Hoe gebruik je het systematisch
contactmoment om een inschatting te maken
over de motorische ontwikkeling van de
kleuter?
Hoe ga je met ouders in gesprek?
Jelke Dobbelaere
Pediatrisch kinesitherapeut - Psychomotorisch therapeut
Inhoud
1. Motoriek en ontwikkeling
2. Gesprek met ouders
3. Observeren tijdens contactmoment
4. Pluis / niet pluis?
5. Tips en algemeen geldend advies
Inhoud
1. Motoriek en ontwikkeling
2. Gesprek met ouders
3. Observeren tijdens contactmoment
4. Pluis / niet pluis?
5. Tips en algemeen geldend advies
Motoriek
Termen:
Neuromotoriek
Psychomotoriek
1. Motorische ontwikkeling
Ontwikkeling
Motoriek
Termen:
Neuromotoriek
Psychomotoriek
1. Motorische ontwikkeling
Ontwikkeling
(Neuro)motoriek
1. Motorische ontwikkeling
• Grove motoriek
• Kracht
• Houding
• Beweging (locomotie)
• Evenwicht
• Lichaamscoördinatie
• Lateralisatie
• Fijne motoriek
• Handoogcoördinatie
• Ooghandcoördinatie
• Fijne grepen
• Bimanuele coördinatie
• Grafomotoriek
1. Motorische ontwikkeling
Interactie met talig, cognitief en sociaal-emotioneel gebied
Psychomotoriek
Motoriek
Taal en cognitie Sociaal-emotioneel
1. Motorische ontwikkeling
Psychomotoriek
• Grove motoriek
• Fietsen
• Schommelen
• Zwemmen
• ….
• Fijne motoriek
• Visueel-ruimtelijke vaardigheden
• Natekenen
• Nabouwen
• Puzzelen
• Schrijven
• Zelfredzaamheid
• ….
Motoriek
Termen:
Neuromotoriek
Psychomotoriek
1. Motorische ontwikkeling
Ontwikkeling
1. Motorische ontwikkeling
Interactiemodel totale ontwikkeling - (psycho)motorische ontwikkeling
Ontwikkelingsdomeinen
motorische ontwikkeling
Taal- en cognitieve ontwikkeling Sociaal-emotionele ontwikkeling
1. Motorische ontwikkeling
Interactiemodel totale ontwikkeling - (psycho)motorische ontwikkeling
Ontwikkelingsdomeinen
motorische ontwikkeling
Taal- en cognitieve ontwikkeling Sociaal-emotionele ontwikkeling
1. Motorische ontwikkeling
Interactiemodel totale ontwikkeling - (psycho)motorische ontwikkeling
Ontwikkelingsdomeinen
motorische ontwikkeling
Taal- en cognitieve ontwikkeling Sociaal-emotionele ontwikkeling
Gallahue & Ozmun, 1997
“ De voortdurende wijziging in motorisch gedrag die
doorheen de levenscyclus tot stand komt op basis van
de interactie tussen biologie van het individu, de
taakvereisten en de omgevingscondities “
1. Motorische ontwikkeling
1. Motorische ontwikkeling
Neurologische rijpheid
(Neuro-)motorische ontwikkeling
1. Motorische ontwikkeling
Motorische ontwikkeling
Verloop normale ontwikkelingBeïnvloedende factoren
1. Motorische ontwikkeling
Motorische ontwikkeling
Verloop normale ontwikkelingBeïnvloedende factoren
1. Motorische ontwikkeling
Beïnvloedende omgevingsfactoren
1. Motorische ontwikkeling
• Leefmilieu
• Woonomgeving
• Opvoedingswijze
• …
1. Motorische ontwikkeling
Met normale stimulatie ontwikkelt een normaal kind normaal.
Beïnvloedende omgevingsfactoren
Motorische ontwikkeling
Verloop normale ontwikkelingBeïnvloedende factoren
1. Motorische ontwikkeling
Motorisch leren
1. Motorische ontwikkeling
Figuur: Berg van motorisch leren (Clark & Metcalfe)
1. Motorische ontwikkeling
Grove motoriek
Evenwicht
Grove motoriek
1. Motorische ontwikkeling
• Evenwicht:
Eenbeenstand
Tenenstand
Tenengang / hielengang
1. Motorische ontwikkeling
Locomotie en lichaamscoördinatie: stappen en rennen
Grove motoriek
• Ritme
• Voetafrolling
• Armbeencoördinatie
1. Motorische ontwikkeling
Grove motoriek
• Met of zonder leuning
• Voeten bijplaatsen of alterneren
• Schutterstand
Locomotie en lichaamscoördinatie:
kracht (traplopen, transfers, op en afstapjes…)
1. Motorische ontwikkeling
Grove motoriek
• Springen
• Afspringen
• Overspringen
• Verspringen
• Hinkelen
• Asymmetrisch - bipodaal
• Afstoot en landing
Locomotie en lichaamscoördinatie: springen
Balvaardigheden:
ooghandcoördinatie - oogbeencoördinatie
Grove motoriek
• Gericht gooien
• Vangen
• Schoppen
1. Motorische ontwikkeling
1. Motorische ontwikkeling
Psychomotoriek: fietsen
Grove motoriek
• Loopfiets
• Driewieler
• Zweeffase
1. Motorische ontwikkeling
Psychomotoriek: zwemmen en schommelen
Grove motoriek
1. Motorische ontwikkeling
Grove motoriek
Statiek
• Voeten
• Knieën
• Heupen
• Rug
1. Motorische ontwikkeling1. Motorische ontwikkeling
Fijne motoriek
1. Motorische ontwikkeling1. Motorische ontwikkeling
Fijne motoriek
Intermanuele lateralisatie
1. Motorische ontwikkeling1. Motorische ontwikkeling
Fijne motoriek
1. Motorische ontwikkeling1. Motorische ontwikkeling
Fijne motoriek
handoogcoördinatie
ooghandcoördiantie
visuomotorische vaardigheden
Intermanuele lateralisatie
Fijne motoriek
• Voorkeurshand?
• Bimanuele coördinatie: steun- en stuurhand
• scheuren, vouwen, knippen
• rijgen, torens maken…
Zelfredzaamheid
1. Motorische ontwikkeling
Intramanuele lateralisatie
Fijne motoriek
• Ook knippen!
• Grijpen en loslaten
• Pincetgreep
• Oppositie duim
• Inhandmanipulatie
• Differentiatie vingers
• Potloodgreep
1. Motorische ontwikkeling
Fijne motoriek
• Inhandmanipulatie
(ouder kindje)
1. Motorische ontwikkeling
Intramanuele lateralisatie
Fijne grepen
Fijne motoriek
• Potloodgreep
1. Motorische ontwikkeling1. Motorische ontwikkeling
1. Motorische ontwikkeling
Handoogcoördinatie - ooghandcoördinatie
Fijne motoriek
• Aanstippen
• Strepen en krabbelen
• Spiralen
• Krabbelen en fantasie
Fijne motoriek - visuomotoriek
1. Motorische ontwikkeling
Psychomotoriek: ooghandcoördinatie + ruimtelijk aspect + planning
1. Motorische ontwikkeling
• Doelgericht natekenen
Imiteren verticale lijn
Imiteren horizontale lijn
Imiteren cirkel
• Kopvoeter
Psychomotoriek: natekenen
Visuomotoriek
K1: 2;09 - 4;06 jaar1. Motorische ontwikkeling
• Cognitief-motorische taak
• Inlegpuzzels
• Puzzels
• visueel:
Ruimtelijk inzicht
Voorstellingsvermogen
• Motoriek: manipulatie
Psychomotoriek: puzzelen
Visuomotoriek
1. Motorische ontwikkeling
• Verticaal / of horizontaal
• 2D: verticaal en horizontaal
• later: 3D
Psychomotoriek: nabouwen
Visuomotoriek
Psychomotoriek: zelfredzaamheid
Fijne motoriek
• Aan- en uitkleden
• Eten en drinken
• Zelfzorg
1. Motorische ontwikkeling
Inhoud
1. Motorische ontwikkeling
2. Gesprek met ouders
3. Observeren tijdens contactmoment
4. Pluis / niet pluis?
5. Tips en algemeen geldend advies
• Zwangerschap
• Prenatale factoren bij de moeder
• Partus- en apgarscore
• Perinatale periode
• Voedingsanamnese
• Ontwikkelingsmijlpalen op vlak
van motoriek
• ontwikkelingsmijlpalen op vlak
van taal en spraak, zindelijkheid
en sociaal-emotionele
ontwikkeling
• Chronische aandoeningen
• Medicatiegebruik
• Ingrijpende gebeurtenissen
• Relevante context factoren
• Schools functioneren
• Familiale anamnese
2. Gesprek met ouders
Anamnese
Gespreksleidraad
2. Gesprek met ouders
Anamnese
Gespreksleidraad
• Zwangerschap
• Prenatale factoren bij de moeder
• Partus- en apgarscore
• Perinatale periode
• Voedingsanamnese
• Ontwikkelingsmijlpalen op vlak
van motoriek
• ontwikkelingsmijlpalen op vlak
van taal en spraak, zindelijkheid
en sociaal-emotionele
ontwikkeling
• Chronische aandoeningen
• Medicatiegebruik
• Ingrijpende gebeurtenissen
• Relevante context factoren
• Schools functioneren
• Familiale anamnese
• Thuis:
Vrije tijdsbesteding en hobby’s
Woonsituatie, leefmilieu, opvoedingswijze en
gezinssamenstelling
• School: turnles, schoolse taken
• Motorische vaardigheden:
Grove motoriek: lopen, balspelen, traplopen,
fietsen
Fijne motoriek: zelfredzaamheid
Visuomotoriek: puzzelen, bouwen, tekenen
2. Gesprek met ouders
Motorische anamnese Vorige periode Huidige periode
• Mijlpalen motoriek
• Reeds zorgen
of hulpverlening gehad?
Inhoud
1. Motorische ontwikkeling
2. Gesprek met ouders
3. Observeren tijdens contactmoment
4. Pluis / niet pluis?
5. Tips en algemeen geldend advies
3. Observeren motoriek tijdens K1 contactmoment
Tijdens vrij spel tijdens oudergesprek
Tijdens de courante activiteiten van het consult
Observatie motoriek en houding
• Speelhoekje en materiaal
• Observatie fijne motoriek en visuomotoriek
grepen, handvaardigheid, bimanuele coördinatie
• Zithouding:
langzit, kleermakerszit, kniezit…
W-zit
• Transfers
• Gedrag
3. Observeren motoriek tijdens K1 contactmoment
Laat kind vrij spelen in speelhoek tijdens oudergesprek
Tijdens vrij spel
• Algemeen:
Ouder-kind-relatie
Gangpatroon
Transfers en tonus
• Tjjdens wegen:
Zelfredzaamheid: uit- en
aankleden
Opstapje
• Tijdens visustest:
Fijne motoriek
• Tijdens meten en statiek
Observatie orthopedie
3. Observeren motoriek tijdens K1 contactmoment
Observeer tijdens de geplande testen en de overgangsmomenten
Tijdens courante activiteiten consult
Inhoud
1. Motorische ontwikkeling
2. Gesprek met ouders
3. Observeren tijdens contactmoment
4. Pluis / niet pluis?
5. Tips en algemeen geldend advies
• Er is geen duidelijke cut-off bij
observatie i.t.t. motorische
ontwikkelingstests
• Er is veel variatie door grote invloed
van nurture
• Afwijking statiek —> arts
• Indien omgeving onvoldoende
stimulerend —> tips
• Alarmsignalen (abnormaal
gangpatroon, niet achteruit / op de
tenen / op de hielen / op een lijn
kunnen stappen, opvallen
neurologische softsigns…)
4. Pluis / niet pluis?
Luister naar je algemeen gevoel, leg de ‘puzzelstukjes’ samen
Inschatten motorische zorgbehoefte
Inhoud
1. Motorische ontwikkeling
2. Gesprek met ouders
3. Observeren tijdens contactmoment
4. Pluis / niet pluis?
5. Tips en algemeen geldend advies
5. Tips en algemeen geldend advies
Indien nood aan ondersteuning…Doorverwijzing naar psychomotorisch of pediatrisch kinesitherapeut
• Wat en hoe?
Gestandaardiseerd (psycho)motorisch onderzoek
op voorschrift van huisarts
Percentielscores
Boven percentiel 15: 18 sessies via voorschrift huisarts
Onder percentiel 15: F-b Pathologie: 60 zittingen / jaar
via voorschrift van (neuro)pediater
• Tarief? € 22,26/30 min —> remgeld €5,48 (anno 2019)
5. Tips en algemeen geldend advies
Stimulerende omgeving,
opvoeding en speelgoedWensen ouders advies?
Copyright Vlaams Instituut Gezond Leven
5. Tips en algemeen geldend advies 5. Tips en algemeen geldend advies
Voordelen van bewegen
Bewegingsdriehoek
5. Tips en algemeen geldend advies
Stimulerende omgeving, opvoeding
en speelgoedWensen scholen - met bewegingsarme kinderen - advies?
De Craemer, M. et al. (2018). Compliance with 24-h movement behaviour guidelines among Belgian pre-school
children: the ToyBox Study. J. Environ. Res. Public Health; 15(10).
• Studie ‘kleuters bewegen te weinig’
• Wat kunnen scholen doen?
5. Tips en algemeen geldend advies
En ze lazen nog lang en gelukkig …