecht

115

11 12 13

161514

191817

222120

252423

28

2726

31

30

29

116

want vrijwel geen enkele andere stad ligt zo mooi op een rots boven zee en vrijwel nergens is het middeleeuwse hart met zijn verdedigingswallen en torens zo goed behouden gebleven (3).Die stonden er niets voor niets, want Dubrovnik was vanwege zijn rijkdommen en pracht en praal een gewild doelwit voor veroveraars, ook nog in de oorlog in het laatste decennium van de vorige eeuw. Maar nu staan er naast de kanonnen op de ves-tingsmuren van Dubrovnik niet langer soldaten, maar vredelie-vende toeristen (5 en 8) en deelnemers aan toneelopvoeringen en folkloristische manifestaties (4). Nu zijn het toeristen die zich vergapen aan het wereldwijd unieke panorama, dat ze met hun fototoestel pogen vast te leggen voor later (7 en 9).Het kloppende hart van middeleeuws Dubrovnik is de straat Stradun (30), in het westen uitlopend tot de Onofrijeva fontein (6), in het oosten tot het plein Trg Luža, waar de pilaar van de Razende Roeland staat, het symbool van Dubrovnik (10). Op dit bij toeristen zeer geliefde plein worden de belangrijkste culturele manifestaties gehouden, zoals de Zomerspelen van Dubrovnik (11).Rond het plein Trg Luža liggen de belangrijkste profane gebou-wen van middeleeuws Dubrovnik gegroepeerd – het gotisch-

renaissancistische Rectorspaleis (Knežev dvor), centrum van het bestuur van Dubrovnik (18) en paleis Sponza (26). Beide werden, net als de meeste gebouwen in de Oude Stad, in de vijf-tiende eeuw gebouwd. Het rectorspaleis heeft een atrium, dat vaak wordt gebruikt als podium voor toneelopvoeringen (16). Van binnen (14) is het getransfomeerd in een museum, met veel antiek meubilair (15), schilderijen en beeldhouwwerken (17) en draagstoelen voor de groten uit Dubrovniks verleden (19). Paleis Sponza deed vroeger dienst als douanepost, nu is het het archief van de stad. Ook hier een interessant atrium (27).Rondom het plein Trg Luža staan ook de belangrijkste sacrale gebouwen van de Oude Stad, zoals de St. Blasiuskerk (crkva sve-tog Vlaha, 31), beschermheilige van Dubrovnik, en de katedraal Maria Hemelvaart (Uznesenja Marijina, 23), beide in weelderige barokstijl gebouwd, want ze werden na de rampzalige aardbe-ving van 1667 opgetrokken. Een majesteitelijk orgel tooit de ka-tedraal (22) en er is een schatkamer, waarvan het meest waarde-volle relikwie het hoofd van de heilige Blasius (21).Binnen de stadskern liggen er ook een aantal kloosters met een rijk interieur. De kerk binnen het Jezuïtenklooster bijvoorbeeld heeft prachtig gedecoreerde binnenmuren (24), het Francis-

117

3332

36

37 38

40

34

35

39

118

41

44

45

42

46 47

43

119

48 50

52 53

49

51

caanse klooster een verzameling oude artseninstrumenten, het Dominicanerklooster een rijke schilderijenverzameling (20) en een mooi ingericht hof (28). Er staat een vijftiende eeuwse sy-nagoge (25), dat de op één na langst continu in gebruik zijnde synagoge van Europa is.Dubrovnik staat ook bekend om zijn musea, die jaarlijks door een half miljoen mensen worden bezocht. Het rectorspaleis wordt het meest bezocht, maar ook het Maritieme museum is indrukwekkend met zijn verhaal van de geschiedenis van de zee-vaart van Dubrovnik vanaf de middeleeuwen (12 en 13).In de omgeving van Dubrovnik staan niet zoveel architectoni-sche monumenten, maar ze vallen op doordat ze zo mooi in de natuur zijn opgenomen. Dat zie je vooral in het allerzuidelijkste puntje van Kroatië, het vruchtbare KONAVLE dal.Je ziet het aan de klerderdrachten (39) en het architectoraal erfgoed, zoals het slot van Konavle bij de bron van het riviertje Ljuta (34). De schatten van de volkscultuur van Konavle worden bewaard in het Etnografisch museum in het plaatsje Čilipi (37). Het allerzuidelijkste puntje van Kroatië, het schiereilandje Pre-vlaka, was historisch van strategisch belang, omdat hier de toe-gang tot de Baai van Boka Kotorska in het naburige Montenegro kon worden gecontroleerd. Het monumentale fort (33) is daar de stille, maar eens zo machtige getuige van.Het belangrijkste stadje in Konavle is Cavtat (32), de geboorte-plaats van de schilder Vlaho Bukavac. Zijn geboortehuis is nu een galerie (40) met zijn schilderijen (38). Het andere pronkstuk van Cavtat is het mausoleum van de familie Račić uit 1921 (35), een werk van de beeldhouwer Ivan Meštrović (36).

Ten westen van Dubrovnik ligt een gebied dat bekend staat als het groene vakantieoord van de vroegere elite van Dubrovnik. Op een van de landgoederen die hier liggen, in het plaatsje Trsten (42), ligt het mooiste arboretum van Kroatië. In een kleine ruimte is hier een veelheid aan subtropische planten, bloemen en bomen geplant. Arboretum Trsten is ingericht als landschapspark en versierd met sculpturen (45). Er zijn mooie rustplaatsen aangebracht, waarvanaf je een magnifiek uitzicht hebt op de open zee (49).Nog westelijker ligt het belangrijkste natuurgebied van de regio, DE DELTA VAN DE NERETVA, een prachtig moerasgebied met schilderachtige plaatsjes. Vooral Opuzen onderscheidt zich door haar prachtig verzorgde uiterlijk (46). Niet ver van de grootste plaats van de Neretva delta ligt het dorp Vid, waar eens de antieke nederzetting Narone lag. Er staat nu een museum, precies boven het forum, ofwel het Augusteum, waar de keizer-lijke statuten in marmer staan ingebeiteld (43 en 44).Koers je vanuit Dubrovnik aan op het eiland Korčula, dan kom je eerst bij de glooiende wijngaarden van het schiereiland PELJEŠAC. Het stadje Ston, gelegen op de landengte die de ver-binding met het vaste land vormt, is vanouds het centrum van het schiereiland. Tussen Ston en het naburige Mali Ston, bekend om zijn oesterkwekerijen, strekt zich een indrukwekkende ver-dedigingswal uit (41).Aan de westelijke punt van Pelješac ligt Orebić, de grootste plaats van het schiereiland en roemrucht centrum van kapiteins van de grote vaart (47). Twee maritieme collecties getuigen van de machtige zeevaartstradities van Orebić, een in het Maritieme

120

54

55 56 57

museum (52), een andere als deel van de collectie (51) van het Franciscaanse klooster (48) op de berg boven Orebić. Vanaf de kerk en het Franciscaanse klooster Onze Lieve Vrouwe van de Engelen (50 en 53) heb je een onvergetelijk uitzicht over de zee-engte Pelješki Kanal, Korčula en de andere eilanden.KORČULA is het belangrijkste van de eilanden in de regio Du-brovnik. Ook hier een overvloed aan grote bouwwerken, vooral in het gelijknamige stadje Korčula (58). Haar huidige uiterlijk dankt het voornamelijk aan de periode van de veertiende tot de zestiende eeuw, toen het, anders dan de andere gebieden in de regio Dubrovnik, onder Venetiaans bestuur viel. Korčula heeft een typisch visgraatachtig stratenpatroon en een rijkdom aan goed bewaard gebleven gotisch-renaissancistische gebouwen.Onder hen bevindt zich de St. Marcuskatedraal (64), rijkelijk gedecoreerd van buiten (67) en van binnen, waar een schilde-

rij van de grote Venetiaanse schilder Tintoretta wordt bewaard (63). Het tweede sacrale gebouw van belang is het Franciscaanse klooster (69) op het eilandje Badia, vlakbij de stad. Ook dit wordt gekenmerkt door de weelderig versierde buitenmuren (68). Hier is ook het stadsmuseum van Korčula (59), dat artefacten heeft van de prehistorie tot aan de twintigste eeuw (65).Maar het interessantst voor bezoekers van Korčula is natuurlijk het huis van de familie Polo (66), want hier komt haar beroemde zoon vandaan, de grote avonturier Marco Polo. De inwoners van Korčula dragen grote zorg voor hun erfgoed, zoals het houden van kerkelijke manifestaties (60) en het middeleeuwse ridder-spel Moreška, dat eenmaal per jaar in de straten van het stadje plaatsvindt (61).Ook de andere twee grotere plaatsen op het eiland, Vela Luka en Blato, hebben waardevol erfgoed. Bij Vela Luka (54), dat in

121

58

59 60 61 62

63 64 65

66

6968

67

122

71

72

73

74

76

75

77

70

123

mooie liederen bezongen wordt, ligt de belangrijkste prehistori-sche locatie van Dalmatië, de grot Vela Spila. In deze boven het stadje gelegen grot zijn talloze voorwerpen gevonden van glas, bot en keramiek uit het Neolitische tijdperk en bewaard geble-ven gedecoreerde graven (56). Het schilderachtige Blato, gelegen in het binnenland van het eiland, was in vroeger tijden de groot-ste plaats op alle Adriatische eilanden. Nu staat het bekend om zijn ontwikkelde landbouw en zijn streekarchitectuur (55).De twee verstgelegen eilanden van de regio Dubrovnik, MLJET EN LASTOVO, staan bekend om hun natuurschoon in Natio-naal park Mljet en natuurgebied Lastovo. Maar er zijn daar ook cultuurmonumenten te vinden, zoals een Benedictijner klooster uit de twaalfde eeuw (74) op een eilandje middenin het grote meer in het Nationale park (75).

Op Lastovo wordt je blik vanzelf getrokken naar het gelijkna-mige plaatsje, dat als een amfitheater ligt op de hellingen van een berg, boven een vruchtbaar veld (73). Het staat bekend om zijn fantasievolle schoorstenen op de daken van de huizen (70), de klederdrachten (71) en het aparte carnaval. Bijzondere parels van bouwkunst zijn de negentiende eeuwse vuurtorens op de verste eilandjes die bij Lastovo horen, Sušac (72) en Glavat (76).Op het eind van onze toer door Dalmatië en Kroatië willen we de Elafitische eilanden niet ongenoemd laten. Ze liggen voor Dubrovnik en hebben nog altijd de charmante oude vakantie-parken en sloten van de oude elite uit de tijd van Dubrovniks grootste roem, honderden jaren geleden. De meesten staan op Šipan en het mooist is het renaissancistische slot van de families Stjepović-Skočibuha uit de zestiende eeuw (77).

124

UITGEVER: Kroatisch Bureau voor toerisme / NAMENS DE UITGEVER: Niko Bulić / REDACTIE: Slavija Jačan ObratovMMV.: Iva Puđak / CONCEPT, DESIGN: dr. Zoran Klarić / ONTWERP: Studio Bregant / CONCEPT, DESIGN: Sergio Gobbo/Studio Gobbo Grožnjan / FOTO'S: Sergio Gobbo, Damir Fabijanić (fotonr. 10 op p. 45), Museum voor moderne kunst (fotonr. 18 op p. 59 en

fotonr. 61 op p. 63) / VERTALING: Hans Verschoor / DRUKKLAAR GEMAAKT: Comgraf UmagDRUKKER: RADIN PRINT, Sveta Nedelja, 2010

GRATIS

HRVATSKA TURISTIČKA ZAJEDNICAIblerov trg 10/IV, p.p. 251;10000 ZAGREB, HRVATSKA Tel:+385 1 46 99 333; Fax:++3851 455 7827Internet: www.hrvatska.hrE-mail: [email protected]

Kroatische Zentrale für Tourismus1010 Wien, Am Hof 13, ÖsterreichTel: +43 1 585 38 84 Fax: +43 1 585 38 84 20E-mail: [email protected]

Kroatische Zentrale für Tourismus60313 Frankfurt/M, Hochstrasse 43, DeutschlandTel: +49 69 23 85 350 Fax: +49 69 23 85 35 20E-mail: [email protected]

Kroatische Zentrale für Tourismus80469 München, Rumfordstrasse 7, DeutschlandTel: +49 89 22 33 44 Fax: +49 89 22 33 77E-mail: [email protected]

Ente Nazionale Croato per il Turismo20122 Milano, Piazzetta Pattari 1/3, ItaliaTel: +39 02 86 45 44 97 Fax: +39 02 86 45 45 74E-mail: [email protected]

Ente Nazionale Croato per il Turismo00186 Roma, Via Dell’Oca 48, ItaliaTel: +39 06 32 11 0396Fax: +39 06 32 11 1462E-mail: [email protected]

Chorvatské turistické sdružení110 00 Praha 1, Krakovská 25, Česká RepublikaTel: +420 2 2221 1812 Fax: +420 2 2221 0793E-mail: [email protected]; [email protected]

Chorvátske turistické združenie821 09 Bratislava, Trenčianska 5, SlovakiaTel: +421 2 55 562 054Fax: +421 2 55 422 619E-mail: [email protected]

Horvát Idegenforgalmi Közösség1054 Budapest, Akademia u. 1, Magyarország Tel.: +36 1 267 55 88, Fax: +36 1 267 55 99E-mail: [email protected]

Office National Croate de Tourisme75116 Paris, 48, avenue Victor Hugo, FranceTel: +33 1 45 00 99 55 Fax: +33 1 45 00 99 56E-mail: [email protected]

Croatian National Tourist OfficeLondon W6 9ER, 2 Lanchesters,162-164 Fulham Palace Road, United KingdomTel: +44 208 563 79 79 Fax: +44 208 563 26 16E-mail: [email protected]

Croatian National Tourist OfficeNew York 10118, 350 Fifth Avenue, Suite 4003, U.S.A.Tel:+1 212 279 8672 Fax: + 1 212 279 8683E-mail: [email protected]

Narodowy Ośrodek Informacji Turystycznej Republiki Chorwacji 00-675 Warszawa, IPC Business Center, ul. Koszykowa 54PolskaTel: +48 22 828 51 93 Fax: +48 22 828 51 90E-mail: [email protected]

Kroatiska Turistbyrån 11135 Stockholm, Kungsgatan 24, SverigeTel: +46 853 482 080Fax: +46 820 24 60E-mail: [email protected]

Kroatisch Nationaal Bureau Voor Toerisme1081 GG Amsterdam, Nijenburg 2F, NetherlandsTel: +31 20 661 64 22 Fax: +31 20 661 64 27E-mail: [email protected]

Office National Croate du Tourisme 1000 Bruxelles,Vieille Halle aux Blés 38, BelgiëTel: +32 255 018 88 Fax: +32 251 381 60E-mail: [email protected]

Хорвaтckoe туристическое соовщество123610 Moscow, Krasnopresnenskaya nab. 12office 1502, RussiaTel: +7 495 258 15 07, Fax: +7 495 258 15 07E-mail: [email protected]

Hrvaška turistična skupnost1000 Ljubljana, Gosposvetska 2, SlovenijaTel: +386 1 23 07 400, Fax: +386 1 230 74 04E-mail: [email protected]

Kroatische Zentrale für Tourismus8004 Zürich, Badenerstrasse 332, SchweizTel: + 41 43 336 20 30, Fax: +41 43 336 20 39E-mail: [email protected]

Oficina de Turismo de Croacia28001 Madrid, Calle Claudio Coello 22, esc.B,1 °C EspañaTel.: +34 91 781 5514Fax: +34 91 431 8443E-mail: [email protected]

Kroatiens TuristkontorBjørnholms Allé 20; 8260 Viby J; Danimarca Tel.: +45 70 266 860Fax: +45 70 239 500E-mail: [email protected]

JAPAN, Ark Hills Executive Tower N613, Akasaka 1-14-5, Minato-ku, Tokyo 107-0052Tel.: +81 03 6234 0711Fax: +81 03 6234 0712E-mail: [email protected] w

ww

.c

ro

at

ia

.h

r

Date post:	12-Mar-2016
Category:	Documents
Upload:	croatian-national-tourist-board
View:	220 times
Download:	0 times

Kroatie-een-grote-cultuurhistorische-schatkamer-2011

Documents