�1

Analyse  Zwanenmeer    Tchaikovsky  -‐  The  Kirov  Ballet  

Communica)e  Mul)media  Design  

Narra)viteit  Pauline  Fuhri  Snethlage  

Klas  B02  26-‐09-‐2016  

Rosa  Wolbert  &  Jurrian  van  Bart  1675551  &  1683240  

Inleiding  

Voor  u  ligt  een  analyse  van  Het  Zwanenmeer,  uitgevoerd  door  het  Russische  Kirov  ballet.  In  deze  analyse  zijn  alle  theorieën  die  in  de  les  besproken  zijn,  toegepast.    

Argumenta3e  voor  case  

Het  Zwanenmeer  is  interessant  om  te  analyseren  omdat  er  een  dieper  verhaal  inzit.  Het  hele  verhaal  wordt  geuit  in  dans.  Dit  maakt  het  analyseren  een  stuk  moeilijker,  maar  je  leert  wel  goed  te  kijken  naar  de  dans,  de  mimiek  en  alle  andere  aYributen  die  het  verhaal  vormen.  Dit  leek  ons  een  mooie  uitdaging.  In  eerste  instan)e  viel  de  keus  op  opera.  Dit  bleek  schrikbarend  duur  te  zijn.  In  de  keuzelijst  voor  de  opdracht  stond  geen  dans,  Na  overleg  met  de  docent  besloten  wij  een  ballet  te  analyseren.    

Duiding  verhaal  

Verhaaltypes  Volgens  Denis  Johnston:    Het  zwanenmeer  is  een  typisch  Romeo  en  Julia  verhaaltype  (vandeweijer,  p200,  2009).  Op  een  dag  ontmoet  prins  Siegfried  de  liefde  van  zijn  leven,  OdeYe  bij  het  Zwanenmeer.  Door  een  betovering  kunnen  zij  niet  samen  zijn  omdat  zij  alleen  ‘s  nachts  de  gedaante  van  een  mens  aanneemt  en  overdag  een  zwaan  is.  Daarnaast  wordt  Prins  Siegfried  ook  bedrogen  door  Von  Rothbart  die  zich  voordoet  als  zijn  mentor.  Prins  Siegfried  wordt  namelijk  verliefd  op  Von  Rothbarts  dochter,  die  vermomd  is  als  OdeYe.  Het  lijkt  erop  dat  prins  Siegfried  verliefd  wordt  op  de  valse  OdeYe.  De  echte  OdeYe  ziet  dit  en  voelt  zich  bedrogen.  Ze  vlucht.  Prins  Siegfried  komt  erachter  en  gaat  achter  zijn  echte  OdeYe  aan.  Hij  legt  het  haar  uit  en  ze  komen  weer  samen.    

Hoe  is  dit  terug  te  zien  in  de  dans?
Dat  het  om  een  liefdesverhaal  gaat  wordt  al  snel  duidelijk.  Er  zijn  drie  overduidelijke  hoofdrolspelers  en  twee  daarvan  vormen  samen  vaak  een  duet  (Siegfried  en  OdeYe).  Het  is  een  in)eme  vorm  van  dans.  Er  is  vrij  weinig  sprake  van  mimiek  in  het  gezicht,  maar  veel  mimiek  uit  zich  in  de  dans.  Bijvoorbeeld  wanneer  OdeYe  zich  bedrogen  voelt  door  de  prins.  Zij  vlucht  dan  naar  het  zwanenmeer  waar  al  haar  zwanen  ineengedoken  in  een  cirkel  zwemmen  en  met  haar  rouwen.    

�2

Analyse  

1.0  Opbouw  

1.1  Volgens  Aristoteles  

Begin  en  Einde 
Het  Zwanenmeer  van  het  Kirov  Ballet  hee`  een  tradiBonele  triadische  structuur,  dat  bestaat  uit  een  duidelijk  begin,  midden  en  einde.  Het  verhaal  wordt  vanaf  het  ei  verteld  (ab  ovo).    

7  Fasen  opbouw  Aristoteles 


1  De  exposiBe:  

Het  zwanenmeer  wordt  verteld  in  vorm  van  dans:  klassiek  ballet.  Het  ballet  bestaat  uit  vier  bedrijven.  De  hoofdpersonen  in  het  verhaal  zijn  prins  Siegfried,  OdeYe  en  de  slechte  tovenaar  Von  Rothbart.  Door  middel  van  wiYe  en  zwarte  kostuums  wordt  goed  en  slecht  onderscheiden.  Ook  dansen  de  hoofdpersonen  complexere  dansen  en  staan  zij  vaak  centraal  in  de  dans.  Het  verhaal  speelt  zich  af  op  drie  loca)es:  in  de  tuinen  van  het  paleis.  Dit  is  te  zien  door  de  achtergrond  van  het  decor  waarop  het  paleis  op  afstand  geschilderd  is,  omgeven  door  bomen,  lucht  en  planten.  Verder  is  het  zwanenmeer  en  de  balzaal  van  het  paleis  te  zien.  Het  zwanenmeer  wordt  weergegeven  door  aceeldingen  van  zwanen  op  de  achtergrond  van  het  decor.  Het  blauwe  licht  doet  de  rest  lijken  op  water.  De  balzaal  van  het  paleis  is  te  herkennen  aan  een  soort  van  grote  lampen  in  het  decor.  In  het  midden  staat  een  grote  troon.  

Het  thema  van  het  verhaal  is  de  zoektocht  naar  echte  liefde.  Het  genre  is  drama/romanBsch:  dit  is  te  zien  door  de  theatrale  manier  van  dans  en  mimiek.    

2  Het  motorisch  moment:  
Het  verhaal  begint  bij  het  koninklijk  paleis.  Er  wordt  een  snelle  introduc)e  geschetst:  Prins  Siegfried  wordt  voorgesteld,  gevolgd  door  de  koningin  (de  moeder  van  Siegfried)  en  de  slechterik  Von  Rothbart.  Het  verhaal  begint  echt  pas  wanneer  Siegfried  als  cadeau  een  kruisboog  ontvangt.  Prins  Siegfried  trekt  eropuit  om  te  gaan  jagen  en  komt  aan  bij  het  

zwanenmeer  waar  hij  OdeYe  ontmoet.  Dit  is  het  motorisch  moment.  

3  De  conflictontwikkeling  

Alle  conflicten  in  dit  stuk  zijn  relaBoneel:  

Het  eerste  conflict:  Het  zwanenmeer  bevat  een  relaBoneel  conflict:  het  eerste  rela)onele  conflict  vindt  plaats  tussen  Prins  Siegfried  en  de  koningin  (Prins  Siegfrieds  moeder).  De  koningin  confronteert  Siegfried  met  zijn  lee`ijd  en  dat  het  )jd  wordt  dat  hij  het  huwelijksbootje  instapt.  Op  het  bal  dat  gegeven  wordt  moet  hij  van  zijn  moeder  kiezen  uit  zes  meisjes.  Dit  is  te  zien  op  het  moment  dat  er  een  bal  gehouden  wordt.  Er  dansen  zes  meisjes  in  hetzelfde  kostuum  en  de  koningin  presenteert  ze  aan  Siegfried.  Siegfried  doet  een  dans  met  de  zes  meisjes  en  is  gedwongen  te  kiezen.    

Het  tweede  conflict:  Von  Rothbart  betovert  zijn  dochter  Odile  zodat  zij  lijkt  op  OdeYe.  De  prins  trapt  erin  en  komt  er  later  achter  dat  Odile  niet  de  echte  OdeYe  is.  Er  ontstaat  een  gevecht  tussen  Siegfried  en  Von  Rothbart.  Tijdens  het  ballet  verschijnt,  samen  met  Von  Rothbart,  een  in  het  zwartgeklede  Odile  die  zich  voordoet  als  OdeYe.  Odile  en  OdeYe  worden  gedanst  door  eenzelfde  persoon  maar  in  twee  verschillende  kostuums.  Goed  en  kwaad  zijn  in  dit  stuk  tradi)oneel  afgebeeld  door  kleuronderscheidingen  in  kostuums:  zwart  en  wit.  Doordat  (de  valse)  OdeYe  verschijnt  in  het  zwart,  is  op  te  merken  dat  zij  niet  de  echte  OdeYe  is.  
Het  derde  conflict:  tussen  OdeYe  en  Siegfried.  OdeYe  denkt  namelijk  dat  Siegfried  haar  hee`  verlaten  voor  de  vermomde  Odile.  Dit  ziet  zij  terwijl  ze  vanuit  een  venster  meekijkt  op  het  bal.  OdeYe  verschijnt  op  een  groot  doek,  in  het  wit,  op  het  bal.  Doordat  zij  in  het  wit  gekleed  is,  kan  eruit  opgemaakt  worden  dat  zij  de  echte  OdeYe  is.    

�3

4  Keerpunt  tot  de  crisis

Keerpunt  1:   
Prins  Siegfried  komt  aan  bij  het  zwanenmeer  en  ontdekt  OdeYe.  Zij  is  betoverd  en  ze  kunnen  eigenlijk  niet  samenzijn  daardoor.  Toch  is  hij  meteen  smoorverliefd.  De  ontmoe)ng  tussen  deze  twee  is  het  begin  van  veel  drama.   
De  liefde  tussen  de  twee  is  duidelijk  te  zien,  want  zij  dansen  een  pas  de  deux.  In  balleYermen  staat  dit  voor  een  liefdesdans,  al)jd  uitgevoerd  tussen  twee.  

Keerpunt  2:
Prins  Siegfried  komt  erachter  dat  Von  Rothbart  hem  bedrogen  hee`,  omdat  hij  een  zwarte  en  een  wiYe  OdeYe  tegelijker)jd  ziet  op  het  bal.  In  dit  deel  van  het  verhaal  vindt  de  ommekeer  plaats.  Hij  ontdekt  het  bedrog  en  gaat  zo  snel  mogelijk  op  zoek  naar  zijn  echte  OdeYe.  Daar  aangekomen  is  Von  Rothbart  ook  aanwezig  en  het  gevecht  begint:  ze  dansen  en  draaien  tegenover  elkaar  en  om  elkaar  heen.  Er  wordt  met  rood  licht  gewerkt  en  er  verschijnen  lichglitsen.  Siegfried  breekt  de  vleugel  van  Von  Rothbart  waarop  Von  Rothbart  neervalt,  begint  te  schokken  en  de  dood  volgt.  

5  De  climax:    
De  climax  is  het  gevecht  tussen  Von  Rothbart  en  Prins  Siegfried.  Siegfried  vermoordt  Von  Rothbart.  

6  De  ommekeer:  
Prins  Siegfried  is  weer  met  zijn  geliefde  OdeYe  te  zien  doordat  zij  in  het  wit  gekleed  is.  Dit  is  het  einde  van  het  stuk.  Er  volgt  wederom  een  korte  pas  de  deux.  Deze  eindigt  in  een  innige  posi)e  van  de  twee.    

7  De  Afwikkeling:  

Het  stuk  hee`  een  typisch  sprookjeseinde.  De  prins  hee`  zijn  liefde  voor  zich  gewonnen.    (vandeweijer,  p189,  2009)  

1.2  Opbouw  volgens  Propp


De  morfemen  die  van  toepassing  zijn  op  het  Zwanenmeer: 

De  held  trapt  in  de  val  van  de  schurk:
Von  Rothbart  betovert  zijn  dochter  Odile.  Ze  lijkt  sprekend  op  OdeYe,  Siegfried  trapt  erin  en  danst  met  haar  een  pas  de  deux.  

De  held  en  de  schurk  gaan  een  direct  gevecht  aan:
Siegfried  komt  erachter  dat  hij  bedrogen  is  door  van  Rothbart  en  begint  een  gevecht.    

De  schurk  wordt  verslagen
In  dit  gevecht  ontdoet  Siegfried,  Rothbart  van  zijn  vleugel.  Rothbart  gaat  dood.      

De  held  vindt  wat  hij  zoekt
Siegfried  hee`  de  schurk  verslagen  en  komt  terug  bij  OdeYe  in  het  zwanenmeer.    (vandeweijer,  p92,  2009) 


2.0  Tijd  en  ruimte  

2.1  Tijd  

De  vertel)jd  bedraagt  1  uur  en  55  minuten.  De  vertelde  )jd  wordt  niet  specifiek  getoond.  In  het  stuk  is  het  twee  keer  dag  en  twee  keer  nacht.  Dit  is  te  zien  aan  hoe  er  gewerkt  wordt  met  licht  en  de  nachtschildering  op  het  decor.  

�4

Hoe  wordt  het  verloop  van  Bjd  weergegeven?
Het  verloop  van  )jd  wordt  weergegeven  doordat  de  nacht  afgewisseld  wordt  met  de  dag.    

2.2  Ruimte  

Welke  ruimtes  worden  gerepresenteerd?  De  ruimtes  die  gepresenteerd  worden  zijn  het  paleis,  de  balzaal,  de  paleistuin  en  het  zwanenmeer.  Zie  1.1  

Hoe  worden  deze  ruimte  gerepresenteerd?  Door  decor  en  lichtwerking.  Zie  1.1  

Hoe  weet  de  luisteraar  waar  hij/zij  is,  waar  het  verhaal  zich  op  elk  moment  afspeelt?  Hoe  wordt  de  overgang  naar  andere  ruimtes  gerepresenteerd?  (PTT  Verhaalopbouw,  Les  2,  2016)  

3.0  Karakters    

3.1  Aristoteles’  klassieke  rolverdeling 

Prins  Siegfried  is  de  protagonist  in  dit  verhaal.  Het  verhaal  draait  om  hem  en  zijn  gevecht  om  OdeYe  voor  zich  te  

winnen.  De  antagonist  in  dit  verhaal  is  Von  Rothbart.  Hij  bedriegt  de  prins  en  gaat  daarna  het  gevecht  aan  met  hem.  De  tritagonist  is  OdeYe.  Zij  is  de  grote  liefde  die  Siegfried  voor  zich  wil  winnen.  Tot  slot  zijn  er  een  aantal  neutrale  getuigen  (tetragonisten):  de  zwanen  in  het  zwanenmeer,  de  koningin  (moeder  van  Siegfried)  en  een  vriend  van  Siegfried.    (PTT  Karakters  en  perspec)even,  Les  3,  2016)  

3.2  Propp’s  Drama3s  Personae  


1.  De  held:  prins  Siegfried.  Het  verhaal  draait  om  hem  en  hij  vermoordt  uiteindelijk  de  schurk  Von  Rothbart.   
2.  De  zender:  de  koningin.  Zij  wil  dat  Siegfried  trouwt.   
3.  De  valse  held:  Odile  is  in  dit  verhaal  de  valse  held.  Zij  doet  zich,  door  toedoen  van  haar  vader  Rothbart,  voor  als  OdeYe.      

4.  De  gezochte:  de  gezochte  in  dit  verhaal  is  OdeYe.  Nadat  Siegfried  erachter  komt  dat  hij  een  valse  OdeYe  voor  zich  hee`,  gaat  hij  gelijk  opzoek  naar  de  echte  OdeYe.    

5.  De  schurk:  Von  Rothbart  in  zijn  eigen  tovernaarsgedaante.    6.  De  helper:  OdeYe  is  de  helper.  Zij  vertelt  Siegfried  dat  zij  betoverd  is  en  hoe  hij  dat  kan  oplossen  door  haar  zijn  eerlijke  en  oprechte  liefde  te  tonen.    

7.  De  schenker:  op  een  nega)eve  manier  vervult  Von  Rothbart  de  func)e  van  schenker  omdat  hij  Siegfried  wil  overhalen  te  trouwen  met  zijn  dochter  Odile.      (vandeweijer,  p91,  2009) 


4.0  Perspec3ef  

4.1  Restricted  Narra3on  1e  en  3e  persoon  

Er  is  geen  sprake  van  een  vaste  verteller.  De  interpreta)e  van  de  kijker  is  een  belangrijk  onderdeel  bij  het  vormen  van  het  verhaal  en  perspec)ef.  De  vertellers  in  het  Zwanenmeer  zijn  de  dansers  en  danseressen.  Zij  brengen  het  verhaal  in  balletvorm.  Daarnaast  speelt  ook  het  decor  een  grote  rol  bij  de  interpreta)e:  emo)es  worden  bijvoorbeeld  versterkt  met  licht.  Een  rood  licht  in  een  gevecht,  een  donker  licht  bij  verdriet  in  het  zwanenmeer.  Aceeldingen  in  het  decor  duiden  )jd  en  ruimte  aan.    

�5

5.0  Retorische  S3jlmiddelen  

5.1  Drie  opvallende  retorische  s3jlmiddelen  

Schema’s:  regelmaBgheden 


RepeBBo:  er  is  veel  sprake  van  repe))o  in  de  kostuums  van  de  dansers.  Deze  herhaling  is  nodig,  zodat  de  kijker  weet  wie  welke  rol  vervult.    

Contrast:  om  het  contrast  duidelijk  te  maken  wordt  gebruik  gemaakt  van  de  kleuren  zwart/rood  en  wit.  Von  Rothbart  is  in  het  zwart  gekleed.  Ook  de  vermomde  Odile  draagt  zwart.  De  goede  mensen  dragen  wit.  Het  contrast  tussen  dag  en  nacht  is  groot  en  wordt  bewerkstelligd  met  licht.    

Tropen:  onregelmaBgheden    

Metafoor:  alle  slechteriken  in  het  stuk  zijn  gekleed  in  het  zwart.  Zwart  is  een  metafoor  voor  slechtheid.  Een  ander  voorbeeld:  bij  het  Zwanenmeer  zijn  de  danseressen  in  het  wit  gekleed.  Zij  gebruiken  hun  armen  en  lichaam  om  zoveel  mogelijk  op  een  zwaan  te  lijken.  Dit  komt  in  de  dans  naar  voren.    

PersonificaBe:  personen  worden  als  dieren  voorgesteld.  De  danseressen  in  het  Zwanenmeer  spelen  zwanen.    (Van  den  Broek,  J.,  &  De  Jong,  J.,  2015) 


Mediumspecifieke  kenmerken  

Het  Zwanenmeer  onderscheidt  zich  van  andere  mediums  door  gebruik  te  maken  van  dans/toneel  in  combina)e  met  decor  en  klassieke  muziek.  Je  bevindt  je  leYerlijk  in  het  verhaal  omdat  ze  je  meenemen  in  hun  wereld.  Bijvoorbeeld  doordat  je  als  kijker  in  de  zaal  zit  en  het  echt  beleefd.  Mede  door  de  muziek,  het  licht  en  het  decor,  neemt  het  Kirov  Ballet  samen  met  Tsjaikovski  je  mee  in  het  verhaal  van  het  Zwanenmeer.  Om  de  betovering  van  Odile  naar  OdeYe  weer  

te  geven  schoot  het  medium  tekort.  Dit  hebben  ze  opgelost  door  een  ander  medium  te  gebruiken:  film.  Odile  en  OdeYe  worden  gespeeld  door  één  persoon.  In  het  stuk  komt  er  een  moment  waarop  zij  allebei  in  beeld  moeten  zijn.  Dit  is  onmogelijk  en  daarom  is  er  gekozen  om  gebruik  te  maken  van  een  doek,  waarop  OdeYe  vervolgens  in  het  wit  wordt  geprojecteerd.  De  valse  OdeYe  verschijnt  tegelijker)jd  op  het  toneel  in  het  zwart.  Een  ander  voorbeeld  is  dat  het  vrij  onduidelijk  blij`  dat  de  mentor  die  in  het  begin  verschijnt,  een  vermomming  is  van  Von  Rothbart.  Dit  blij`  onduidelijk  tenzij  je  als  kijker  het  verhaal  goed  kent.    

Discussie  

Het  onderdeel  mediumspecifiteit  vormde  een  discussiepunt:  Jurrian  vond  dat  je  niet  iets  kon  omschrijven  als  je  er  niet  fysiek  bij  bent  geweest.  Bijvoorbeeld:  waarom  zou  je  de  beleving  van  fysiek  aanwezig  zijn  bij  het  stuk  omschrijven,  als  je  er  niet  daadwerkelijk  bij  bent  geweest?  Rosa  vond  dat  je  je  daar  wel  degelijk  een  voorstelling  van  kon  maken  en  dat  het  er  niet  toedeed  of  je  er  was  of  niet.  Een  ander  discussiepunt  ging  over  Retorische  S)jlmiddelen.  Jurrian  was  van  mening  dat  je  het  wel  kon  toepassen,  waar  Rosa  dacht  dat  dat  eigenlijk  niet  kon  omdat  er  in  het  stuk  niet  gesproken  wordt.  Na  discussie  en  verdieping  is  het  toch  gelukt.    

�6

Bronvermelding  

Boeken:
Vandeweijer,  I.  (2009)  Storytelling.  Biblion  Uitgeverij.  ISBN:  9789079806034

Van  den  Broek,  J.,  &  De  Jong,  J.  (2015).  Beeldtaal.  Den  Haag,  Nederland:  Boom  Lemma  Uitgevers.  

Video:  Classics  TV,  W.  (z.j.).  Tchaikovsky:  Swan  Lake  -‐  The  Kirov  Ballet  [Video].  Geraadpleegd  van    /react-‐text  hYps://www.youtube.com/watch?v=9rJoB7y6Ncs  

Internetbron:  Green,  A.  (z.j.).  A  Synopsis  of  Swan  Lake.  Geraadpleegd  van    /react-‐text  hYp://classicalmusic.about.com/od/balletsynopses/a/swanlakestory.htm  

PTT:  Fuhri  Snethlage,  P.  PTT  2.  Verhaalopbouw,  (2016)    Fuhri  Snethlage,  P.  PTT  3.  Karakters  en  perspec)even,  (2016)    

�7

https://www.youtube.com/watch?v=9rJoB7y6Ncshttp://classicalmusic.about.com/od/balletsynopses/a/swanlakestory.htm