+ All Categories
Home > Documents > Handelsweg Kaart 2 Rheine

Handelsweg Kaart 2 Rheine

Date post: 11-Jan-2017
Category:
Upload: phungque
View: 284 times
Download: 24 times
Share this document with a friend
2
Verkehrsverein Rheine 1912 e. V. Bahnhofstraße 14, 48431 Rheine Tel. 0 59 71/5 40 55 www.rheine.de Gemeinde Salzbergen Franz-Schratz-Straße 12, D–48499 Salzbergen Tel. 0 59 76/94 79 - 0 www.salzbergen-touristik.de Samtgemeinde Schüttorf Markt 2, D–48465 Schüttorf Tel. 0 59 23/96 59- 0 www.schuettorf.de Touristinformation Bad Bentheim Schlossstraße 18, D–48455 Bentheim Tel. 0 59 22/98 33- 0 www.badbentheim.de Grafschaft Bentheim Tourismus e.V. van-Delden Straße 1-7 , D–48529 Nordhorn Tel. 0 59 21/96 11- 96 www.grafschaft-bentheim-tourismus.de Münsterland Touristik Grünes Band e.V. An der Hohen Schule 13, D–48565 Steinfurt Tel. 0 25 51/93 92 91 www.muensterland-tourismus.de Touristische Informations- stellen/VVV’s Fortsetzung siehe Rückseite - Verder, zie achterkant Rheine – Oldenzaal De markering van de wandelroute/Wanderwegmarkierung Handelsweg/Töddenweg: Osnabrück tot de grens – bis zur Grenze Dubbel teken: richtingsverandering Doppelzeichen: Richtungsänderung Basisteken: dit is de route Grundzeichen: Richtiger Weg Kruisteken: deze weg niet volgen X-Zeichen: Falscher Weg Plaatselijke wandelroute: Combinatie met Handelsweg Örtliche Rundwanderwege: Handelsweg-Kombinationen X-Wandelroute (nationale wandelroute) X-Wanderweg (nationale Wanderwege) © Arbeitsgemeinschaft Handelsweg  Münsterland Touristik Grünes Band e.V. An der Hohen Schule 13 · D-48565 Steinfurt Tel.: 00 49 (0) 25 51/93 92 91 Fax: 00 49 (0) 25 51/93 92 93 Internet: www.muensterland-tourismus.de E-Mail: [email protected] Tourismusverband Osnabrücker Land Krahnstr. 52/53 · D-49074 Osnabrück Tel.: 00 49 (0) 5 41/95 111 95 Fax: 00 49 (0) 5 41/95 111 20 Internet: www.osnabruecker-land.de E-Mail: [email protected] Grafschaft Bentheim - Tourismus van-Delden-Str. 1-7 · D-48529 Nordhorn Tel.: 00 49 (0) 59 21/96 11 96 Fax: 00 49 (0) 59 21/96 11 97 Internet: www.grafschaft-bentheim-tourismus.de E-Mail: [email protected] Gelders Overijssels Bureau voor Toerisme Postbus 96 · NL-7400 AB Deventer Tel: 00 31 (0) 5 70/68 07 00 Fax: 00 31 (0) 5 70/68 07 01 Internet: www.gobt.nl E-Mail: [email protected] Wiehengebirgsverband Weser-Ems e.V. Rolandsmauer 23a · D-49074 Osnabrück Tel: 00 49 (0) 5 41/2 97 71 Fax: 00 49 (0) 5 41 /20 16 18 Internet: www.wgv-weser-ems.de E-Mail: [email protected] DTP · Gestaltung · Prepress: Marlise Kunkel · München Cartografie · Kartografie: EUREGIO & www.kartographie.de Teksten · Texte: mediamixx GbR – Kleve Foto’s · Fotos: Arbeitsgemeinschaft Handelsweg, Örtliche Touristinformation, Dirk Winter Aktuelle Information • Actueele informatie: www.handelsweg.com Druckstand - Druck: 06/2006 Sämtliche Angaben wurden mit Sorgfalt erhoben. Änder- ungen und Irrtum vorbehalten. Dit product is met zorg samengesteld. Fouten en wijzigingen onder voorbehoud. Das Projekt wurde finanziell unterstützt durch die Europäische Union im Rahmen der Gemeinschaftsinitiative INTERREG-IIIA aus Mitteln des Europäischen Strukturfonds für regionale Entwicklung sowie durch die Wirtschaftsministerien der Niederlande und der Bundesländer Nordrhein-Westfalen und Niedersachsen. Het project werd gesubsidieerd door de Europese Unie in het kader van het Communautaire Initiatief INTERREG-IIIA met middelen van het Europees Structuurfonds voor Regionale Ontwikkeling alsmede van de Ministeries van Economische Zaken van Nederland en de Duitse deelstaten Nordrhein-Westfalen en Niedersachsen. Poda g r i stenpad x8 H a n d e l s weg H a n d e ls w e g Emsweg E m s w e g Handelsweg x12 x24 x24 x24 x24 x20 x20 x11 H er ma n n s w e g x12 x12 x8 x7 Holskenpatt x24 Golfclub Euregio Bad Bentheim e. V. Pferdepark Holstenfeld Dorf- gemeinschaftshaus Autohof Salzbergen Schleuse Altenrheiner Kluse St. Antonius Basilika Falkenhof- museum Salinen- anlage NaturZoo Schloss Bentlage Dritte Emsschleuse Grenzstein 1827 Ehem. Mühlenteich Postkreuz und alter Postweg Kutschen- ausstellung Gut Stovern Feuerwehr- museum Denkmalslokomotive Rabenbaum Alte Vechte Hist. Flusswehr Mansbrügge Postbrücke Franzosen- schlucht Freilicht- bühne Burg Bentheim Ev. ref. Kirche Rathaus Waldlehrpfad Kurzentrum Sandstein- museum Bentheimer Mineraltherme Salinenpark 403 403 E30 31 30 AS Nordhorn/ Bad Bentheim AS Schüttorf Süd AS Rheine-Nord AS Rheine nur Güterverkehr nur Güterverkehr See-Erweiterung (im Bau) Reithalle, Bootsanleger mit Kanuverleih Skateranlage Dorfgemeinschaftshaus Steide NSG NSG NSG NSG NSG NSG Steider Keienvenn 50 50 50 36 28 29 44 40 38 35 41 43 38 42 45 37 38 46 37 42 49 35 48 66 36 37 36 39 40 37 36 37 59 37 45 39 38 41 47 30 35 72 34 Thieberg 69 Wüste b e r g Forst Bentheim B e n t h e i m e r Gutforst Stovern Forst Bentheim B e r g Henge- mühlen- see Ems V e c h t e Haddorfer See Vechte Dortmund- Ems- K an a l A l t e n r h e i n e r B r u c h g r a b e n H e m elt S amerrottbec ke Koppelbacke E ileringsbe c k e T ü s c h e n brock ke Wüstergraben Wieschemeyer Schulte- Südhoff Lüttmann Lüttmann Fier Wiesch Hinken Graute Niemer Gut Holstenfeld Welschmeyer Upsing Bentlager Brücke Brinker Wiesmann Antekoje Wintels Horstmann Leifker Blanke Schulte- Werning Frieden Forstmann Schümers- mühle Steider Heck Gut Friedrichsthal Hubertus- hof Gut Adolfshof Bertels Gut Stovern Haus Brook Achteresch Holsten Feldhook Vorbexten Holde Hummel- dorf Landersum Steen- berg Dalsterhoek Langenberg Vogelsang Bentlage Öchtel Steide Bad Bentheim Sieringhoek Klein Haddorf Dre Schleupe Schotthock Wietesch Dutum Doren- kamp Altenrheine Gellendorf Wadelheim Eschendorf Suddendorf Samern Ohne Salzbergen Schüttorf Bad Bentheim RHEINE Districtsgrens - Kreisgrenze Provinciegrens - Landesgrenze Autosnelweg met op-en afritten - Autobahn mit Anschlussstelle Rijksweg - Fernstraße Hoofdweg, Secundaire weg - Hauptstraße, Nebenstraße Andere weg, Onverharde weg - Sonstige Straße, Feldweg Hoogtelijnen met hoogtecijfers - Höhenlinien mit Höhenzahlen Berg met hoogteaanduiding - Berg mit Höhenangabe Hoogtepunt - Höhenpunkt Bebouwing - Bebauung Rijksgrens - Staatsgrenze Industrieterrein - Gewerbegebiet Bos - Wald Water - Wasser Handelsweg Overige wandelroute - Andere Wanderwege Uitzichtpunt - Aussichtspunkt Jeugdherberg - Jugendherberge Restaurant - Gaststätte Schuilhut - Hütte, Unterstand Kerk, klooster, bezienswaardig - Kirche, Kloster, sehenswert Touristinformation Overdekt zwembad - Hallenbad Openluchtbad, Zwemgelegenheid - Freibad, Bademöglichkeit Museum Camping Spoorweg met station - Bahnlinie mit Bahnhof Golf Toren, bezienswaardig - Turm, sehenswert Watermolen, bezienswaardig - Wassermühle, sehenswert Begraafplaats - Friedhof Windmolen, bezienswaardig- Windmühle, sehenswert Bezienswaardigheid - Sehenswürdigkeit Stadion Ruïne kerk, klooster bezienswaardig - Ruine Kirche, Kloster, sehenswert Ruïne kasteel, bezienswaardig - Ruine Schloss, Burg, sehenswert Kasteel, bezienswaardig - Schloss, Burg sehenswert Bushalte - Bushaltestelle Parkeren - Parkplatz Dierentuin - Zoo Hertenkamp - Wildpark Botanische tuin - Botanischer Garten Zendmast, bezienswaardig - Sendemast, sehenswert 54 Verklaring van de tekens - Zeichenerklärung Accommodatie - Übernachtung 100 Kellberg 184 45 Gedenkteken, bezienswaardig - Denkmal, sehenswert Schaal - Maßstab 1: 30.000 0 0.5 1 km 1cm ^ = 300 m Dortmund-Eems-Kanaal Van oudsher dienen rivieren voor de scheepvaart. De aansluiting van kunstmatig aangelegde kanalen op de rivieren was eind 19e eeuw een beslissing met grote gevolgen. Als eerste grote kanaal voor de Duitse binnenscheepvaart werd het Dortmund-Eems-Kanaal op 11 augustus 1899 plechtig geopend – nadat er zeven jaar aan was gewerkt. Het kanaal verbond Dortmund met Emden en voorzag het oostelijke Ruhrgebied met zijn mijnbouw van een toegangsweg naar de Noordzee. Op zijn 269 km lange weg van Dortmund naar de aan eb en vloed onderhevige Eems in Herbrum word met behulp van 15 sluizen een hoogteverschil van zo’n 70 meter overbrugd. Vroeger werden langs het kanaal vaak bosbouwgebieden aangelegd. De mijnbouw in het Ruhrgebied had veel hout nodig voor de aanleg van de mijngangen. De nieuwe bossen langs het kanaal lagen strategisch zeer gunstig. Het hout werd gekapt, op de schepen geladen en naar de ‘boomende’ mijnbouwgebieden getransporteerd. Veel boeren die land bezaten langs het kanaal, werden in die dagen rijk door de bosbouw. Töddenroutes De Tödden kozen verschillende routes om in Nederland te komen. De noordelijkste route liep door Lingen, de stad van de Oranjes. Lingen was in die tijd knooppunt van oude handelswegen en hoorde van 1597 tot 1702 bij Nederland. Tödden en Nederlandgangers gingen in Lingen met een pont over de Eems en trokken verder westwaarts via de „Hollandroute” naar Zwolle. Daar stapten ze over op een schip en voeren over de Zuiderzee (nu IJsselmeer) naar hun eindbestemming. De Handelsweg loopt via de zuidelijke route van de Tödden. In Rheine staken de handelaren de Eems over en gingen verder richting Oldenzaal van waaruit sommige Tödden richting Zwolle en andere in zuidelijke richting naar Brabant of Vlaanderen trokken. De Tödden moesten vaak, om de uitgestrekte veengebieden te omzeilen, flinke omwegen maken. Maar ze waren daartoe bereid, want ze wilden per se naar Nederland, het „land van melk en honing”. Later gingen veel Nederlanders naar Westfalen om werk te zoeken en zich in de snel groeiende textiel- steden van het Münsterland te vestigen. Altenrheiner Kluse In de boerendorpen van Rheine staan drie kapelletjes die van oudsher „Klusen” worden genoemd. Ze werden door de boeren in 1676, 1677 en 1679 gebouwd. Dat ze gebouwd werden, hangt nauw samen met de liturgische vernieuwing door de aartsbisschop Bernhard von Galen. Hij steunde de volksere vormen van vroomheid als processies en bedevaarten. Vanaf de Altenrheiner Kluse vertrekt al sinds 1676 een bedevaart te voet naar het 50 km verderop gelegen Telgte. Ook jaarlijks vindt de bedevaart naar de St. Annen Kapelle in Hopsten-Breischen plaats. Niet ver van de kapel ligt onder 200 jaar oude lindebomen een wegkruis uit de Niemann-Werkstatt in Hörstel-Bevergern. Het grote voorbeeld voor dit kruis bevindt zich in de Lambertikerk te Coesfeld. Het werd in 1769 door de schuttersvereniging, de Altenrheiner Junggesellenschützenverein, geschonken. Rheine Rheine is ontstaan aan de Emsfurt, vlakbij de huidige stuw. Al in 838 werd er melding gemaakt van het Karolingische koningshof „Reni”, de huidige Valkhof. Vanaf deze historische plek aan de Eems groeide de oude stad en de markt uit tot een levendige stad met meer dan 75.000 inwoners. Een „historische rondwandeling” door de historische binnenstad langs 18 bezienswaardige plekken geeft een goed beeld van de gebeurtenissen en ontwikkelingen die in het stadsbeeld nu nog steeds te zien zijn. In 1846 werd in Rheine de eerste mechanische katoenspinnerij van Westfalen geopend. De stad groeide vervolgens uit tot een belangrijk centrum voor de textielindustrie in het Münsterland en kreeg al in 1856 een treinstation. Rheine is het knooppunt van verschillende langeafstandspaden. Bij het station begint de wandelroute „Hermannshöhen” van de Teutoburger Woud Vereniging en de 162 km lange Eemsweg naar Leer van de Wiehengebirge-vereniging start ook in Rheine. Nog andere wandelpaden lopen door het Münsterland. Ze zijn herkenbaar aan een witte x en worden door de regionale Heemkundekring, de Westfälischer Heimatbund, onderhouden. Valkhof De adellijke residentie, die in 838 voor het eerst in documenten opduikt, staat aan de wieg van de stad Rheine. Bij de verbouwing in 2004 werd een tot dusverre geheel onbekend, onderaards systeem van gangen blootgelegd, waarin een grote hoeveelheid gebruiks- en luxe artikelen uit de 17e tot 19e eeuw verborgen was. In een speciale tentoonstelling zijn deze overblijfselen van het leven aan het Valkhof weer op hun oorspronkelijke plek teruggekeerd. Een hoogtepunt op architectuurgebied is het nieuwe grafische kabinet op de zolder, waar de omvangrijke papieren kunstcollectie van het museum te aanschou- wen is. Bentlage Vlakbij de binnenstad ligt het recreatiegebied Bentlage met het uitgestrekte Salinenpark. Voor alle leeftijden is hier wat te doen – bezoekje aan de NaturZoo, een gezellige wandeling door het Bentlager Bos of een van de talrijke culturele evenementen in en rond het Klooster Bentlage. Er vinden regelmatig rondleidingen plaats rondom de „Bentlager Drie-eenheid”: zout, cultuur en natuur. Klooster Bentlage is het best bewaarde, landelijk gelegen gotische kloostergebouw van Westfalen. In het Museum Klooster Bentlage is kunst van Europees niveau te bewonderen. Daartoe behoren kunstwerken en documenten uit het voormalige kruisherenklooster met als schitterend hoogtepunt de laatmiddeleeuwse reliekschrijn. Op de bovenverdieping bevindt zich de Westfaalse Galerie met toonaangevende kunst uit Westfalen. De oude kloostermuren herbergen een uitgebreide bibliotheek van de sprookjesgenootschap Europäische Märchen-gesellschaft. In Bentlage ligt ook de NaturZoo Rheine. Deze dierentuin staat bekend om de verant- woorde manier waarop er met dieren wordt omgegaan in een zo natuurlijk mogelijke omgeving, verder om zijn pedagogische werk in de dierentuinschool en om zijn avonturenroute. In het eerste apenbos van Duitsland zijn 30 berberapen te bewonderen. Ook heel bijzonder zijn het ooievaarsreservaat, de kinderboerderij en de zeehondendressuur. De „Porta Westfalica” aan de Eems De Eems is de langste rivier die in Westfalen ontspringt. Het woord Eems is Indogermaans van oorsprong en betekent iets in de trant van “Het grote, stromende water". Tussen het punt waar ze ontspringt, in de rivier de Senne, tot aan de monding in de Dollart is ze 371 km lang. Tussen 1825 en 1828 werd de Eems tussen Rheine en Salzbergen gekanaliseerd zodat er schepen konden waren. Om deze reden ontstonden in Rheine drie sluizencomplexen. Het sluiswachterhuisje aan de zogenaamde „Derde Sluis” werd eind twintigste eeuw afgebroken. Tot de Tweede Wereldoorlog vervoerde de plezierboot Ingeborg passagiers vanuit de stad naar een destijds op het sluizeneiland liggend café. In vroegere tijden gold de Eems als heel visrijk. De zalm, ook wel “Randel” genoemd, werd zo rijkelijk gevangen dat de dienstbodes ontslag konden nemen, als ze meer dan drie keer per week zalm voorgeschoteld kregen. Hummeldorf Hummeldorf is een van de eeuwenoude boerendorpjes in de gemeente Salzbergen, dat in 1990 zijn 1100-jarig jubileum vierde. De oudste schrijfwijze van Hummeldorf luidt „Humilathorpe”. Omdat Humila een Oud-Nedersaksische persoonsnaam is, zou men het boerendorp als een nederzetting van Humila kunnen bestempelen. Tussen Hummeldorf en Bentlage staan tot op de dag van vandaag grensstenen uit het jaar 1827 die tot 1871 de grens tussen de koninkrijken Pruisen en Hannover markeerden. Salzbergen De gemeente Salzbergen telt tegenwoordig 7700 inwoners. Door de aanleg van de spoorlijnen Münster-Rheine-Emden (1854/56) en Hannover-Amsterdam (1865) evenals door de bouw van de aardolieraffinaderij in 1860, begon de economische ontwikkeling van onbeduidende plattelandsgemeente tot industrieplaats. In het onderzoeks- en ontwikkelingscentrum van de smeerstofraffinaderij werden en worden hoogwaardige auto- en industriesmeerstoffen en procesolie geproduceerd. De fabriek, in de volksmond „Ölwerk” genoemd, is inmiddels de oudste en modernste nog in bedrijf zijnde aardolieraffinaderij ter wereld. Oude postwegen In Duitsland en Nederland werden pas na de Dertigjarige Oorlog de posterijen opgericht. Prinsen en kooplieden moesten bevelen en aanwijzingen naar hun ambtenaren en koophuizen kunnen sturen. Als gevolg daarvan kwamen er staatsinstellingen, maar ook particuliere bedrijven van de grond, die uitgroeiden tot de postbedrijven van tegenwoordig. In Hummeldorf kruisten zich de noord-zuid-postverbinding Friesenweg en de oost-west postroute van het Hollandse particuliere postbedrijf, die in 1664 van Iburg bij Osnabrück tot Naerden bij Amsterdam liep. Het postkruis in Hummeldorf geeft aan waar de wegen zich splitsten. De vroeger zo belangrijke postwegen zijn tegenwoordig vaak eenzaam en verlaten. Een massieve, stenen brug in het Samerott van Bentheimer zandsteen, gebouwd in de vorm van een tongewelf, geeft blijk van de vroegere betekenis van deze weg. Straatnamen en hotel-restaurants met de naam Zur Post herinneren tegenwoordig nog aan de oude post- en handelswegen. Samerott en de Ravenboom Door het bosgebied Samerott loopt niet alleen de gemeentegrens tussen Schüttorf en Salzbergen, maar ook de „grens van het gebedenboek”. Is het Emslandse Salzbergen toch vooral katholiek, zo zijn de Grafschafter merendeels protestants. Het 266 hectare grote bosgebied Samerott wordt al eeuwenlang door een boscoöperatie beheerd. De Ravenboom in het Samerott had vroeger een omvang van 11 m en een doorsnee van 3,5 m. De boom was gewijd aan de Germaanse god Wodan, op wiens schouders twee raven zaten die hem wijze raad gaven. Na zijn bestaan als heilige natuurtempel van de Germanen, werd de Ravenboom een middeleeuwse thing- of rechtbank, later ook het trefpunt van de „Malbauern” uit het Samerott. Zijn kroon verloor de Ravenboom in 1798 tijdens een flinke storm, later brandden vandalen zijn vier meter hoge stomp af. Boeren bouwden rond de plek waar vroeger de boom stond een omheining van eikenplanken, die met stukken ijzer vast was gemaakt, en plantten in zijn as een nieuwe eik met dezelfde naam. Zo bloeit er tegenwoordig nieuw leven uit de oude boomruïne. De Vecht De bron van de Vecht bevindt zich in het bedevaartsoord Eggerode in de gemeente Schöppingen. De rivier stroomt 64,6 km door Duitsland en mondt in Nederland als Vecht in het Zwarte Water uit. De Vecht heette vroeger Vidrus. Een nieuwe naam kreeg de rivier waarschijnlijk in de periode van de kerstening toen een prins, genaamd Vechtan verdronk in de rivier. Schüttorf was eeuwenlang overslagplaats van Bentheimer zandsteen dat via de Vecht op houten schuiten o.a. naar Nederland en Denemarken werd vervoerd. Mansbrügge Graaf Simon liet de zuidgrens van de Grafschaft Bentheim begin 14e eeuw beschermen door uitgebreide vestingwerken aan te leggen. De wachttoren Mansbrügge maakte onderdeel uit van deze verdedigingslinie. Hij is vierkant van vorm, de muren uit natuursteen hebben schietgaten en het dak is piramidevormig. Die vestingstoren met drie verdiepingen wordt in de volksmond ook „Piggetörnken” genoemd. Het bouwwerk deed later dienst als tolkantoor. Rond de tol doet een anekdote de ronde die tijdens de vredesonderhandelingen aan het eind van de Dertigjarige Oorlog zou hebben gespeeld: Franse soldaten hadden opdracht gekregen een groot wijnvat naar Münster te brengen. Ze kwamen via Nederland en Bentheim naar Suddendorf en moesten bij het „Piggetörnken” tol betalen. Toen de Fransen weigerden, ontstond er een handgemeen. Iemand maakte van de gelegenheid gebruik en reed met de onbewaakte wagen naar de stad. Zo werd in Schüttorf, nog voordat de Westfaalse Vrede een feit was, alvast massaal het glas geheven op de vrede. Suddendorf und Schüttorf Suddendorf is de buurgemeente van de stad Schüttorf, de oudste stad in de Grafschaft Bentheim en deel van de „Samtgemeinde” (gewest) Schüttorf. Hier wonen nu meer dan 16.000 mensen. De belangrijkste bezienswaardigheid is de al van verre zichtbare „Schüttorfer Riese”, de 81 m meter hoge toren van de gereformeerde kerk, die sinds september 2003 een nieuwe eikenhouten trap heeft en dus weer kan worden beklommen. Verder het laatgotische raadhuis uit de 17e eeuw met zijn karakteristieke trapgevel. Naast de deur van het raadhuis is een 68 cm lange ijzeren staaf in het zandsteen aangebracht. Het betreft hier de „Schüttorfer Elle”, een officiële lengtemaat in Schüttorf, Lingen, Rheine en Ochtrup ten tijde van de handel door de Tödden. Kuurbad Bentheim en Bentheimer Woud Midden in het Bentheimer Woud, het grootste aaneengesloten gebied met gemengd bos in Noordwest-Duitsland, ligt het Kuurbad Bentheim met zijn zwavelhoudend water, zijn natuurveen en zijn zoutwaterbron. In 1711 begonnen de kuuractiviteiten rond de bron met zwavelhoudend water door er een koepelvormig bronhuisje omheen te zetten. Sinds 1975 heeft Bad Bentheim ook een zoutwaterbad. Het zoute water werd 1200 meter diep aangeboord, heeft een samenstelling vergelijkbaar met die van het water uit de Dode Zee en is vooral geschikt voor de behandeling van psoriasis. Van Rheine naar Oldenzaal De etappe van Rheine naar Oldenzaal loopt via de zuidelijke route van de rondtrekkende kooplieden – de „Tödden” – naar Nederland. Al meteen in Rheine valt er veel fraais te bewonderen: het historische centrum en de Valkhof zijn slechts twee van de vele plekken die een bezoeker aan deze stad zeker gezien moet hebben. Op de weg naar Bad Bentheim passeren de wandelaars de steden Salzbergen en Suddendorf. In Bad Bentheim is behalve de historische binnenstad en de „onneembare” burcht ook het kuurbad een absolute aanrader. Het is idyllisch gelegen midden in het Bentheimer Woud, het grootste aaneengesloten gemengd bos in Noord-West-Duitsland: afgepeigerde wandelaars staat een verkwikkende behandeling met zwavelhoudend mineraalwater, natuurveen en zouthoudend bronwater te wachten. In de gehele Grafschaft Bentheim volgen wandelaars het Bentheimer zandsteen, ook wel „Bentheims Goud“ genoemd, op de voet: in het schilderachtige stadje Bad Bentheim, op de imposante burcht van Bentheim en in de molens aan de „Gildehauser Mühlenberg” – het oeroude natuursteen is gezichtsbepalend voor de architectuur in deze streek. Niet alleen de molens van Gildehaus, ook het stadje zelf is een aanrader voor elke wandelaar. Het wordt ook wel de „Parel van de Grafschaft“ genoemd en heeft het Otto-Pankok-Museum binnen zijn grenzen. Niet ver van het Bentheimer Bos kruist de Handelsweg de Duits-Nederlandse grens richting Oldenzaal. Hier steekt de weg de grensoverschrijdende rivier de Dinkel over. De Dinkel is een van de weinige rivieren, die zijn natuurlijke loop behouden heeft en zo door het landschap slingert. De schone schijn bedriegt, want de sporen van de overstromingen uit vroegere tijden zijn nog duidelijk zichtbaar. Aan het eindpunt van dit deel van de route, in de voormalige Hanzestad Oldenzaal, wordt de wandelaar aangetrokken door historische monumenten, nostalgische plekjes en culinaire lekkernijen – de perfecte gelegenheid om eens goed uit te rusten. 2. Rheine – Oldenzaal t t B t
Transcript
Page 1: Handelsweg Kaart 2 Rheine

Verkehrsverein Rheine 1912 e. V.Bahnhofstraße 14, 48431 RheineTel. 0 59 71/5 40 55www.rheine.de

Gemeinde SalzbergenFranz-Schratz-Straße 12, D–48499 SalzbergenTel. 0 59 76/94 79- 0www.salzbergen-touristik.de

Samtgemeinde SchüttorfMarkt 2, D–48465 SchüttorfTel. 0 59 23/96 59- 0www.schuettorf.de

Touristinformation Bad BentheimSchlossstraße 18, D–48455 BentheimTel. 0 59 22/98 33- 0www.badbentheim.de

Grafschaft Bentheim Tourismus e.V.van-Delden Straße 1-7, D–48529 NordhornTel. 0 59 21/96 11-96www.grafschaft-bentheim-tourismus.de

Münsterland TouristikGrünes Band e.V.An der Hohen Schule 13, D–48565 SteinfurtTel. 0 25 51/93 92 91www.muensterland-tourismus.de

Touristische Informations-stellen/VVV’s

Fortsetzung siehe Rückseite - Verder, zie achterkant

Rheine – OldenzaalDe markering van de wandelroute/Wanderwegmarkierung

Handelsweg/Töddenweg:Osnabrück tot de grens– bis zur Grenze

Dubbel teken: richtingsveranderingDoppelzeichen: Richtungsänderung

Basisteken: dit is de routeGrundzeichen: Richtiger Weg

Kruisteken: deze weg niet volgenX-Zeichen: Falscher Weg

Plaatselijke wandelroute:Combinatie met HandelswegÖrtliche Rundwanderwege:Handelsweg-Kombinationen

X-Wandelroute(nationale wandelroute)X-Wanderweg(nationale Wanderwege)

© Arbeitsgemeinschaft Handelsweg Münsterland Touristik Grünes Band e.V.An der Hohen Schule 13 · D-48565 SteinfurtTel.: 00 49 (0) 25 51/93 92 91Fax: 00 49 (0) 25 51/93 92 93Internet: www.muensterland-tourismus.deE-Mail: [email protected]

Tourismusverband Osnabrücker LandKrahnstr. 52/53 · D-49074 OsnabrückTel.: 00 49 (0) 5 41/95 111 95Fax: 00 49 (0) 5 41/95 111 20Internet: www.osnabruecker-land.deE-Mail: [email protected]

Grafschaft Bentheim - Tourismusvan-Delden-Str. 1-7 · D-48529 NordhornTel.: 00 49 (0) 59 21/96 11 96Fax: 00 49 (0) 59 21/96 11 97Internet: www.grafschaft-bentheim-tourismus.deE-Mail: [email protected]

Gelders Overijssels Bureau voor ToerismePostbus 96 · NL-7400 AB DeventerTel: 00 31 (0) 5 70/68 07 00Fax: 00 31 (0) 5 70/68 07 01Internet: www.gobt.nlE-Mail: [email protected]

Wiehengebirgsverband Weser-Ems e.V.Rolandsmauer 23a · D-49074 OsnabrückTel: 00 49 (0) 5 41/2 97 71Fax: 00 49 (0) 5 41 /20 16 18Internet: www.wgv-weser-ems.deE-Mail: [email protected]

DTP · Gestaltung · Prepress:Marlise Kunkel · München

Cartografie · Kartografie:EUREGIO & www.kartographie.de

Teksten · Texte:mediamixx GbR – Kleve

Foto’s · Fotos:Arbeitsgemeinschaft Handelsweg,Örtliche Touristinformation,Dirk Winter

Aktuelle Information • Actueeleinformatie: www.handelsweg.com

Druckstand - Druck: 06/2006

Sämtliche Angaben wurden mit Sorgfalt erhoben. Änder-ungen und Irrtum vorbehalten. Dit product is met zorgsamengesteld. Fouten en wijzigingen onder voorbehoud.

Das Projekt wurde finanziell unterstützt durch die Europäische Union im Rahmen der GemeinschaftsinitiativeINTERREG-IIIA aus Mitteln des Europäischen Strukturfonds für regionale Entwicklung sowie durch dieWirtschaftsministerien der Niederlande und der Bundesländer Nordrhein-Westfalen und Niedersachsen.

Het project werd gesubsidieerd door de Europese Unie in het kader van het CommunautaireInitiatief INTERREG-IIIA met middelen van het Europees Structuurfonds voor RegionaleOntwikkeling alsmede van de Ministeries van Economische Zaken van Nederland en deDuitse deelstaten Nordrhein-Westfalen en Niedersachsen.

P o d a gristenpad

x8

Handelsweg

Handelsweg

Emsw

eg

Emsw

eg

Hand

elsw

eg

x12

x24

x24

x24

x24

x20x20

x11

Hermannsweg

x12

x12

x8

x7

Holskenpatt

x24

Golfclub EuregioBad Bentheim e. V.

PferdeparkHolstenfeld

Dorf-gemeinschaftshaus

AutohofSalzbergen

Schleuse

AltenrheinerKluse

St. AntoniusBasilikaFalkenhof-

museum

Salinen-anlage

NaturZoo

SchlossBentlage

DritteEmsschleuse

Grenzstein1827

Ehem.Mühlenteich

Postkreuzund alterPostweg

Kutschen-ausstellung

GutStovern

Feuerwehr-museum

Denkmalslokomotive

RabenbaumAlte Vechte

Hist.Flusswehr

Mansbrügge

Postbrücke

Franzosen-schlucht

Freilicht-bühne

BurgBentheim

Ev. ref. Kirche

Rathaus

Waldlehrpfad

Kurzentrum

Sandstein-museum

BentheimerMineraltherme

Salinenpark

403

403

E30

31

30

AS Nordhorn/Bad Bentheim

AS SchüttorfSüd

ASRheine-Nord

ASRheine

nur G

üter

verk

ehr

nur G

üter

verk

ehr

See-Erweiterung(im Bau)

Reithalle,Bootsanleger mit

Kanuverleih

Skateranlage

DorfgemeinschaftshausSteide

NSG

NSG

NSG

NSG

NSG

N S GSteider

Keienvenn

50

50

50

36

28

29

44

40

38

35

41

43

38

42

45 37

38

46

37

4249

35

48

66

36

37

36

39

40

37

36

37

59

37

45

39

38

41

47

30

35

72

34

Thieberg

69

W ü s t e

be

r

g

F o r s t

B e n t h e i m

B e n t h e i me r

Gutforst

Stovern

F o r s t

B e n t h e i m

Be

rg

Henge-mühlen-

see

Ems

Vech

te

Haddorfer See

Vechte

Dortm

und- Ems- Kanal

Alte

nrhe

iner

Bruc

hgra

ben

Hemelt

Samerrottbecke

Koppelbacke

Eileringsbecke

Tüschenbrock

cke

Wüstergraben

Wieschemeyer

Schulte-Südhoff

Lüttmann

Lüttmann

Fier

WieschHinken

Graute

Niemer

GutHolstenfeld

Welschmeyer

Upsing

BentlagerBrücke

Brinker

Wiesmann

Antekoje

Wintels

Horstmann

Leifker Blanke

Schulte-Werning

Frieden

Forstmann

Schümers-mühle

Steider Heck

Gut Friedrichsthal

Hubertus- hof

GutAdolfshof

Bertels

GutStovern

Haus Brook

Achteresch

Holsten

FeldhookVorbexten

Holde

Hummel-dorf

Landersum

Steen-berg

Dalsterhoek

Langenberg

Vogelsang

Bentlage

Öchtel

Steide

Bad Bentheim

Sieringhoek

KleinHaddorf

Dre

Schleupe

Schotthock

Wietesch

Dutum

Doren-kamp

Altenrheine

Gellendorf

Wadelheim

Eschendorf

Suddendorf

Samern

Ohne

Salzbergen

Schüttorf

Bad Bentheim

RHEINE

Districtsgrens - Kreisgrenze

Provinciegrens - Landesgrenze

Autosnelweg met op-en afritten -Autobahn mit Anschlussstelle

Rijksweg - Fernstraße

Hoofdweg, Secundaire weg -Hauptstraße, Nebenstraße

Andere weg, Onverharde weg -Sonstige Straße, Feldweg

Hoogtelijnen met hoogtecijfers -Höhenlinien mit Höhenzahlen

Berg met hoogteaanduiding -Berg mit Höhenangabe

Hoogtepunt - Höhenpunkt

Bebouwing - Bebauung

Rijksgrens - Staatsgrenze

Industrieterrein - Gewerbegebiet

Bos - Wald

Water - Wasser

Handelsweg

Overige wandelroute -Andere Wanderwege

Uitzichtpunt - Aussichtspunkt

Jeugdherberg - Jugendherberge

Restaurant - Gaststätte

Schuilhut - Hütte, Unterstand

Kerk, klooster, bezienswaardig -Kirche, Kloster, sehenswert

Touristinformation

Overdekt zwembad - Hallenbad

Openluchtbad, Zwemgelegenheid -Freibad, Bademöglichkeit

Museum

Camping

Spoorweg met station -Bahnlinie mit Bahnhof

Golf

Toren, bezienswaardig -Turm, sehenswert

Watermolen, bezienswaardig -Wassermühle, sehenswert

Begraafplaats - Friedhof

Windmolen, bezienswaardig-Windmühle, sehenswert

Bezienswaardigheid -Sehenswürdigkeit

Stadion

Ruïne kerk, klooster bezienswaardig -Ruine Kirche, Kloster, sehenswert

Ruïne kasteel, bezienswaardig -Ruine Schloss, Burg, sehenswert

Kasteel, bezienswaardig -Schloss, Burg sehenswert Bushalte - Bushaltestelle

Parkeren - Parkplatz

Dierentuin - Zoo

Hertenkamp - Wildpark

Botanische tuin -Botanischer Garten

Zendmast, bezienswaardig -Sendemast, sehenswert

54

Verklaring van de tekens - Zeichenerklärung

Accommodatie - Übernachtung

100

Kellberg

184

45

Gedenkteken, bezienswaardig -Denkmal, sehenswert

Schaal - Maßstab 1: 30.0000 0.5 1 km

1cm =̂ 300 m

Dortmund-Eems-Kanaal

Van oudsher dienen rivieren voor de scheepvaart. De aansluitingvan kunstmatig aangelegde kanalen op de rivieren was eind 19e eeuween beslissing met grote gevolgen. Als eerste grote kanaal voor deDuitse binnenscheepvaart werd het Dortmund-Eems-Kanaal op 11augustus 1899 plechtig geopend – nadat er zeven jaar aan was gewerkt.Het kanaal verbond Dortmund met Emden en voorzag het oostelijkeRuhrgebied met zijn mijnbouw van een toegangsweg naar de Noordzee.Op zijn 269 km lange weg van Dortmund naar de aan eb en vloedonderhevige Eems in Herbrum word met behulp van 15 sluizen eenhoogteverschil van zo’n 70 meter overbrugd. Vroeger werden langs hetkanaal vaak bosbouwgebieden aangelegd. De mijnbouw in hetRuhrgebied had veel hout nodig voor de aanleg van de mijngangen.De nieuwe bossen langs het kanaal lagen strategisch zeer gunstig. Hethout werd gekapt, op de schepen geladen en naar de ‘boomende’mijnbouwgebieden getransporteerd. Veel boeren die land bezatenlangs het kanaal, werden in die dagen rijk door de bosbouw.

Töddenroutes

De Tödden kozen verschillende routes om in Nederland te komen.De noordelijkste route liep door Lingen, de stad van de Oranjes. Lingenwas in die tijd knooppunt van oude handelswegen en hoorde van1597 tot 1702 bij Nederland. Tödden en Nederlandgangers gingen inLingen met een pont over de Eems en trokken verder westwaarts viade „Hollandroute” naar Zwolle. Daar stapten ze over op een schip envoeren over de Zuiderzee (nu IJsselmeer) naar hun eindbestemming.De Handelsweg loopt via de zuidelijke route van de Tödden. In Rheinestaken de handelaren de Eems over en gingen verder richting Oldenzaalvan waaruit sommige Tödden richting Zwolle en andere in zuidelijkerichting naar Brabant of Vlaanderen trokken. De Tödden moesten vaak,om de uitgestrekte veengebieden te omzeilen, flinke omwegen maken.Maar ze waren daartoe bereid, want ze wilden per se naar Nederland,het „land van melk en honing”. Later gingen veel Nederlanders naarWestfalen om werk te zoeken en zich in de snel groeiende textiel-steden van het Münsterland te vestigen.

Altenrheiner Kluse

In de boerendorpen van Rheine staan drie kapelletjes die vanoudsher „Klusen” worden genoemd. Ze werden door de boeren in1676, 1677 en 1679 gebouwd. Dat ze gebouwd werden, hangt nauwsamen met de liturgische vernieuwing door de aartsbisschop Bernhardvon Galen. Hij steunde de volksere vormen van vroomheid als processiesen bedevaarten. Vanaf de Altenrheiner Kluse vertrekt al sinds 1676 eenbedevaart te voet naar het 50 km verderop gelegen Telgte. Ook jaarlijksvindt de bedevaart naar de St. Annen Kapelle in Hopsten-Breischenplaats. Niet ver van de kapel ligt onder 200 jaar oude lindebomen eenwegkruis uit de Niemann-Werkstatt in Hörstel-Bevergern. Het grotevoorbeeld voor dit kruis bevindt zich in de Lambertikerk te Coesfeld.Het werd in 1769 door de schuttersvereniging, de AltenrheinerJunggesellenschützenverein, geschonken.

Rheine

Rheine is ontstaan aan de Emsfurt, vlakbij de huidige stuw. Al in838 werd er melding gemaakt van het Karolingische koningshof „Reni”,de huidige Valkhof. Vanaf deze historische plek aan de Eems groeidede oude stad en de markt uit tot een levendige stad met meer dan75.000 inwoners. Een „historische rondwandeling” door de historischebinnenstad langs 18 bezienswaardige plekken geeft een goed beeldvan de gebeurtenissen en ontwikkelingen die in het stadsbeeld nu nogsteeds te zien zijn. In 1846 werd in Rheine de eerste mechanischekatoenspinnerij van Westfalen geopend. De stad groeide vervolgensuit tot een belangrijk centrum voor de textielindustrie in het Münsterlanden kreeg al in 1856 een treinstation. Rheine is het knooppunt vanverschillende langeafstandspaden. Bij het station begint de wandelroute„Hermannshöhen” van de Teutoburger Woud Vereniging en de162 km lange Eemsweg naar Leer van de Wiehengebirge-verenigingstart ook in Rheine. Nog andere wandelpaden lopen door hetMünsterland. Ze zijn herkenbaar aan een witte x en worden door deregionale Heemkundekring, de Westfälischer Heimatbund, onderhouden.

Valkhof

De adellijke residentie, die in 838 voor het eerst in documentenopduikt, staat aan de wieg van de stad Rheine. Bij de verbouwing in2004 werd een tot dusverre geheel onbekend, onderaards systeemvan gangen blootgelegd, waarin een grote hoeveelheid gebruiks- enluxe artikelen uit de 17e tot 19e eeuw verborgen was. In een specialetentoonstelling zijn deze overblijfselen van het leven aan het Valkhofweer op hun oorspronkelijke plek teruggekeerd. Een hoogtepunt oparchitectuurgebied is het nieuwe grafische kabinet op de zolder, waarde omvangrijke papieren kunstcollectie van het museum te aanschou-wen is.

Bentlage

Vlakbij de binnenstad ligt het recreatiegebied Bentlage met hetuitgestrekte Salinenpark. Voor alle leeftijden is hier wat te doen –bezoekje aan de NaturZoo, een gezellige wandeling door het

Bentlager Bos of een van de talrijke culturele evenementen in en rondhet Klooster Bentlage. Er vinden regelmatig rondleidingen plaats rondomde „Bentlager Drie-eenheid”: zout, cultuur en natuur. Klooster Bentlageis het best bewaarde, landelijk gelegen gotische kloostergebouw vanWestfalen. In het Museum Klooster Bentlage is kunst van Europees niveaute bewonderen. Daartoe behoren kunstwerken en documenten uit hetvoormalige kruisherenklooster met als schitterend hoogtepunt delaatmiddeleeuwse reliekschrijn. Op de bovenverdieping bevindt zich deWestfaalse Galerie met toonaangevende kunst uit Westfalen. De oudekloostermuren herbergen een uitgebreide bibliotheek van desprookjesgenootschap Europäische Märchen-gesellschaft. In Bentlage ligtook de NaturZoo Rheine. Deze dierentuin staat bekend om de verant-woorde manier waarop er met dieren wordt omgegaan in een zonatuurlijk mogelijke omgeving, verder om zijn pedagogische werk in dedierentuinschool en om zijn avonturenroute. In het eerste apenbos vanDuitsland zijn 30 berberapen te bewonderen. Ook heel bijzonder zijnhet ooievaarsreservaat, de kinderboerderij en de zeehondendressuur.

De „Porta Westfalica” aan de Eems

De Eems is de langste rivier die in Westfalen ontspringt. Het woordEems is Indogermaans van oorsprong en betekent iets in de trant van“Het grote, stromende water". Tussen het punt waar ze ontspringt, inde rivier de Senne, tot aan de monding in de Dollart is ze 371 km lang.Tussen 1825 en 1828 werd de Eems tussen Rheine en Salzbergengekanaliseerd zodat er schepen konden waren. Om deze redenontstonden in Rheine drie sluizencomplexen. Het sluiswachterhuisjeaan de zogenaamde „Derde Sluis” werd eind twintigste eeuw afgebroken.Tot de Tweede Wereldoorlog vervoerde de plezierboot Ingeborgpassagiers vanuit de stad naar een destijds op het sluizeneiland liggendcafé. In vroegere tijden gold de Eems als heel visrijk. De zalm, ook wel“Randel” genoemd, werd zo rijkelijk gevangen dat de dienstbodesontslag konden nemen, als ze meer dan drie keer per week zalmvoorgeschoteld kregen.

Hummeldorf

Hummeldorf is een van de eeuwenoude boerendorpjes in degemeente Salzbergen, dat in 1990 zijn 1100-jarig jubileum vierde. Deoudste schrijfwijze van Hummeldorf luidt „Humilathorpe”. Omdat Humilaeen Oud-Nedersaksische persoonsnaam is, zou men het boerendorpals een nederzetting van Humila kunnen bestempelen. TussenHummeldorf en Bentlage staan tot op de dag van vandaag grensstenenuit het jaar 1827 die tot 1871 de grens tussen de koninkrijken Pruisenen Hannover markeerden.

Salzbergen

De gemeente Salzbergen telt tegenwoordig 7700 inwoners. Doorde aanleg van de spoorlijnen Münster-Rheine-Emden (1854/56) enHannover-Amsterdam (1865) evenals door de bouw van deaardolieraffinaderij in 1860, begon de economische ontwikkeling vanonbeduidende plattelandsgemeente tot industrieplaats. In het onderzoeks-

en ontwikkelingscentrum van de smeerstofraffinaderij werden enworden hoogwaardige auto- en industriesmeerstoffen en procesoliegeproduceerd. De fabriek, in de volksmond „Ölwerk” genoemd, isinmiddels de oudste en modernste nog in bedrijf zijnde aardolieraffinaderijter wereld.

Oude postwegen

In Duitsland en Nederland werden pas na de Dertigjarige Oorlogde posterijen opgericht. Prinsen en kooplieden moesten bevelen enaanwijzingen naar hun ambtenaren en koophuizen kunnen sturen. Alsgevolg daarvan kwamen er staatsinstellingen, maar ook particulierebedrijven van de grond, die uitgroeiden tot de postbedrijven vantegenwoordig. In Hummeldorf kruisten zich de noord-zuid-postverbindingFriesenweg en de oost-west postroute van het Hollandse particulierepostbedrijf, die in 1664 van Iburg bij Osnabrück tot Naerden bijAmsterdam liep. Het postkruis in Hummeldorf geeft aan waar de wegenzich splitsten. De vroeger zo belangrijke postwegen zijn tegenwoordigvaak eenzaam en verlaten. Een massieve, stenen brug in het Samerottvan Bentheimer zandsteen, gebouwd in de vorm van een tongewelf,geeft blijk van de vroegere betekenis van deze weg. Straatnamen enhotel-restaurants met de naam Zur Post herinneren tegenwoordig nogaan de oude post- en handelswegen.

Samerott en de Ravenboom

Door het bosgebied Samerott loopt niet alleen de gemeentegrenstussen Schüttorf en Salzbergen, maar ook de „grens van het gebedenboek”.Is het Emslandse Salzbergen toch vooral katholiek, zo zijn de Grafschaftermerendeels protestants. Het 266 hectare grote bosgebied Samerottwordt al eeuwenlang door een boscoöperatie beheerd. De Ravenboomin het Samerott had vroeger een omvang van 11 m en een doorsneevan 3,5 m. De boom was gewijd aan de Germaanse god Wodan, opwiens schouders twee raven zaten die hem wijze raad gaven. Na zijnbestaan als heilige natuurtempel van de Germanen, werd de Ravenboomeen middeleeuwse thing- of rechtbank, later ook het trefpunt van de„Malbauern” uit het Samerott. Zijn kroon verloor de Ravenboom in1798 tijdens een flinke storm, later brandden vandalen zijn vier meterhoge stomp af. Boeren bouwden rond de plek waar vroeger de boomstond een omheining van eikenplanken, die met stukken ijzer vast wasgemaakt, en plantten in zijn as een nieuwe eik met dezelfde naam. Zobloeit er tegenwoordig nieuw leven uit de oude boomruïne.

De Vecht

De bron van de Vecht bevindt zich in het bedevaartsoord Eggerodein de gemeente Schöppingen. De rivier stroomt 64,6 km door Duitslanden mondt in Nederland als Vecht in het Zwarte Water uit. De Vechtheette vroeger Vidrus. Een nieuwe naam kreeg de rivier waarschijnlijkin de periode van de kerstening toen een prins, genaamd Vechtanverdronk in de rivier. Schüttorf was eeuwenlang overslagplaats vanBentheimer zandsteen dat via de Vecht op houten schuiten o.a. naarNederland en Denemarken werd vervoerd.

Mansbrügge

Graaf Simon liet de zuidgrens van de Grafschaft Bentheim begin14e eeuw beschermen door uitgebreide vestingwerken aan te leggen.De wachttoren Mansbrügge maakte onderdeel uit van dezeverdedigingslinie. Hij is vierkant van vorm, de muren uit natuursteenhebben schietgaten en het dak is piramidevormig. Die vestingstorenmet drie verdiepingen wordt in de volksmond ook „Piggetörnken”genoemd. Het bouwwerk deed later dienst als tolkantoor. Rond de tol

doet een anekdote de ronde die tijdens de vredesonderhandelingenaan het eind van de Dertigjarige Oorlog zou hebben gespeeld: Fransesoldaten hadden opdracht gekregen een groot wijnvat naar Münsterte brengen. Ze kwamen via Nederland en Bentheim naar Suddendorfen moesten bij het „Piggetörnken” tol betalen. Toen de Fransen weigerden,ontstond er een handgemeen. Iemand maakte van de gelegenheidgebruik en reed met de onbewaakte wagen naar de stad. Zo werd inSchüttorf, nog voordat de Westfaalse Vrede een feit was, alvast massaalhet glas geheven op de vrede.

Suddendorf und Schüttorf

Suddendorf is de buurgemeente van de stad Schüttorf, de oudstestad in de Grafschaft Bentheim en deel van de „Samtgemeinde” (gewest)Schüttorf. Hier wonen nu meer dan 16.000 mensen. De belangrijkstebezienswaardigheid is de al van verre zichtbare „Schüttorfer Riese”, de

81 m meter hoge toren van de gereformeerde kerk, die sinds september2003 een nieuwe eikenhouten trap heeft en dus weer kan wordenbeklommen. Verder het laatgotische raadhuis uit de 17e eeuw met zijnkarakteristieke trapgevel. Naast de deur van het raadhuis is een 68 cmlange ijzeren staaf in het zandsteen aangebracht. Het betreft hier de„Schüttorfer Elle”, een officiële lengtemaat in Schüttorf, Lingen, Rheineen Ochtrup ten tijde van de handel door de Tödden.

Kuurbad Bentheim en Bentheimer Woud

Midden in het Bentheimer Woud, het grootste aaneengeslotengebied met gemengd bos in Noordwest-Duitsland, ligt het KuurbadBentheim met zijn zwavelhoudend water, zijn natuurveen en zijnzoutwaterbron. In 1711 begonnen de kuuractiviteiten rond de bronmet zwavelhoudend water door er een koepelvormig bronhuisjeomheen te zetten. Sinds 1975 heeft Bad Bentheim ook een zoutwaterbad.

Het zoute water werd 1200 meter diep aangeboord, heeft eensamenstelling vergelijkbaar met die van het water uit de Dode Zee enis vooral geschikt voor de behandeling van psoriasis.

Van Rheine naar OldenzaalDe etappe van Rheine naar Oldenzaal loopt via de zuidelijke route van

de rondtrekkende kooplieden – de „Tödden” – naar Nederland. Al meteen inRheine valt er veel fraais te bewonderen: het historische centrum en de Valkhofzijn slechts twee van de vele plekken die een bezoeker aan deze stad zekergezien moet hebben.

Op de weg naar Bad Bentheim passeren de wandelaars de stedenSalzbergen en Suddendorf. In Bad Bentheim is behalve de historische binnenstaden de „onneembare” burcht ook het kuurbad een absolute aanrader. Het isidyllisch gelegen midden in het Bentheimer Woud, het grootste aaneengeslotengemengd bos in Noord-West-Duitsland: afgepeigerde wandelaars staat eenverkwikkende behandeling met zwavelhoudend mineraalwater, natuurveen enzouthoudend bronwater te wachten.

In de gehele Grafschaft Bentheim volgen wandelaars het Bentheimerzandsteen, ook wel „Bentheims Goud“ genoemd, op de voet: in het schilderachtigestadje Bad Bentheim, op de imposante burcht van Bentheim en in de molensaan de „Gildehauser Mühlenberg” – het oeroude natuursteen is gezichtsbepalendvoor de architectuur in deze streek. Niet alleen de molens van Gildehaus, ookhet stadje zelf is een aanrader voor elke wandelaar. Het wordt ook wel de„Parel van de Grafschaft“ genoemd en heeft het Otto-Pankok-Museum binnenzijn grenzen.

Niet ver van het Bentheimer Bos kruist de Handelsweg de Duits-Nederlandsegrens richting Oldenzaal. Hier steekt de weg de grensoverschrijdende rivier deDinkel over. De Dinkel is een van de weinige rivieren, die zijn natuurlijke loopbehouden heeft en zo door het landschap slingert. De schone schijn bedriegt,want de sporen van de overstromingen uit vroegere tijden zijn nog duidelijkzichtbaar. Aan het eindpunt van dit deel van de route, in de voormaligeHanzestad Oldenzaal, wordt de wandelaar aangetrokken door historischemonumenten, nostalgische plekjes en culinaire lekkernijen – de perfectegelegenheid om eens goed uit te rusten.

2. Rheine – Oldenzaal

Hand

elsw

eg K

arte

2 /

Vor

ders

eite

/ n

iede

rlän

disc

h

Huber Kartographie Handelswegcyan magenta gelb schwarz 2006

Beschnitt

Bes

chn

itt

Bes

chn

itt

Beschnitt

Falz Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Besch

nitt

Beschnitt BeschnittB

eschn

itt

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Page 2: Handelsweg Kaart 2 Rheine

Touristinformation Bad BentheimSchlossstraße 18, D–48455 BentheimTel. 0 59 22/98 33- 0www.badbentheim.de

VVV-kantoor De Lutte/LosserPlechelmusstraat 14, NL–7587 AM De LutteTel. 05 41/55 25 39www.delutte.nl

VVV-folderservice LosserGronausestraat 7a, NL–7581 CC LosserTel. 0 53/5 36 20 13www.vvvlosser.nl

Gelders Overijssels Bureau voor ToerismePostbus 96, NL–7400 AB DeventerTel. 05 70/68 07 00www.gobt.nl

Touristische Informations-stellen/VVV’s

Rheine – Oldenzaal

Overzichtskaart/Übersichtskarte Handelsweg

Ravens ho rster

Dinke l

P o d a gristenpad

x8

x8

x8

x8

Handelsweg

Noa

berp

ad

Handelsweg

Noaberpad

Handelsweg

Fabriceurspad

Fabriceurspad

Twentepad

Twentepad

Tw

entepad

FabriceurspadMarskramerpad

Handelsweg

Marskramerpad

Hotel ‘T Kruisselt

GolfclubTsybrook

GB

Kloster

Sandmu

Otto-Pankok-Museum

Ostmühle

Geolog.Freilicht-museum

Dinkel

Boerskotten

Duivelshof

St. Plechelmus-basiliek

Paltehuis

Pannekoek-plas

M

N342

N342

N343

E30

E30

E233

E30

E30

30

30

A1

A1

Hengelo-Noord

Oldenzaal

AS NordhoBad Benth

AS Gildehaus

AS De Lutte

Oldenzaal-Zuid

EnschedeAirportTwente

nur Güterverkehr

ZuiveringsinstZuiveringsinst

50

37,5

50

50

50

75

2550

25

50

50

32

35

32

42

48

3

59

38

39

38

30

36

36

38

33

36

33

32

32

32

50

31

28

28

32

57

49

52

43

36

31

46

42

33

33

34

31

30

31

31

80

44

31

2838

15

24

34

44

31

Paaschberg

19

22

26

19

68

46

3427

16

14

16

17

28

1625 58

31

30

31

31

31

28

31

22

26

68

46

3427

25 58

Tankenberg

82

V e n n

G i l d e h a u s e r

F o r

B e n t h

L o n n e k e r v e l dIn den Kämpen

De Poppe

F o r s t B e n t h e i m

Oldenzaalsche

Lonnekerberg

Binkhorsterveld

Groote Lutterveld

Kotten

e r s v e l d

Vossenbelt

roekmeden

L u t t e r z a n d

Het Hulsbeek

Pantbach

Ramelbecke

Eiler

ings

beck

e

Hüskergraben

Ravenshörster Bach

Dinkel

Lonneker-meer Bethlehemsch

e

Beek

Spikkersbeek

Het Molenven

Gammelkerbeek

urninger

beek

Saasvelder beek

Lemselerbeek

Deurninger- beekHasselerbeek

SchalbeekSlangenbeek

HerrenfehnAlte Maate

GutGildehaus

DeRavenhorst

Het Leutink

De Koperen Bol

Ventuut

Bookholt

Tempelhof

Hanzepoort(Industrieterrein)

Oosterik

Kroeze

Judithhoeve

Ulenkotte

Snippert

Kesbrug

Kraesgen-berg

Bloem

Theusink

Koekenberg

Hengelman

‘t Holthuis

Poortbulten(Arboretum)

Kolkhamer

’t Anker

Saasveldermolen

ofVenboer

Holscher

Mariahoeve

Pierikhoeve

Elzahoeve

Stuthof

LutkeBeverborg

Olthuis

De Kramer

De Reimer

Op AustBultboer

De Hulst

De Reuver Dalkott

Heilige Holt

Haarman

Hazewinkel

Reinink

De Bollen

Beernink

Daminkt.Kruisselt

Westerik

Romberg

Springbiel

Losserhof

Holt

Dulder

Zoeke

GewerbeparkBad Bentheim

GildehausWaldseite

Hagelshoek

Sieringhoek

Westenberg

Achterberg

Bardel

Hengelose Es

Groot Driene

Driene

Klein Driene

Saasveld

Lemselo

Hasseleres

Gammelke

De Thij

Zuid-Berghuizen

De

Essen

GildehausDeurningen

De Lutte

Losser

Oldenzaal

HENGELO

Bad Bentheim

B e n t h e i m e r

B e r g

Districtsgrens - Kreisgrenze

Provinciegrens - Landesgrenze

Autosnelweg met op-en afritten -Autobahn mit Anschlussstelle

Rijksweg - Fernstraße

Hoofdweg, Secundaire weg -Hauptstraße, Nebenstraße

Andere weg, Onverharde weg -Sonstige Straße, Feldweg

Hoogtelijnen met hoogtecijfers -Höhenlinien mit Höhenzahlen

Berg met hoogteaanduiding -Berg mit Höhenangabe

Hoogtepunt - Höhenpunkt

Bebouwing - Bebauung

Rijksgrens - Staatsgrenze

Industrieterrein - Gewerbegebiet

Bos - Wald

Water - Wasser

Handelsweg

Overige wandelroute -Andere Wanderwege

Uitzichtpunt - Aussichtspunkt

Jeugdherberg - Jugendherberge

Restaurant - Gaststätte

Schuilhut - Hütte, Unterstand

Kerk, klooster, bezienswaardig -Kirche, Kloster, sehenswert

Touristinformation

Overdekt zwembad - Hallenbad

Openluchtbad, Zwemgelegenheid -Freibad, Bademöglichkeit

Museum

Camping

Spoorweg met station -Bahnlinie mit Bahnhof

Golf

Toren, bezienswaardig -Turm, sehenswert

Watermolen, bezienswaardig -Wassermühle, sehenswert

Begraafplaats - Friedhof

Windmolen, bezienswaardig-Windmühle, sehenswert

Bezienswaardigheid -Sehenswürdigkeit

Stadion

Ruïne kerk, klooster bezienswaardig -Ruine Kirche, Kloster, sehenswert

Ruïne kasteel, bezienswaardig -Ruine Schloss, Burg, sehenswert

Kasteel, bezienswaardig -Schloss, Burg sehenswert Bushalte - Bushaltestelle

Parkeren - Parkplatz

Dierentuin - Zoo

Hertenkamp - Wildpark

Botanische tuin -Botanischer Garten

Zendmast, bezienswaardig -Sendemast, sehenswert

54

Verklaring van de tekens - Zeichenerklärung

Accommodatie - Übernachtung

100

Kellberg

184

45

Gedenkteken, bezienswaardig -Denkmal, sehenswert

Schaal - Maßstab 1: 30.0000 0.5 1 km

1cm =̂ 300 m

Gildehaus: Parel van de Grafschaft

De Annakerk en de toren liggen 40 meter uit elkaar. Volgens eenoude legende stonden beide gebouwen vroeger bij elkaar, maar opeen dag wilde de duivel de kerktoren naar Ochtrup verplaatsen. Zoveris het niet gekomen, omdat het kruis van de torenspits afviel en hemde weg versperde.

Gildehauser Mühlenberg

Aan de Mühlenberg in Gildehaus draaiden vroeger de wieken vandrie molens. De enige overgebleven en nog geheel functionerendemolen is de Oostmolen, die in 1750 werd gebouwd als Hollandsemolen type „Erdholländer”. Een tweede nog bestaande molen, maardan zonder wieken, is de in het westen gelegen Lukas-molen. Hij deedlange tijd dienst als atelier van een kunstenaar en herbergt tegenwoordigde permanente expositie van de schilder Hartmann. Nadat in 1747een storm de houten voorganger van de huidige Oostmolen hadverwoest, liet graaf Friedrich Karl zu Bentheim de nieuwe molen uitBentheimer zandsteen optrekken. Op 16 juni 1750 kon het eerstekoren worden gemalen. Na een bewogen geschiedenis verwierf de

„Landkreis Grafschaft Bentheim” (het regiobestuur) in 1984 de molen.Hij werd door monumentenzorg gerestaureerd en kon weer in gebruikworden genomen. Een spreuk die in de balken van de Oostmolen staatgekrast, herinnert aan het mooie, maar soms ook harde molenaarsbestaan:„Het molenaarsleven is door God gegeven. Maar het slijpen van destenen en het malen in de nacht, dat heeft de duivel bedacht”.Tegenwoordig wordt hier nog steeds koren gemalen en boerenbroodgebakken.

Otto-Pankok-Museum

In de jaren dertig van de 20e eeuw kwam de schilder, grafisch enbeeldend kunstenaar Otto Pankok (1893-1966) naar Gildehaus, omdathij zich in veiligheid wilde brengen – waarschijnlijk voor de vervolgingdoor de nazi’s. Hij had hun woede opgewekt met zijn werk dat vooralhet leed van vervolgden en uitgestotenen tot thema had. Aan zijn tijdin Gildehaus herinneren meer dan 100 grote houtskooltekeningen, diejarenlang opgeslagen lagen zonder dat iemand er naar omkeek. In hetoude stadhuis van Gildehaus is een permanente expositie ingerichtmet een selectie uit het werk van de schilder. Voor het gebouw, in1656 gebouwd als gereformeerde kerk, staat het Günter-Grass-beeld„Butt fest im Griff” (Bot stevig vast). De beroemde schrijver en beeldhouwer

„Palmgans”

In de zogeheten „Parel van de Grafschaft”, in Gildehaus, is het traditiedat de kinderen op Palmzondag met een stok langs de huizen gaan.Op deze stok waar crêpe- of zijdepapier omheen is gewikkeld, prijkteen gebakken palmgans van deeg. Zij wordt bovendien versierd meteen buxustakje en met bonte linten. De kinderen zingen: „Palm, Palm,Paoschen, loat den Kuckuck kroaschen, loat die Vürgel singen, dannkrieg wi leckre Dingen.” Dit gebruik heeft een bijbelse achtergrond. Nade triomfantelijke intocht van Jezus in Jeruzalem op een ezel legdemen takjes en kleden voor zijn voeten neer. In de plaats van palmtakkengebruikt men in Gildehaus buxus, hazelnoot, wilgentakjes of takjes vande jeneverbesstruik. Maar waarvoor dient die gans? De gans is net alskip, zwaan of haas een voorchristelijk symbool van levenskracht envruchtbaarheid. De „palmgans” is dus net als het paasvuur een heidens,voorchristelijk gebruik.

De Dinkel

De Dinkel is eenvan de weinige rivierenin Nederland die er nogflink op los kronkelt. Debron van de rivier ligtin de Baumberge bijCoesfeld in Duitsland,vlakbij het dorpjeHoltwick. De rivierstroomt 40 km doorDuitsland, gaat bijGronau de grens overen meandert dan nogeens 44 km verder opNederlands grond-gebied. Zo’n grensover-schrijdende rivier zorgde ook in het verleden al voor de nodige pro-blemen. Lees bijvoorbeeld het verslag van een wandeling uit 1916:„Thans keeren we terug naar de Piggenbrug, om de aanwijzingen verderte volgen die ons nu een heel eind langs den Dinkel voeren; nu eenszien we dit riviertje als een deftig stroompje, dan weer als een darteljolig ding, dat er plezier in heeft zijn oevers te vernielen. De Hoogeindschebrug voert ons de rivier over, die we verderop bij een bocht voor kortentijd uit het oog verliezen. Hier is het goed te zien hoe bij hoog waterde Dinkel heeft huisgehouden; de rij langs het water staande boomenis langs een gedeelte van den oever onderbroken, het water heeft deboomen weggesleurd. Kribben en steenstortingen zijn aangebracht omverdere verwoestingen te keeren.” Om wateroverlast aan weerszijdenvan de grens te voorkomen werd in 1963 de Permanente Grenswater-commissie ingesteld die de noodzakelijke maatregelen trof. Dezecommissie heeft bovendien initiatieven ontwikkeld om de kwaliteitvan het Dinkelwater te verbeteren en de ecologische waarde van a derivier te herstellen.

Boerskotten

Het vanaf 1851 doorB. Essink aangelegdelandgoed Boerskotten(Haermansweg 5) be-schikt over een op eenheuveltje gelegen acht-hoekige houten thee-koepel van omstreeks1860. Vlakbij staat aande rand van het boseen 18e eeuws zand-stenen beeld van degodin Diana. Het landgoed istegenwoordig eigen-dom van Natuur-monumenten en biedteen fraaie afwisselingvan bos en landbouw-gebied. De weilandenen akkers zijn om-zoomd met houtwallen.

Een groot deel van het gebied bestaat uit oud beuken- en eikenbos.In Boerskotten ontspringt de Snoeijinksbeek. Het landgoed wordtdoormidden gesneden door de snelweg A1, maar er is een ecoductaangebracht zodat reeën en marters veilig kunnen oversteken.

Knooppunt van wandelroutes

Wandelaars kunnen vanuit Oldenzaal alle kanten op. In westelijkerichting het Twentepad, in oostelijke richting het Fabriceurspad en hetNoaberpad. Het Fabriceurspad is geel-rood gemarkeerd, 50 km lang

en loopt van Oldenzaal naar de plaats Lingen in Duitsland. Een beschrijvingvan dit pad is te verkrijgen bij het bureau van de Stichting Wandel-platform-LAW te Amersfoort. Het Noaberpad is wit-rood gemarkeerd,379 km lang en loopt van Nieuweschans, langs de Duitse grens, naarEmmerich aan de andere kant van de grens. Dit Lange-Afstand-Wandel-pad, nummer 10 in het landelijk netwerk, is een uitgave van het Nivon.

Vestingstad Oldenzaal

Oldenzaal, vroeger lid van het machtige Hanzeverbond was rondhet jaar 1000 al een welvarende handelsstad en heeft sinds 1249stadsrechten. In het verleden beschikte Oldenzaal over een compleetverdedigingsstelsel dat bestond uit grachten, wallen en stadsmuren metdiverse stadspoorten. Dit stelsel staat tot in het kleinste detail aangegevenop de bekende plattegrond van Joannes Blaeu uit 1647. Veel van ditverleden is nog terug te vinden in het oude centrum en aan hetstratenpatroon is nog goed te zien dat Oldenzaal een vestingstad was.

Wanneer u vanaf het station het Twentepad in noordelijke richtingvolgt, komt u in het centrum. De Plechelmusbasiliek is bepalend voorhet stadsgezicht van Oldenzaal, maar ook het Palthe-Huis en de 17eeeuwse gevels herinneren aan dit roemrijke verleden.

„Pannekoekplas”

Aan de andere kant van de A1 verlaat je de gemeente Oldenzaalal weer gauw en bevind je je op het grondgebied van de gemeenteWeerselo met aan de linkerhand de ,Pannekoekplas’. Zoals hetnaambordje van de oude Postweg op de eerstvolgende kruising alaangeeft, is dit vroeger de marke Deurningen geweest. Het systeemvan de marken in Oost-Nederland vindt zijn oorsprong in de tweedehelft van de dertiende eeuw. Toen begonnen gebruikers van de woestegronden zich te verenigen. De marken hebben in bestuurlijk en sociaalopzicht lange tijd een belangrijke rol gespeeld op het platteland. Demarke Deurningen heeft voortbestaan tot halverwege de 19e eeuw.

’t Holthuis

Het Holthuis is een landgoed waar loof- en naaldbossen, graslanden landbouwgebied elkaar afwisselen. Het is, met uitzondering van degebouwen, eigendom van het Overijssels Landschap. De Deurningerbeekdoorsnijdt het landgoed in lengterichting. Deze beek is ontstaan doorsamenvloeiing van enkele waterloopjes die ten zuiden van Oldenzaalaan de voet van een stuwwal ontspringen. Tot aan de spoorlijn Hengelo-Oldenzaal heeft de beek nog een natuurlijk karakter, meanderend enmet een overwegend natuurlijke oeverbegroeiing. Door zijn variatie ishet gebied vooral rijk aan kleine zangvogels. Op het landgoed bevindtzich een fraaie langgerekte es, die eeuwenlang bemest is metschapenmest vermengd met plaggen. Op een deel van de es wordtdoor Het Overijssels Landschap in eigen beheer weer rogge verbouwd.

Vliegveld Twente

De Handelsweg loopt langs het Vliegveld Twente, dat voor hetgrootste deel op het grondgebied van de gemeente Enschede ligt. Hetvliegveld werd in 1932 officieel geopend. Nadat de Duitse troepen hetvliegveld tijdens de Tweede Wereldoorlog bezet en uitgebreid hadden,werd het meerdere malen door de Engelsen gebombardeerd. Na deoorlog kwam het vliegveld weer in handen van de Nederlandse staat.

Het is nauwelijks voor te stellen, maar het vliegveld is een paradijsvoor vlinders. Er zijn hier meer dan 30 soorten geteld. Dat heeft temaken met het extensieve graslandbeheer.

Bentheim en het zandsteen

Het Bentheimse zandsteen,vaak ook als „BentheimsGoud” aangeduid, wordt almeer dan 800 jaar in groevesin Bentheim en Gildehausgedolven. Het geldt vanoudsher als uitstekendmateriaal om mee te bou-wen en om te bewerken.Omdat het zandsteen beterbestand is tegen erosie danhet kleiige nevengesteente,vormt het een heuvelrug diezich uitstrekt van Gildehaustot Suddendorf. De zand-steenblokken werden naarNederland, Denemarken enBelgië geëxporteerd engebruikt om er dammen, hui-zen en kerken mee te bou-

wen. Zo zijn o.a. het Koninklijke Paleis, het stadhuis en het postkantoorin Amsterdam, het stadhuis in Münster en het oude justitiegebouw inOsnabrück opgetrokken uit Bentheims zandsteen. Vlak onder hetburchtcomplex ligt het Bentheims zandsteenmuseum. In het museumzijn twee afdelingen ingericht waar de geologische geschiedenis vanhet Bentheimer zandsteen en onderwerpen als winning, bewerking,gebruik en handel worden belicht. Tal van unieke historische stukken,maquettes en plaatjes doen de bloeitijd van de Bentheimsezandsteenhandel weer herleven. Hoe het zandsteen tegenwoordigwordt bewerkt, kom je in Gildehaus te weten. Vlakbij het geologischeOpenluchtmuseum bevindt zich een steengroeve waar tot op de dagvan vandaag zandsteen wordt gewonnen.

Bad Bentheim

Het fraaie stadje ligt op de laatste uitlopers van het TeutoburgerWoud. Symbool van deze stad met 14.500 inwoners, erkend kuuroordmet zoutwater- en zwavelbaden, is het indrukwekkende burchtcomplexdat al 1000 jaar het gezicht van de stad bepaalt en tegenwoordigeigendom is van de graven van Bentheim en Steinfurt. In 1116 werdvoor het eerst melding gemaakt van de burcht die al heel wat stormenheeft doorstaan. Een groot deel van het complex is toegankelijk voorbezoekers, zoals de oude Katharinakerk en de pronkkamers van deKronenburg. Vanaf de kruittoren van de burcht heb je een prachtiguitzicht over het Münsterland en zie je zelfs Nederland liggen. Aan destadskant van de oude buitenmuur is de „Onze Lieve Heer van Bentheim”te bewonderen. Dit is een Christusfiguur van Bentheimer zandsteen,een van de oudste stenen monumenten van Noord-West-Duitsland uitde 11e eeuw. De Nederlandse landschapsschilder Jacob van Ruysdaelheeft de burcht vanwege zijn imposante uitstraling en prachtige liggingvaak geschilderd. Wereldberoemd is zijn schilderij uit 1653 met daaropde zuidkant van het kasteel, dat in The National Gallery in Londen hangt.Een andere bezienswaardigheid in Bentheim is het in 1925 opgerichteopenluchttheater dat in een oude steengroeve ligt. Dit is een van demooiste openluchttheaters van Duitsland.

Grafschaft Bentheim

De 125.000 inwoners van de regio Grafschaft Bentheim, gelegenin de driehoek Nedersaksen, Noordrijn-Westfalen en Nederland, wonenin de spreekwoordelijke „neus” van de kaart van Duitsland. De Grafschaftis trots op haar regionale eigenheid. Achter mysterieuze namen als„Kloatscheeten”, „Middewinterhorn blasen”, „Krintenweggen bringen”,„Palmgans” of de „Kromvisite” gaan levendige tradities schuil. In deNiedergrafschaft is het bijvoorbeeld een gewoonte om vlak voor Kerstmishouten kerstmannen te plaatsen. Andere gebruiken zijn de „Bentheimsebruiloftsoep” en de avondrondgang van de nachtwakers door de Bent-heimse steegjes. In de Grafschaft geniet men van het leven – en wordthet met een vleugje nostalgie gekruid.

EUREGIO

De EUREGIO, Europese regio, bestaat sinds 1958 als grens-overschrijdend samenwerkingsverband van inmiddels 149 Nederlandseen Duitse gemeenten, steden en districten. Eén van de taken van deEUREGIO is het geleidelijk wegnemen van de nadelige effecten vande grenzen voor burger en economie. Vaak zijn het de taalgrenzen, diede mensen ervan weerhouden naar het buurland te reizen. De EUREGIOprobeert met projecten als de Handelsweg de grens langzaam te latenverdwijnen. De Handelsweg verbindt Duitse en Nederlandse regio’s enopent mogelijkheden om in de voetsporen van de internationaalingestelde Tödden te wandelen.

Duivelshof

De Handelsweg loopt over het terrein van Natuurmonumentendat deels in het dal van de Snoeijinksbeek ligt. Het bestaat veelal uitgemengd loofbos en naaldbos. Ten oosten van de Lossersestraat zijnook gedeelten met natte heide, grasland en akkers te vinden. Hier ligtboerderij Duivelshof. Op de heide groeien beenbreek en klokjesgentiaan.

Hand

elsw

eg K

arte

2 /

Rüc

ksei

te/

nied

erlä

ndis

ch

Huber Kartographie Handelswegcyan magenta gelb schwarz 2006

Beschnitt

Bes

chn

itt

Bes

chn

itt

Beschnitt

Falz Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Besch

nitt

Beschnitt BeschnittB

eschn

itt

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz

Falz


Recommended