Post on 23-Feb-2020
transcript
สรปความ“The State is Dead : Long Live the State”
Chapter 1และ
“The Myth of the Powerless State” Chapter 7ของ Linda Weiss
บทความทงสองชนนนนปรากฏอยในหนงสอเรอง “The Myth of the Powerless State : Governing the Economy in a Global Era” ซงผสรปพบวามสาระทสำาคญดงน
Kenichi Ohmae (1995) กลาววา รฐชาต “ [nation state] ไดกลายเปนสงทไมเปนธรรมชาตโดยทำาหนาทอยางผดปกตซงเปนตวแสดงหรอตวกระทำา [actor] ในเศรษฐกจทเปนสากล ... เมอไมนานมานหนวยนยามเหลานถกนำามาคดพจารณาในเชงกจกรรม”
ผเขยนไดกลาวไววา ถาโครงสรางเปลยน ปจจยภายในตางๆ “กยอมเปลยนไปดวย ”
อยางไรกดผเขยนเหนวา จรงๆ แลวนน รฐ ไดเสอมไปโดย“ ”ตวมนเองหลายครงแลว สบเนองจากรฐนนไมใชสงททกคนจะนยมชมชอบตลอดเวลา แตการสญสลายนมไดเกดขนเพราะวามมมมองใหมๆ เกดขนมาสกเทาใดนก แตเปนผลจากการถกกลาวหาจากการทโลกนนใหญขนเนองจากการเคลอนไหวทางสงคม (social movement) และการทำาใหเปนประชาธปไตย (democratization) ไปจนถงการรวมกลมภมภาคใหมอยาง EU (European Union) และความเปนโลกาภวตนของตลาด (globalization of market)
1
เอกสารประกอบการสอนวชารฐและอำานาจรฐ โดย อ.ดร.ชาญชย จตรเหลาอาพร
การปฏเสธรฐ (state denial) หมายถง ความแพรหลายของสวสดการ (welfare) นนลดนอยถอยลง (diminution) หรอถกแทนท (displacement) รฐดวยทงอำานาจของตวกระทำาตางๆ ทงภายในประเทศและระหวางประเทศ
ความสามารถของรฐ (state capacity) มกจะกลาวถงขดความสามารถโดยทวไปของรฐทแสดงออกทงภายในและภายนอกประเทศ หรอไมกในทางอตสาหกรรม การตางประเทศหรอนโยบายภาคสงคม ทงนในสวนของความสามารถภายในรฐนน การเปลยนผานกลยทธตางๆ จะทำาใหเกดขอไดเปรยบในการแขงขน (competitive advantage) ซงความสามารถของรฐคอหนาทหนงของเศรษฐกจแบบเปด ทใหเศรษฐกจนนเปดหรอใหเปนลกษณะขามชาต และกเปนรฐทออนในการควบคมการเปลยนแปลงทางดานอตสาหกรรม ทงนจะพบวาถารฐนนออนในการตอบสนองตอความเปลยนแปลงในระดบประเทศ (international change) กจะทำาใหมองเหนวาสญญะทแสดงถงพลงเพยงเลกนอยเทานนในการควบคมความเปนสากลมากกวาความออนแอทยงคงมอยกอนหนานในสถาบนการปกครองตางๆ ทเชอมโยงกนภายในประเทศ
นอกจากทกลาวมาขางตนแลวนน สงทรฐชาตตางๆ ตองเผชญและทาทายใหปรากฏขนมาในรฐกคอ (1) การแขงขนในดานกองทพ [military competition] (2) การทำาใหเปนอตสาหกรรม [industrialization] (3) การสรางชาต [nation-building]
ในบรบทดงเดมนนโลกาภวตน (globalization) หรอ การขามชาต (transnationalism) เพอเปนทนนยม (capitalism) และ การสรางรฐ (state formation) ซง
2
กระบวนการเหลานเปนรฐนนคมชวตในทางสงคมไว (social life) จนเปนการทำาใหเกดโครงสรางทจำาเปนสำาหรบการพฒนาของเศรษฐกจทนนยมสมยใหม
ในบทท 7 นนผเขยนพยายามศกษาถงมายาคตของการไรอำานาจรฐทนำาไปสขอถกเถยงหลกวาขดความสามารถของรฐนนเปนประโยชนในเศรษฐกจขามชาต (internationalized economy) ซงบทนเสนอใหเหนวารฐเขมแขง (strong state) มแนวโนมทจะเปนผชวยเหลอ (midwives) มากกวาทจะเปนเหยอของโลกาภวตน ดงนนจงพบวารฐเขมแขงอยางญปนและ NICs นนพยายามดดแปลงแรงกดดนภายนอกเพอการเปลยนแปลง (เชน การปรบปรงอตราการแลกเปลยน [currency realignment], การโตแยงทางการคา [trade dispute], และการบรณาการทางเศรษฐกจ [economic integration]) ดวยการตดตามกลยทธระดบนานาชาตรวมกบภาคธรกจของประเทศนนๆ
ทงนผเขยนไดยกใหเหนวา หลกพนฐาน 5 ประการหลกๆ ทชใหเหนวาประเทศทกาวหนาทเปนความรวมมอของการเปลยนแปลงดานอตสาหกรรมและทำาใหเกดขอไดเปรยบในดานอตสาหกรรมดำาเนนตอไป ซงประกอบดวย (1) การตดตามถงผลตภณฑใหมๆ และเทคโนโลยทมศกยภาพ (2) การสงเสรมอตสาหกรรมเกดใหม ทเรยกวาอตสาหกรรมชนสงในอนาคต โดยเฉพาะอยางยงเทคโนโลยชวภาพ, ไมโครอเลคทรอนค และ new materials (3) การรกษาใหโครงการการลงทนระยะยาวดำาเนนตอไปเพอใหอตสาหกรรมตางๆเตบโตเตมท หรอไมกใหเปนการซอขายหรอยกระดบของโรงงานหรออปกรณตางๆ ทมอยเดม (4) การรบคนของเสยแกผแขงขนในกลยทธของ
3
อตสาหกรรม (5) การชวยเหลออตสาหกรรมทกำาลงอยในขาลง โดยเรยกวาเปน การปรบตวทางดานอตสาหกรรม “ ”
สรปความ“The State is the State1”
ของ Susan Strangeจากหนงสอ “The Retreat of the State : the
Diffusion of Power in the World Economy”
ผสรปพบวาบทความนมสาระทสำาคญดงน แตเดมนนรฐเปนผวางกฎเกณฑและควบคมตลาด แตใน
ปจจบนนนไดแปรเปลยนไป คอตลาดนนมบทบาทเหนอรฐ จงทำาใหรฐนนเปราะบางมากขน
ทงนหากประเดนเรองรฐนนเปลยนแปลงไปกระทงรฐไมมบทบาทเลยนนในวงวชาการดานความสมพนธระหวางประเทศไดตระหนกถงประเดนปญหาสำาคญๆ 4 ประการ คอ (1) ประเดนปญหาเรองบรรษทขามชาตขนาดใหญจะมความสำาคญเทากบรฐ (2) ประเดนปญหาเรองรฐทเคยเปนตวแสดงเดยวๆ จะกลายเปนเรองเหตผล (3) ประเดนความมนคงทางเศรษฐกจโลกและสงคมโลกจะถกละเลย และ (4) ประเดนเรองความเปนปจเจกชนทขาดความเปนปกแผนในสงคม หรอปญหาการไรอตลกษณ (identity)
ความรบผดชอบของรฐม 10 ประการคอ (1) ความผดรบชอบของรฐในการปกปองดนแดนจาก
การรกรานของตางชาต ทมความสมพนธกบสทธของการเสยสละชวตของปจเจกชน
4
(2) ความผดรบชอบของรฐในการรกษาคาเงนในระบบอตราการแลกเปลยน
(3) ความผดรบชอบของรฐในการเลอกรปแบบการพฒนาในเชงทนนยมทเหมาะสม
(4) ความรบผดชอบของรฐในการปรบใหแนวโนมเศรษฐกจการตลาดมความเหมาะสมทงในชวงเศรษฐกจขาขนและขาลง
(5) ความรบผดชอบของรฐในการเตรยมเครอขายทปลอดภยแกเศรษฐกจระบบตลาด
(6) ความรบผดชอบของรฐในการจดเกบภาษ(7) ความรบผดชอบของรฐในการควบคมการคาระหวาง
ประเทศโดยเฉพาะดานการนำาเขา(8) ความรบผดชอบของรฐในการสรางระบบอำานวยความ
สะดวก (infrastructure)(9) ในการแขงขนในตลาดโลกตองการสงแวดลอมทม
การแขงขนภายในประเทศดวย (10) รฐเทานนทมความชอบธรรมในการใชอำานาจความรนแรงตอพลเมองได
สรปความ “วพากษสงคมไทย”
ของ เอนก เหลาธรรมทศน, เสกสรรค ประเสรฐกล, อานนท กาญจนพนธ,
และ ดเรก ปทมสรวฒนจากหนงสอ วพากษสงคมไทย“
5
หนงสอเลมนประกอบไปดวยบทความตางๆ จากนกคดนกวพากษทง 4 ทาน ซงแตละทานไดแสดงทศนะตางๆ ผานบทความดงน
1. เอนก เหลาธรรมทศน เขยนบทความเรอง การปฏรป“การเมองเศรษฐกจ: สรางพนธมตรประชาธปไตย”
2. เสกสรรค ประเสรฐกล เขยนบทความเรอง พฒนาการของ“ความสมพนธระหวางรฐกบสงคมในประเทศไทย: แงคดเกยวกบพลวตรทางการเมอง และการพฒนาประชาธปไตย”
3. อานนท กาญจน-พนธ เขยนบทความเรอง การเปลยนแปลง“ทางสงคมกบศกยภาพของชมชนไทย”
4. ดเรก ปทมสรวฒน เขยนบทความเรอง วพากษสงคม“เศรษฐกจไทยในอนาคต: ศกยภาพและปญหา”
อยางไรกด บทความตางๆ เหลานจะพบวาเปนงานเขยนทเกดขนกอนการเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจของไทย (พจารณาจากปทตพมพ 2538/ผเขยน) ทงน สาระพอสงเขปของแตละบทความทอาจพอจะก ล า ว ส ร ป ไ ด ด ง น
การปฏ ร ปการเมองเศรษฐก จ : สร างพนธมตรประชาธป ไตย
ในการปฏรปการเมองและเศรษฐกจเพอใหประชาธปไตยลงตวเขาก นได อยางเหมาะสมน น ผ เข ยนไม เหนด วยก บฐานคต ต อไปน
1. ประชาธปไตยลมเหลวเพราะผนำาทางการเมองกลมตางๆ แยงชงอำานาจและผลประโยชนกน โดยไมคำานงถงหลกประชาธปไตย ซงกลาวอกนยหนงไดวาทางออกของปญหาประชาธปไตยมไดอยทการเปลยนแปลงผน ำา (leadership) เป นหลกแตอยท การเปลยนแปลงผตาม (followership) หรอฐานทสงใหผนำาหรอน ก ก า ร เ ม อ ง ข น ส อ ำา น า จ ม า ก ก ว า
6
2. ผเขยนไมเช อวาประชาธปไตยลมเหลว เพราะรปการความคดจตสำานก หรอวฒนธรรมทางการเมองทไมถกตองของกลมฝายตางๆ สบเนองจากผเขยนยอมรบวาการเปลยนวธคดและคานยมเปนเร องสำาคญแตเชอวาแมความคดจะดปานใดกตาม หากไรซงปจจยเศรษฐกจการเมองทสอดคลองรองรบ ยอมอยไดไมนาน ทงยงเชอวากลไกของสถาบนการเมองสามารถปรบเปลยนใหเจตนาเยยงปถชนทวไป ซ งมทงเพอสวนตวและเพอสวนรวมปะปนกน กลายเปนการกระทำาอนเปนประโยชนตอสวนรวมหรอส อ ด ค ล อ ง ก บ ห ล ก ก า ร ไ ด
3. ผเขยนไมเชอวาการปฏรปทดทสดคอการทำาใหระบอบของเราเปนประชาธปไตยทสด เพราะผเขยนเหนวาประชาธปไตยทดนนไมเพยงแตถกตอง ชอบธรรมตามหลกสากลเทานน หากยงตองคำานงถงประเพณวฒนธรรมไทย และทสำาคญทสดตองสอดคลองกบดลกำาลงทเปนจรงในสงคม (กลมอำานาจตางๆ) ใหเขามาแขงขนตอส หรอแสดงพลงทางการเมองผานกลไกกตกาในระบอบใหมากทสด ฉะนนการจะรแตเพยงวาประชาธปไตยในอดมคตเปนอยางไรเทานนยงไมพอ ยงตองพจารณาลกษณะทางสงคมวทยากบประวตศาสตรความเปนมาของประชาธปไตย และกำาหนดยทธวธการสรางประชาธปไตยใหเหมาะสมอกดวย นนคอ ตองสนใจ democratization ไปพรอมๆ กบ democracy ด ว ย
นอกจากนผเขยนเหนวา จากการทประชาธปไตยยงไมลงตวในทกวนน กเพราะชนชนกลางและชาวนาชาวไรซ งเปนฐานทางสงคมเขามาขบเคยวทางการเมอง อกทงระหวางคณะทหารและพรรคการเมองอยในปจจบน มองประชาธปไตยไมเหมอนกน เกดเปนความขดแยงและการไมยอมรบกนโดยไมรตว และความขดแยงนเองไดเปนเหตมลฐานททำาให
7
การเมองไทยในชวงหนงทศวรรษทผานมา (กอน 2538/ผสรป) เหวยงไปมาระหวางเผดจการทลาหลงกบประชาธปไตยทขาดความชอบธรรม ทงนชนชนกลางทมความสำาคญตอการเมองในเวลาน (ชวงขณะนน/ผ สรป) แบงไดเปนสองปก คอ ปกนกธรกจ-วชาชพ กบปกนกปฏรปสงคม (น.10-11)
แมวาผเขยนจะเหนดวยกบการเคลอนไหวการเมองในรปอนๆ นอกเหนอไปจากการลงคะแนนเสยง ทงเหนดวยกบการสรางประชาส ง คม แ ล ะ กา รน ำา ม า ต รก า ร ป ร ะช า ธ ป ไ ต ยท า ง ต ร ง (direct democracy) ม า เ ส ร ม ป ร ะ ช า ธ ป ไ ต ย แ บ บ ผ า น ผ แ ท น (representative democracy) แ ต ก เ ห น ว า ก า ร ส ร า ง พ ร ร ค นกการเมองและการเลอกตงทด มความสำาคญไมยงหยอนรวมทงผเขยนยงไดแสดงทศนะไวเพมเตมอกวา การแกไขปญหาประชาธปไตยจำาเปนตองมการปฏรปเศรษฐกจควบคไปดวย ซงมเปาหมายอยทการทำาลายความลาหลงของชนบท เพอใหคนสวนใหญของประเทศหลดออกมาจากพนธนาการของระบบอปถมภ พงตวเองไดทางเศรษฐกจ มการศกษา ความรบร และจตสำานกทางสงคมทกวางไกล สามารถตดสนใจทางการเมองโดยไมคำานงถงสนจางรางวลหรอบญคณและความผกพนภกดตอบคคล นนคอทำาใหชาวชนบทกลายมาเปนปจเจกชนหรอเสรชนท า ง ก า ร เ ม อ ง ม า ก ย ง ข น
อยางไรกด ผเขยนไดสรปเปาหมายของการปฏรป (น.67) คอ ทำาใหชนชนกลางไมเพยงแตเปนฐานนโยบาย หากยงเปนฐานเสยงของพรรคและนกการเมองดวย และในทางกลบกน คอทำาใหผใชแรงงานในชนบทไมเปนเพยงฐานเสยง หากยงเปนฐานนโยบายไดเชนกน อกทงผเขยนเหนวาโจทยการปฏรปนนคำาตอบไมไดอยทหมบาน ไมไดอยทการกลบไปสการเกษตรแบบพอกนพอใช พงตนเอง โดยตดขาดจากเมองและโลกภายนอก แต อาจจะเป น (น .69) เมองแบบทนน ยมในร ป
8
อตสาหกรรมทองถนขนาดเลกในรปของเกษตรกรรมสมยใหม และในรปของเกษตรกรรมททนสมย ทใชแรงงานตนเองและครอบครวเปนห ล ก
พฒนาการของความสมพนธระหวางรฐกบสงคมในประเทศไทย : แงคดเกยวกบพลวตรทางการเมอง และการพฒนาประชาธปไตย
ในทศนะของผเขยนนนจะพบวา ความสมพนธระหวางรฐกบสงคมหรอร ฐก บมน ษยน น ไม ใช ส งท หย ดน งตายต ว และถ าส ง เกตปรากฏการณในรอบหลายศตวรรษนน กจะพบวามการเคลอนไหวดนรนอยางหนงเกดขนมาเสมอ คอ การเคลอนไหวใหมการปกครองนอยลง (less government) แนวคดประชาธปไตยตะวนตกอยางของ จอหน ลอค รสโซ จอหน สจวต มลล และอนๆ อกมากมายนนแมวาจะมการเอยถงระบอบการปกครองในรปแบบตางๆ แตในบรรทดสดทายของความคดทกคนตางกยนยนเปนเสยงเดยวกนถงความสามารถของมนษยในการดแลตนเอง และความจ ำาเปนทจะตองลดบทบาทของอ ำา น า จ ภ า ย น อ ก ท ค อ ย ก ำา ห น ด ช ว ต ข อ ง พ ว ก เ ข า
ทงนผเขยนไดกลาวถงประเดนเร องรฐและอำานาจการเมองในสงคมสยามก อนสมยใหม (pre-modern) มล กษณะเด นอย 4 ป ร ะ ก า ร ค อ
1. ร ฐ ก บ ส ง ค ม ด ำา ร ง อ ย ท า บ ซ อ น ก น2. ร ฐ ม ไ ด ย ด ถ อ ใ น เ ร อ ง ช า ต 3. อำานาจทางการเมองผกตดอยกบกระบวนการทางวฒนธรรม 4. ร ฐ ม บ ท บ า ท จ ำา ก ดนอกจากน ผเขยนกไดพยายามยงลำาดบใหเหนวาความสมพนธ
ระหวางรฐกบสงคมในประเทศไทยเปนสงทแปรเปลยนมาโดยตลอด กระทงแปรรปจากความสมพนธโบราณมาเปนความสมพนธสมยใหม
9
ซงบนวถดงกลาวน จะพบวา พลวตรในการเปลยนแปลงสามารถมาไดทงจากปกของรฐและปกของสงคม ตลอดจนมความโยงใยสงผลกระทบตอกนและกนอยอยางตอเนอง การเขามาของระบอบประชาธปไตย หรอระบอบรฐสภา อนมพระมหากษตรยเปนประมข ยอมมนยสงผลตอความสมพนธระหวางรฐกบสงคมอยางเลยงไมพน ทงน เนองจากชนชนนำาทจะขนไปกมอำานาจโดยผานระบบน จำาเปนตองขอยมความชอบธรรมทางสงคมโดยทวไป กลมนกการเมองอาชพทมาจากชนชนนำาทางเศรษฐกจนอกระบบราชการ ไมมหนทางขนสอำานาจดวยวธอนใดนอกจากวธน แตทงนผเขยนกยนยนไวอกเชนกนวา ถาพจารณาจากสถานการณระดบโครงสรางแลว นกการเมองและพรรคการเมองอาชพ หรอนกธรกจ คนชนกลางทขนสเวทแขงขนทางการเมอง อาจจะไมใชผส ร า ง พ ล ว ต ร ใ น ก า ร พ ฒ น า ท า ง ก า ร เ ม อ ง อ ก ต อ ไ ป
นอกจากนในทศนะของผเขยนเหนวา ตวแปรตางๆ ทจะผลกดนใหเกดพลวตรทางการเมองในประเทศไทยในระยะประมาณ 2-3 ทศวรรษข า ง ห น า น า จ ะ ม ด ง น
1. ความแตกตางทยงดำารงอยและอาจจะเพมมากขน ระหวางนกธรกจและคนชนกลางทอยบนเวทการเมอง กบกลมธรกจและคนช น ก ล า ง ท ว ไ ป ใ น ส ง ค ม เ ม อ ง
2. ระดบความหนกหนวงรนแรงของปญหาในชนบท ซงจะกอใหเกดความขดแยงระหวางรฐบาลทมาจากการเลอกตงกบคนจนหรอผเ ส ย เ ป ร ย บ ก ล ม ต า ง ๆ อ ย า ง ต อ เ น อ ง
3. การเตบโตของสงคมขาวสารและการยอมรบฐานะส ำาคญของขอมลกบความร จะเปนตวแปรทชวยใหความขดแยงทางการเมองห า ท า ง อ อ ก ไ ด ม า ก ข น
10
ก า ร เ ป ล ย น แ ป ล ง ท า ง ส ง ค ม ก บ ศ ก ย ภ า พ ข อ ง ช ม ช น ไ ท ย
ในชวงสบปทผานมา (พ.ศ.2527-2537/ผเขยน) สงคมไทยไดเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวมา โดยเฉพาะในดานวตถ สวนหนงเกดจากการขยายตวทางเศรษฐกจ ทมอตราความเจรญเตบโตอยในระดบสง แตการเปลยนแปลงดงกลาวมไดชวยใหประเทศไทยหลดพนจากสภาวะของความดอยพฒนา เพราะในขณะเดยวกนสงคมไทยตองเผชญกบป ญ ห า เ ก า ๆ ท ซ ำา ซ า ก ไ ด แ ก
1. ปญหาความเหลอมลำาทางสงคมและเศรษฐกจระหวางเมองกบช น บ ท
2. ปญหาความไมเปนธรรมในระบบกรรมสทธ และการถอครองทรพยสน (การไรทดนทำากน การวางงาน การมหนสนลนพนตวข อ ง ช า ว น า )
3. ป ญหาการ เอาร ด เอา เปร ยบแรงง าน (ผ หญ งและ เด ก )4. ปญหาการเสอมโทรมของศลธรรมและจตใจ (การไรหลกประกน
ใ น ช ว ต แ ล ะ ท ร พ ย ส น อ า ช ญ า ก ร ร ม แ ล ะ ย า เ ส พ ต ด ) 5. ป ญ ห า ก า ร ท ำา ล า ย ส ภ า พ แ ว ด ล อ ม
นอกจากนผเขยนเหนวา การเปลยนแปลงทางสงคมทเหนไดชดเจนทสดกคออยท กระบวนการทางเศรษฐกจ จากเดมทเคยถกครอบงำาดวยระบบทนนยมคาเชา (rent capital คอ เจาของทนจะไมลงทนในการผลตเองโดยตรง แตจะทำาตวเหมอนทนการคา ทพยายามหลกเลยงความเสยงตางๆ โดยไมใชทนจางแรงงานและจายคาวตถดบดวยตนเอง หากปลอยทนใหผผลตรายยอย ซงใชแรงงานของตนเองและรบภาระความเสยงทงหมด สวนเจาของทนจะไดกำาไรทงขนทงลอง จากคาเชาทนและการซอขายผลผลต เชน การออกเงนก การใหเชาทดน และเครองจกร การคาเงนผอน ตลอดจนการผลตแบบมพนธสญญา)
11
ไดเรมเปลยนมาเปนการแยงชงทรพยากร (คอ การใชอำานาจรฐและพลงของระบบตลาดเปลยนทรพยากรของสวนรวมใหกลายเปนทรพยสนสวนบคคลมากขนนนเอง ภายใตสถานการณดงกลาว ชมชนและชาวบานทเคยมอำานาจควบคมและจดการทรพยากรสวนรวมคอยๆ สญเสยอำานาจนนไป เกดสภาวะทเรยกวา “marginalization” เพมข น)
ทงน ความเปนชมชนจะเกยวของกบอดมการณ อำานาจและความสมพนธในการจดการและควบคมทรพยสนของสวนรวม (common property) ซงปรากฏในรปแบบตางๆ นบตงแต อดมการณความเชอเกยวกบอำานาจชมชน เชน ความคดเรองการนบผ พธกรรมของชมชน ซงถอวาเปนศกดศรของชมชน ภมปญญาในดานตางๆ โดยเฉพาะดานความหลากหลายทางชวภาพ ทรพยากรของสวนรวม ตลอดจนองคกรและเครอข ายท เก ยวของก บการจดการแรงงานของสวนรวม
สวนศกยภาพของชมชน หมายถง พลงอำานาจในการปกปอง (ของชมชนทมตอสวนรวม/ผสรป) และความสามารถในการแกไขขอขดแยงในกาควบคมและจดการทรพยากรของสวนรวม ซงพลงดงกลาวนถอวาเปนทางเลอกใหกบทศทางการเปลยนแปลงของสงคมไทย
วพากษสงคมเศรษฐกจไทยในอนาคต : ศกยภาพและปญหา ทงนสามารถสรปไดวา มปญหาในสงคมไทยทนาเปนหวงกคอ
1. ความเหลอมล ำาของการกระจายรายได ท มแนวโน มเพ มข น2. ความเส อมโทรมของทรพยากรธรรมชาตและส งแวดลอม3. ความแออดในภาคเมองและปญหาสงแวดลอมอาจจะเปนสาเหต
ใหเกดความขดแยงและกรณพพาทระหวางกลมคนมากกวาในอ ด ต
4. ภาครฐบาลจะถกกดด นใหเก ดการเปลยนแปลงอยางมากสรปความ
“ศตวรรษท 21 กบคำาถามตอนกรฐศาสตร”
12
ของ เสกสรร ประเสรฐกลจากหนงสอ 70 ป 2475 หวเลยวหวตอประวตประชาธปไตยไทย
ผเขยนเหนวาประชาธปไตยในประเทศไทยนนยงทำางานไดไมดนก กระทงบางชวงอาจพดไดวาเปนภาพลวงตา ซงกพยายามศกษาเงอนไขภายในวาเกดอะไรขน ไดแก (1) เปนเพราะทแลวมาคนชนกลางยงเตบโตไมพอใชหรอไม (2) เปนเพราะวฒนธรรมอปถมภคำาจนจากระบบไพรยงคงดำารงอยหนาแนนใชหรอไม (3) การขาดพรรคการเมองทเขมแขง หรอขาดนกการเมองทมคณสมบตสงและมความซอตรงตอภารกจสงวนรวมอยางแทจรงใชหรอไม (4) หรอยงไมมการเลอกตงทบรสทธยตธรรมใชหรอไม ทงนจากคำาถามเหลานจะเหนวาเราพยายามทจะแกไขปญหาตางๆ ทเกดขน ดวยการยอมรบวาถาแกไขไดถกจดกจะสรางระบบการเมองทมประสทธภาพและทนสมยตามมาตรฐานสากล ดงทพบเหนตวอยางทชดเจนไดจากรฐธรรมนญฉบบปจจบน อยางไรกด เมอมรฐธรรมนญแลวกลบไมสามารถแกไขปญหาตางๆ เหลานได เพราะผเขยนพบวายงมปญหาสำาคญๆ ทยงคงอย คอ
1. ปญหาเรองเงอนไขในการสรางระบอบการเมองทมประสทธภาพและมประสทธภาพไดเปลยนไปแลว สบเนองจากสภาพของโลกไดเปลยนไปจนเกอบจะสนเชง จนทำาใหรฐชาตทเราใชเปนฐานคดอยในการสรางระบอบการเมองเกอบจะไมดำารงอย หรออาจจะอยในความหมายทตางไปจากความเขาใจของเรามากทเดยว โดยเฉพาะอยางยงการทประเทศไทยเอาอธปไตยไปผกตดอยกบองคกรทนนยมสากล (เชน IMF และ WTO) ซงมอทธพลกดดนใหออกกฎหมายมารองรบกลมทนนยมขามชาต จงเปนประเดนททำาใหเหนวาเราไดเปนเมองขนไปแลว แตไมไดเสยเอกราชในรปแบบทเคยมมา
13
2. ปญหาเรองสองสงคมกบหนงรฐ คอความคดระหวางประชาชนในชนบทกบชนชนกลางนนหางไกลกนมากขน จนเปนปญหาวาจะสราง political consensus ดวยวธการอยางไร อกทงยงเปนไปไดหรอไม ทสรางความเปนปกแผนขนมาใหมซงทกฝายสามารถยอมรบได
ฉะนนจากทกลาวมาขางตนนนผเขยนมทศนะวา ยงมปญหาเพมมากขนอกหลายประการ หากแตวามขอจำากดทางดานเวลาจงกลาวไดเพยงสองประการเทานน แตทงสองประเดนนผเขยนเหนวาเปนปญหาหลกททาทายนกรฐศาสตรยคปจจบน
สรปความ“บทความพเศษ : อนาคตของประชาธปไตยและหลกรฐธรรมนญ
ในประเทศไทย”ของ ชยอนนต สมทรวณช
ความหมายและความสำาคญของรฐธรรมนญฉบบปจจบน1. รฐธรรมนญฉบบปจจบนเกดขนในขณะทสถานการณโลกและ
ภายในไทยสอดคลองกน คอแรงตอกยำาจากระบบเศรษฐกจทนนยมเสร
2. กระบวนการจดทำารฐธรรมนญแตกตางจากเดม โดยเฉพาะกลมอสระทเขามสวนรวม ซงกลมเหลานไมใชพรรคการเมอง รฐธรรมนญฉบบนจงเปนการสะทอนแนวความคดและความปรารถนาของกลมอทธพลหลายๆ กลม ซงโดยปกตแลวมกมไดรบการตอบสนอง
3. รฐธรรมนญฉบบนเกดขนในชวงประเทศเกดวกฤตเศรษฐกจ
14
4. รฐธรรมนญมการกระจายอำานาจมากขน เพราะหมดขออางเรองความมนคง (จากภยคอมมวนสต)
5. สอมวลชนมการพฒนาเปลยนแปลงไปเปดโอกาสใหประชาชนไดแสดงออกมาขน
6. กลมผตนตวทางการเมองมความคาดหวงอยางมากจากองคกรอสระตามรฐธรรมนญ และจะเปนแรงผลกดนการปฏรปทางการเมองมากขน
7. รฐธรรมนญไดเปลยนเงอนไขทางการเมองทเคยมอยอยางตอเนอง ซงจะสามารถประเมนผลกระทบทเกดขนไดดเมอมการดำาเนนการตามเงอนไขใหมๆ เหลานแลว ซงกคงจะประมาณ พ.ศ.2545 จงจะประเมนไดดขน
8. รฐธรรมนญเกดขนในชวงทบทบาททหารและขาราชการเรมลดตำาลงจนไมสามารถเปนปจจยในการเปลยนแปลงทางการเมองได
9. รฐธรรมนญเกดขนในชวงทกำาลงจะมการเปลยนแปลงทางดานประชากร ซงจะไดคนรนใหมทมการตนตวทางการเมองเขามาเปนทงนกการเมองและผเลอกตงในระบบใหมพรอมๆ กน จงทำาใหมประสบการณทางการเมองและประสบการณทางรฐธรรมนญรวมกน
ทงนผเขยนเหนวา ในประวตการพฒนาประชาธปไตยนน หลกรฐธรรมนญ เสรนยม (Constitutional Liberalism) ไดนำาไปสการมประชาธปไตย แตการม (ระบอบและระบบการเมองแบบ) ประชาธปไตยอาจจะไมกอใหเกดหลกรฐธรรมนญเสรนยมกได
ในสวนของหลกการทรฐมอำานาจและใชอำานาจอยางจำากดและมเงอนไข กจะพบวาในหลายประเทศ รฐบาลทมาจากการเลอกตงกลบเปนตวการทำาลายหลกการรฐธรรมนญเสยเอง เชน ละเมดสทธมนษยชน
15
ซงปญหาพนฐานของประชาธปไตยไทย คอ ขอจำากดของระบบเศรษฐกจเสรทเนนกลไกตลาดกบระบบการเมองแบบประชาธปไตย เพราะหลกการหรอคานยมของระบบเศรษฐกจเสรทเนนกลไกตลาดรวมทงแนวคด แนวทาง และวธพฒนาเศรษฐกจขดกบหลกการหรอคณคาของประชาธปไตยอยางรนแรง ซงปญหานจำาแนกออกเปน
1. ในสงคมประชาธปไตยถอวาการพฒนาศกยภาพของปจเจกบคคลเปนเรองสำาคญ แตเศรษฐกจทอาศยกลไกตลาดมองวาคนเปนสนคา
2. เศรษฐกจทอาศยกลไกตลาดยอมรบและสงเสรมความไมเสมอภาคระหวางตวแทนทางเศรษฐกจ แตประชาธปไตยเนนสทธทเทาเทยมกนของพลเมองทงปวง
3. เศรษฐกจทอาศยกลไกตลาดมกตอตานการกระจายอำานาจ และไมสงเสรมการรวมตวเปนพนธมตรระหวางกลมตางๆ เนนการแขงขน แตประชาธปไตยอาศยการกำาหนดหนาทความรบผดชอบทชดเจนระหวางสวนตางๆ ของสงคมในแตละระดบตองมการอาศยรวมพนธมตรกน และมการประนประนอมระหวางฝายทมผลประโยชนกบฝายทเหนแตกตาง
อยางไรกดระบบเศรษฐกจปจจบนไดเคลอนตวไปเรวกวาระบบการเมองและเปนตวนำาระบบการเมอง อนเปนพลงขบดนการเมอง ซงอาจนำาไปส เผดจการตลาด “ ” (market dictatorship) ขนได ซงผเขยนเหนวา เรานาจะตองหาคำาตอบจากคำาถามสำาคญ 4 ประการใหได คอ
1. อะไรคออทธพลทแทจรงของพลเมองในการตดสนใจทสำาคญๆ 2. อะไรคอความเปนจรงของประชาธปไตยทเปนอยระหวางชาต
ตางๆ
16
3. ทำาไมคนบางกลม (โดยเฉพาะคนยากจนและกลมผดอยโอกาส) จงเปนฝายพายแพตลอดกาล
4. เราจะแกไขปญหาความยากจนดวยกลไกการตลาดไดหรอไม
สรปความ“จากรฐชาตสรฐตลาด : แนวความคดเกยวกบรฐและสงคมในยค
โลกานวตร”ของ ชยอนนต สมทวณช
ผสรปพบวาหนงสอเลมนมสาระทสำาคญดงน จากระแสโลกานวตรกลายเปน ระบบ และการแขงขนทาง“ ”
เศรษฐกจขามชาตกลายเปนเปาหมายสำาคญของการพฒนา รฐหลายรฐ (รวมทงรฐไทยดวย) จงมทางเลอกนอยลง รฐทมระดบการพฒนาปานกลางอยางไทยตองเผชญกบการทาทายทซบซอนกวารฐทมระดบการพฒนาตำาสด เพราะรฐไทยมสวนของสงคมทเขาสระบบโลกานวตร ทแมจะเปนกลมคนสวนนอยทสดกตาม แตกเปนสวนทมอำานาจและอทธพลทางสงคม เศรษฐกจ และการเมองมากทสด ในขณะทการตนตวทางการเมองของคนสวนใหญยงอยในภาคการเกษตรแบบยงชพ และอยภายใตกลไกการตลาดกมสงขน (น.12)
ผเขยนเหนวารฐไทยกำาลงเปนรฐตลาด (market state) (น.18)
17
แนวคดเรอง รฐและรฐบาลเกดขนในสมยรชกาลท 5 ดวยแรงกดดนทประเทศตะวนตก ซงเปนนตรฐตองการความสมพนธระหวางประเทศในรปของรฐตอรฐ โดยมรฐบาลเปนคสญญา แนวคดทตดมากบชดความสมพนธแบบใหมทปรบ…เปลยนตำาแหนงแหงทของอำานาจ (locus of power) จากตวบคคลไปอยทนามธรรม (รฐ) และรปธรรม (รฐบาล) ในฐานะทเปนองคกร (น.39)
เมอสนยคอานานคม หลงสงครามโลกครงทสองแลว แนวคดเรอง รฐประชาชาต (nation-state) ถอวาเปนสงประดษฐทางการเมองใหมทแตละชาตใชเปนกรอบอางองในการดำาเนนความสมพนธทงภายในและระหวางประเทศ รฐชาตและรฐบาลถอเปนศนยกลางของการตดสนใจทางการเมองในทกระดบ การสรางรฐชาตเปนเปาหมายหลกของทกประเทศโดยมงสความทนสมยและการพฒนาทางเศรษฐกจ จนอำานาจ…อธปไตยกมความหมายมากขนเนองจากเปนปจจยหลกของความเปนรฐชาตหรอรฐประชาชาต (น.60)
กระแสโลกานวตรทำาใหเกดภาวะพงพงองกน (interdependence) และความเกยวเนองกน (interconnectedness) มากขน ระบบอปถมภระหวางรฐทมภาวะพงพาอาศยกน (dependence) และมความสมพนธเชงผอปถมภและผรบความอปถมภ (patron-client ) ไดแปรเปลยนไป (ในชวงหลงยคสงครามเยน) เพราะระเบยบโลกใหมมวาระสำาคญคอ การทำาใหกลไกการตลาดทำาใหเกดเสรภาพทางการคา การเงน และการลงทน ในลกษณะทเปนมาตรฐานทใกลเคยงกบมาตรฐานทผนำาระเบยบโลกใหมบรรลแลว (ในแงตางๆ ไดแก การผลต กคอคณภาพของสนคาและบรการ การ
18
รกษาสงแวดลอม การปกครองทด และการคมครองสทธมนษยชน) โดยในความสมพนธรปแบบใหมนมไดเปนความสมพนธระหวางรฐตอรฐเทานน หากยงมบรรษทขามชาตทไดรบความสนบสนนจากรฐและบรรษทขามชาตทดำาเนนการอยางเปนเอกเทศเขามาอยในสมการความสมพนธชดใหมดวย อกทงในกระบวนการผลตของเศรษฐกจใหมกเปลยนแปลงไปโดยตงอยบนฐานของความรและเทคโนโลยเปนสำาคญ เพราะ…ฉะนนทามกลางกระแสโลกานวตรน ทงชาตและความเปนชาตจงเรมไดรบการทาทายอกครงหนง (น.66-68)
ระบบโลกานวตร คอ การมระบบทนนยมเสรทอาศยกลไกการตลาดเปนปจจยสำาคญในการสรางความกาวหนา ความสมบรณพนสขใหแกคนในสงคม จงทำาใหเหนวากลไกการ…ตลาดเปนเครองมอทมประสทธภาพสงสดในการพฒนาประเทศ โดยรฐควรมบทบาทในการดำาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจใหนอยทสด (น.74)
ผเขยนเหนวา ปญหาหลกทกำาลงเผชญอยเปนเรองของการจดลำาดบความสำาคญและดลยภาพระหวางแนวทางการพฒนาประชาธปไตยและกลไกการตลาดดงกลาว (น.84)
ความเปนประชาสงคม หมายถง การทวฒนธรรมซงเปนกระแสหลกของสงคมมบทบาทสำาคฐในการรกษาคณคาพนฐานของมนษยชาต อนไดแก การรวมมอกน การกลอมเกลยงเลยงดกน การพงพงองกน การแบงปนกน และความพอด มากกวาทจะเปนคณคาเรองการแขงขน การสะสม การทำาลายลางกน การแยงชงกน และความเกนพอด ความเปนประชาสงคมยงหมายรวมถงสถานการณทภาคประชาชนเปนหลก เปนสวนนำา ภาครฐเปนสวนรบใชและรกษา ปกปองบรบาลภาค
19
ประชาชน มมาตรการในการรกษาดลยภาพระหวางธรกจกบเศรษฐกจ และดลยภาพระหวางรฐกบสาธารณกจ (ดงนน) ความเปนประชาสงคม หมายถง รฐบาลโดยประชาชนทแทจรง ไมใชรฐบาลเพอประชาชน (น.86-87)
ระบบโลกานวตรทตลาดและกลไกตลาดเปนตวขบเคลอนการทำางานของระบบเศรษฐกจแบบทนนยมเสรมผลใหปจจยดานการตลาดกลายเปนปจจยสำาคญในการกำาหนดยทธศาสตรและกลยทธในการพฒนารฐ ซงมผลตอการกำาหนดวาอะไรคอวาระสำาคญของชาตและตอนโยบายของรฐดวยจนกลาวไดวา รฐประชาชาตกำาลงกลายสภาพเปนรฐตลาด (น.96)
ผเขยนเหนวา มตดานความมนคง การพฒนา และการมสวนรวม เปนเหตผลในการอธบายความจำาเปนของการมรฐ และเปนฐานรองรบในการมอำานาจรฐทใชในการกำาหนดนโยบายหลกๆ เมอกระแสโลกานวตรเรมกอตวและมการจดระบบมแบบฉบบชดเจนมากขน แต (เมอกาลลวงเลยไปไดทำาใหเหนวา) ปจจยเหลานไดเปลยนสถานภาพไปจนทำาใหมความสำาคญนอยกวารฐในแงความเปนตลาด (น.96-97)
20